Nhà văn hóa Hữu Ngọc: Văn học Hy Lạp hiện đại (Kỳ 2)

Seferis Giorgos (1900-1971) là nhà thơ trào lưu mới, hiện đại và truyền thống, đạt giải thưởng Nobel năm 1963. Tác phẩm chính: Tập thơ của Seferis.

Seferis chịu ảnh hưởng của trường phái tượng trưng Pháp. Lúc đầu, Seferis miêu tả trạng thái cô đơn của con người trong vũ trụ mênh mông. Từ năm 1935, ông bắt đầu cảm thấy gắn bó với thế giới, với quê hương Hy Lạp của mình, nơi có nhiều truyền thống; và đã chứng kiến biết bao đau khổ, nơi được ví là đất nước của ánh sáng. Tập Đoạn thơ (1931) của ông gây được chú ý ngay sau khi xuất bản; hai tập Bể nước (1932) và Thần thoại (1935) đề cập đến những chủ đề sẽ tồn tại trong thi hứng suốt đời của ông: lưu vong, mất gốc và đi tìm bản sắc cái tôi. Càng ngày, ông càng đi sâu vào những chủ đề: dân tộc Hy Lạp; gắn bó với lịch sử cổ và hiện đại; những hình tượng day dứt Đông và Tây. Đó cũng là những chủ đề xuất hiện trong tác phẩm Nhật ký hàng hải, ba tập (1940-1955).

***

Solomos Dionysios (1798-1857) là nhà thơ lớn đầu tiên của văn học Hy Lạp hiện đại, với hai tác phẩm nổi tiếng là Tập thơ (Apanta) và Những người bị vây tự do (1844).

Học ở Italy nên Solomos không bị ảnh hưởng của ngôn ngữ bác học Hy Lạp; do đó, ông sử dụng ngôn ngữ dân ca khi viết tiếng Hy Lạp. Tập thơ có những bài phản ánh cảnh sống, phong tục dân gian hoặc được viết nhân có những sự việc đặc biệt. Song, đây chỉ là những bài thể nghiệm bút pháp của ông. Trong tập này, nổi tiếng nhất là bài Bài ca tự do (1823), được phổ nhạc và trở thành quốc ca Hy Lạp: tác phẩm kể sau một đêm dài nô lệ, thần Tự do đứng lên và thức tỉnh những đứa con của quê hương Hy Lạp; họ vùng lên đấu tranh. Thần Tự do chỉ cho họ thấy rõ Bất hòa là kẻ thù nguy hiểm nhất và kêu gọi họ đoàn kết. Bài ca quá dài (158 đoạn bốn câu-chỉ hát hai đoạn đầu), viết không đều tay, nhưng có những hình ảnh bất ngờ, những so sánh gây ấn tượng mạnh mẽ, những cảnh táo bạo, nhịp điệu nghiêm cao cả. Bài Thơ khóc Byron-nhà thơ Anh hy sinh cho tự do của Hy Lạp, cũng là một bài thơ có tiếng.

Những người bị vây tự do ca ngợi võ công anh dũng của nghĩa quân Hy Lạp cương quyết bảo vệ thành Missolonghi bị quân Thổ Nhĩ Kỳ bao vây (1821-1826). Nhà thơ muốn nâng sự kiện ấy lên thành một giá trị phổ biến và điển hình. Ông viết trong ba chục năm, nhưng khi ông chết, tác phẩm vẫn chưa được viết xong. Tác phẩm nổi lên ba khúc chính, viết dưới những thể thơ khác nhau. Nó phản ánh tình trạng của những người bị bao vây: lo âu, chờ đợi, chua chát – bóng ma của đói. Tuy vậy, trong lửa đạn và thương đau, đời sống hàng ngày vẫn tiếp tục, họ ca hát và nhảy múa không ngừng. Những người anh hùng bình thường chấp nhận sự hy sinh cao cả, vươn lên ngang tầm với cái chết và tự do.

***

Varnalis Kostas (1884-1974) là nhà văn và nhà thơ theo chính kiến phe tả (hoài bão Thiên Chúa giáo, hài hước chua cay). Tác phẩm chính: Biện bạch thực sự cho Sokrates (1931).

Biện bạch thực sự cho Sokrates là một câu chuyện mang màu sắc châm biếm chua chát. Varnalis tưởng tượng hiền triết Soktates sẽ tự bảo vệ như thế nào. Varnalis bị kết án là làm hư hỏng thanh niên và thờ thần tà đạo, phải uống thuốc độc mà chết. Trong khi bác bỏ tất cả những điều kết án mình, Varnalis phê phán một cách có hệ thống những nguyên tắc sống của kẻ địch. Tôn giáo đối với chúng chỉ là một bức màn che những vấn đề thực, dân chủ đối với chúng chẳng qua chỉ là cường quyền trá hình. Luật pháp và công lý là công cụ của kẻ có quyền. Trong một xã hội, giả dối, ăn cắp và bất lương là ba cái vú nuôi quyền hành. Muốn giải thoát cho mình, Varnalis chỉ có cách bất tuân pháp luật. Qua việc bảo vệ Sokrates, tác giả chỉ trích xã hội Hy Lạp hiện đại với những vấn đề bất ổn trong lòng xã hội ấy.