Nhật Bản lo ngại chuỗi giá trị xuất khẩu sò điệp và hải sâm sụt giảm

Cảng Nemuro trên đảo Hokkaido ở cực bắc Nhật Bản dành cho khai thác sò điệp. Tỉnh này đã xuất khoảng 420 triệu đô la sò điệp trong năm 2022. Ảnh: Reuters

Ngành thủy sản đặc biệt quan tâm đến việc duy trì năng lực cần thiết để sản xuất các loại hải sản cao cấp mà người tiêu dùng Trung Quốc rất ưa chuộng dù giá cao.

Năm 2022, Nhật Bản đã xuất khẩu các sản phẩm biển trị giá hơn 300 tỉ yen (2,14 tỉ đô la Mỹ), gấp 2,3 lần so với một thập niên trước đó.

Làng chài Sarufutsu nằm ở phía bắc Hokkaido, hòn đảo chính ở cực bắc của Nhật Bản. Đội tàu của Sarufutsu là một trong những công ty khai thác sò điệp lớn nhất Nhật Bản. Hợp tác xã của ngư dân trong làng đã đánh bắt hơn 40.000 tấn nhuyễn thể có vỏ trong năm tài chính 2022.

Theo thống kê của chính phủ, xuất khẩu hải sản của Nhật Bản đạt 336,1 tỉ yen trong năm 2022, tăng 26% so với năm 2021. Sự gia tăng này là do sò điệp, mặt hàng xuất khẩu mang lại khoảng 91 tỉ yen trong năm 2022, gấp khoảng năm lần so với năm 2012. Chỉ riêng sò điệp Hokkaido chiếm 59,6 tỉ yen giá trị xuất khẩu này, gấp khoảng sáu lần so với năm 2012.

Trung Quốc là nhà nhập khẩu chính sò điệp của Nhật Bản. Trong năm 2022, người dân đại lục đã mua lượng sò điệp Hokkaido trị giá 43 tỉ yen, chiếm 70% tổng kim ngạch xuất khẩu sò điệp của tỉnh.

Tuy nhiên, những con số này không vẽ nên một bức tranh hoàn chỉnh.

Đại diện của Housen, một công ty thương mại hải sản ở Tokyo chuyên kinh doanh sò điệp phát biểu: “Khoảng 10 năm trở về trước, chúng tôi đã chế biến và lấy phần thịt sò là chủ yếu. Vài năm gần đây, chúng tôi đã xuất khẩu nhiều hơn sò điệp nguyên vỏ”.

Trong số sò điệp xuất khẩu từ Hokkaido vào năm 2022, số hàng được đông lạnh nguyên vỏ chiếm gần 60%.

Đại diện của một công ty chế biến sò điệp dọc Biển Okhotsk ở Hokkaido cho biết doanh nghiệp Trung Quốc nhập sò điệp còn vỏ từ Nhật Bản và chế biến để xuất sang phương Tây. Công ty này xuất khoảng 900 tấn sò điệp nguyên vỏ, chế biến khoảng 2.300 tấn sò điệp hàng năm mỗi năm.

Sò điệp còn nguyên vỏ đông lạnh bán với giá dưới 400 yen/kg trong năm 2022. Trong khi đó, sò đông lạnh đã cạy vỏ, không cắt bỏ phần phụ, có giá hơn 2.500 yen/kg.

“Chúng tôi thiếu lao động vì các thực tập sinh kỹ thuật nước ngoài không thể nhập cảnh vào Nhật Bản trong giai đoạn Covid-19. Chúng tôi muốn xuất khẩu sò điệp đã sơ chế. Nhưng không phải chuyện gì muốn cũng làm được”, quản lý một công ty chế biến sò điệp cho biết.

Ngành công nghiệp hải sâm của Nhật Bản cũng rơi vào tình trạng tương tự. Ở Trung Quốc, hải sâm là một thứ xa xỉ được gọi là “kim cương đen” và được bán với giá cao.

