Nhận thức đúng về thiên tai giúp hạn chế tối đa thiệt hại

Nhận thức đúng để giảm nhẹ thiên tai

Do ảnh hưởng của hiện tượng El-Nino và biến đổi khí hậu, thời tiết của nước ta những năm gần đây có chiều hướng diễn biến bất thường và cực đoan, gây thiệt hại lớn về đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Số liệu thống kê của Tổng cục Phòng, chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) cho thấy: Giai đoạn từ năm 2000 đến năm 2015 đã xảy ra hơn 250 trận lũ quét, sạt lở đất ảnh hưởng tới các vùng dân cư, làm chết và mất tích 779 người, 426 người bị thương; ước tính hàng nghìn tỷ đồng bị thiệt hại.

Năm 2016, lũ quét, sạt lở đất ở nhiều tỉnh miền núi phía Bắc làm 60 người chết, nhiều công trình bị sạt lở, hư hỏng ước tính thiệt hại khoảng 9.032 tỷ đồng. Năm 2017, tại các tỉnh Sơn La, Yên Bái, Hòa Bình, Quảng Nam lũ quét và sạt lở đất khiến 71 người chết, 4109 ngôi nhà bị đổ sập, cuốn trôi. Vào tháng 6/2018 tại Hà Giang, Lai Châu và một số tỉnh miền núi phía Bắc sạt lở đất và lũ quét khiến cho 33 người bị chết và mất tích, hơn 1 ngàn ha lúa bị thiệt hại, gần 200 ngôi nhà bị đổ, cuốn trôi. Một trong những nguyên nhân khiến thiên tai ngày càng gây ra nhiều tổn thất về người và tài sản là do hạn chế về nhận thức trong phòng ngừa, ứng phó với thiên tai.

Nhận định về tình hình thiên tai tại Việt Nam trong những năm vừa qua, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hoàng Văn Thắng cho biết: Trong những năm qua, thời tiết trên cả nước diễn ra rất bất thường, không theo quy luật tự nhiên nên rất khó cho công tác cảnh báo, dự báo chính xác. Diễn biến thiên tai ngày càng phức tạp, liên tục xuất hiện các cơn bão lớn, siêu bão và cả những cơn mưa kéo dài gây xói mòn và sạt lở đất tại các tỉnh miền núi. Nguyên nhân của tình trạng này một phần là do sự phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta chưa thực sự bền vững. Trong đó có hiện tượng khai thác cát, khai thác rừng bữa bãi, phát triển hệ thống hồ, đập thủy điện chưa hợp lý cộng với sức ép tăng dân số lớn… kéo theo rất nhiều hệ quả phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến tình hình và diễn biến của thiên tai, bão lũ.

Một nguyên nhân nữa cũng khá phổ biến chính là tình trạng một vài địa phương còn chủ quan, chưa đánh giá đầy đủ mức độ nguy hiểm của thiên tai. Thậm chí, trong công tác điều hành phòng chống thiên tai tại các địa phương vẫn còn tình trạng nể nang, né tránh, chưa kiên quyết trong đôn đốc, hướng dẫn, cưỡng chế người dân khi xảy ra thiên tai, bão lũ. Một số địa phương vẫn để người dân không di dời hoặc tham gia các hoạt động giao thông, đánh bắt thủy sản... tại vùng nguy hiểm khi có thiên tai mưa lũ. Bên cạnh đó, một số địa phương xây dựng phương án ứng phó thiên tai chưa sát thực tế khi kịch bản còn mang tính lý thuyết, chưa dự báo được các sự cố xảy ra, dẫn đến việc ứng phó với thiên tai còn lúng túng.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hoàng Văn Thắng

“Có thể nói, công tác nâng cao nhận thức, năng lực của cộng đồng có vai trò rất quan trọng trong giảm nhẹ những thiệt hại do thiên tai gây ra. Vì vậy, công tác này cần được thực hiện thường xuyên và xuyên suốt trong quá trình phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai. Việc nâng cao nhận thức không chỉ với người dân mà cần tăng cường với cả cán bộ làm công tác phòng, chống thiên tai và các nhóm cộng đồng khác trong xã hội; phải chuyển hướng nhận thức và hành động "lấy phòng ngừa là chính”. Do vậy, để giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai gây ra, các bộ, ngành, địa phương ngay từ lúc này cần tập trung triển khai các giải pháp, trong đó đặc biệt chú trọng đẩy mạnh công tác thông tin, truyền thông, đào tạo nhằm nâng cao năng lực của cộng đồng, hướng dẫn kỹ năng để nhân dân tự ứng phó trong các tình huống, giảm thiểu rủi ro và thiệt hại do thiên tai gây ra", Thứ trưởng Hoàng Văn Thắng nhấn mạnh.