Nhật Bản vào năm 2022 đã xuất khẩu hơn 20 tỉ yen các món ngon này. Năm 2013, 90% lượng hải sâm xuất khẩu của Nhật Bản là sang Hồng Kông. Tuy nhiên, Trung Quốc đại lục đã vượt qua Hồng Kông trở thành thị trường nhập khẩu chính.

Năm 2022, Trung Quốc nhập khẩu 65% lượng hải sâm từ Nhật Bản. Đến 70% hải sâm phơi khô của Nhật Bản được xuất sang Hồng Kông, phần lớn xuất khẩu hải sâm muối và đông lạnh đến Trung Quốc.

Chế biến ảnh hưởng lớn đến giá cả. Hải sâm khô rất đắt và giá xuất khẩu trong năm 2022 vượt quá 70.000 yen/kg. Giá hải sâm muối và đông lạnh dao động ở mức 20.000 yen/kg.

Xuất khẩu hải sâm khô giảm xuống còn khoảng 150 tấn vào năm 2022, giảm so với mức hơn 200 tấn năm 2012.

Làng Sarufutsu là một trong những nơi sản xuất sò điệp lớn nhất Nhật Bản. Ảnh: Nikkei Asia

Hokkaido là một trong những vùng sản xuất hải sâm lớn nhất Nhật Bản. Theo Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản, tỉnh sản xuất khoảng 1.500 tấn hải sâm trong năm ngoái, chiếm chưa đến 30% tổng sản lượng của cả nước. Takesho, một công ty thương mại hải sản có trụ sở tại Kobe với một nhà máy chế biến ở Hokkaido, cho biết hải sâm muối đã thay thế hải sâm khô làm mặt hàng chính của họ.

Chế biến hải sâm sấy khô chỉ khoảng 2-3 tháng, riêng quy trình bảo quản bằng muối chỉ mất 2-3 ngày. “Chúng tôi muốn rút ngắn quy trình sấy khô, nhưng không thể vì không có đủ nhân viên có kiến thức và tay nghề cần thiết. Khó có thể tìm được người giỏi vào lúc này”, đại diện của Takesho cho biết. Vị này cũng nói hải sâm muối do công ty xuất khẩu “dường như để ăn sống hoặc tái chế biến thành hải sâm khô tại Trung Quốc”.

Một quan chức của cơ quan nghiên cứu thủy hải sản Nhật Bản gọi Trung Quốc là trung tâm chế biến hải sâm lớn”. Kỹ thuật sấy khô không phổ biến. Số doanh nghiệp chế biến sấy khô ngày càng ít, có thể là do thợ lành nghề đã già đi và không thể truyền tay nghề cho lớp trẻ hơn.

Tuy nhiên, xuất khẩu hải sản Nhật Bản đang gặp những thách thức mới khi một số nước Đông Á đang quan sát kỹ động thái Nhật Bản chuẩn bị xả nước thải đã xử lý từ Fukushima, dự kiến trong tháng này hoặc đầu tháng 7. Hôm qua, Sở Giáo dục Seoul tuyên bố sẽ giám sát và kiểm tra chặt chẽ các suất ăn tại các trường học ở thủ đô Hàn Quốc. Hồng Kông đã tuyên bố sẽ cấm trở lại các loại hải sản từ Nhật Bản, dù Hokkaido cách địa điểm thảm họa hơn 1.000 cây số.

Thảm họa kép sóng thần, động đất và rò rỉ hạt nhân năm 2011 ở Fukushima gây thiệt hại nặng nề cho người dân và kinh tế Nhật Bản. Chính phủ nước này chi khoảng 7 tỉ đô la mỗi năm để khắc phục hậu quả của sự cố Fukushima. Cho đến nay, một vài nước và lãnh thổ vẫn còn duy trì lệnh cấm nhập khẩu hải sản từ Fukushima.

Theo Nikkei Asia, Reuters

Ricky Hồ