Chủ động ứng phó có hiệu quả

Để giảm nhẹ rủi ro thiên tai, thời gian qua, các bộ, ngành từ Trung ương tới địa phương đã triển khai thực hiện rất nhiều giải pháp. Trong đó chú trọng tới vấn đề nâng cao năng lực ứng phó với thiên tai, xây dựng xã hội an toàn trước thiên tai. Cụ thể như: Việt Nam đã triển khai mô hình nhà đa năng tránh bão, lũ; kè, kênh thủy lợi kết hợp đường giao thông nông thôn; mô hình xử lý nước mặn thành nước ngọt; trồng rừng ngập mặn ven biển, trồng rừng phòng hộ đầu nguồn kết hợp giải pháp sinh kế cho người dân. Tiêu biểu như tỉnh Quảng Nam đã triển khai các dự án điểm nâng cấp công trình giao thông, thủy lợi nhằm ngăn mặn, giữ ngọt phục vụ tưới tiêu và sinh hoạt. Tỉnh Bến Tre tập trung gia cố đê, kè ngăn mặn, xây dựng nhà cộng đồng đa năng tránh trú bão. Khu vực miền Trung, Tây Nguyên trồng và bảo vệ rừng; Đồng bằng sông Cửu Long đầu tư xây dựng hệ thống cảnh báo thiên tai…

Bên cạnh đó, các địa phương đã tăng cường nâng cao nhận thức cho cộng đồng bằng các hoạt động bảo vệ môi trường; tuyên truyền kiến thức về biến đổi khí hậu đến rộng rãi nhân dân, giúp họ hiểu đúng bản chất của biến đổi khí hậu để thích nghi, chủ động điều chỉnh hành vi, tiến tới sống chung với thiên tai, bão lũ.

Ngoài ra, các bộ, ban, ngành có liên quan cũng thường xuyên lồng ghép phòng chống rủi ro thiên tai vào các hoạt động của bộ ngành. Ví dụ như Bộ Giáo dục và Đào tạo thường xuyên đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức của cộng đồng về phòng chống thiên tai, dạy các em học sinh, sinh viên về kỹ năng ứng phó với thiên tai như bơi lội, kỹ năng thoát hiểm, phòng chống dịch bệnh trong mưa bão… Đối với Bộ Xây dựng cần nghiên cứu, ứng dụng và xây dựng các công trình nhà ở, công trình phúc lợi có chức năng chống chịu trước các sự cố thiên tai như mưa lũ, sạt lở…

Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Hoàng Văn Thắng: Để hạn chế tối đa những thiệt hại do sự bất thường của thiên tai gây ra, trong thời gian tới, các bộ, ngành, địa phương thường xuyên cập nhật thông tin thời tiết, nhất là hiện tượng El-Nino để chủ động xây dựng giải pháp ứng phó. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn sẽ tính toán nguồn nước bảo đảm cho sản xuất nông nghiệp trên tinh thần tiết kiệm, trong đó có tính đến phương án chuyển đổi cơ cấu cây trồng phù hợp. Các địa phương cần đẩy nhanh tiến độ thực hiện các đề án tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho nhân dân về phòng chống thiên tai và biến đổi khí hậu.

Theo Thứ trưởng Hoàng Văn Thắng, chỉ có nhận thức đúng về thiên tai mới phòng chống và hạn chế tối đa thiệt hại. Ngoài ra, cần từng bước chuyên nghiệp hóa lực lượng làm công tác phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn từ Trung ương xuống cơ sở, để chủ động ứng phó hiệu quả.

Thanh Hậu - Nam Trang