Nhật có phớt lờ Mỹ, thỏa mãn lo ngại của Nga?

Tờ Kyodo mới đây dẫn lời Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe tiết lộ về cuộc gặp của ông với Tổng thống Nga bên lề Hội nghị thượng đỉnh của các nước thuộc Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe (trái) và Tổng thống Nga Vladimir Putin (phải) trong cuộc họp bên lề Hội nghị thượng đỉnh tại Singapore.

Theo đó, Thủ tướng Nhật Bản đã bày tỏ hy vọng rằng Nga và Nhật Bản sẽ giải quyết được tranh chấp lãnh thổ và ký kết Hiệp ước hòa bình.

"Trên cơ sở tin cậy lẫn nhau, chúng ta sẽ giải quyết vấn đề lãnh thổ và ký kết Hiệp ước hòa bình. Cùng với Tổng thống Putin, chúng tôi sẽ đặt dấu chấm hết cho vấn đề tồn đọng chưa giải quyết xong sau 70 năm hậu chiến, chúng tôi sẽ không để lại gánh nặng cho thế hệ kế tiếp. Chúng tôi nhất định sẽ kết thúc vấn đề. Tôi cùng với Tổng thống Nga đều hoàn toàn chia sẻ nguyện vọng mãnh liệt này" — hãng thông tấn Kyodo dẫn lời ông Abe.

Thủ tướng Nhật Bản lưu ý rằng ông đã thỏa thuận với Tổng thống Putin đẩy nhanh các cuộc đàm phán, lấy tuyên ngôn Xô- Nhật 1956 làm cơ sở. Như vậy, theo lời ông Abe, cuối cùng sẽ có thể giải quyết được "vấn đề khó khăn".

Tờ Asahi dẫn nguồn trong văn phòng của Thủ tướng cho hay, nếu hai đảo Habomai và Shikotan được chuyển đến Nhật Bản theo Tuyên bố Liên Xô- Nhật Bản năm 1956, Tokyo sẽ không triển khai căn cứ quân sự của Mỹ ở đó.

Theo các nguồn tin từ truyền thông Nhật Bản, đây là vấn đề đã khiến phía Nga phản ứng và trì hoãn các cuộc đàm phán với phía Nhật Bản.

Cụ thể, việc Mỹ có thể triển khai căn cứ quân sự ở chuỗi đảo nếu Nga giao đảo cho Nhật Bản hay không đã trở thành một nội dung chính của cuộc họp cấp Thư ký hội đồng an ninh Nga và Nhật Bản hồi năm 2016.

Khi đó, Thư ký Hội đồng an ninh Nhật Bản Setaro Yati đã có lời khẳng định với Thư ký Hội đồng an ninh Nga Nikolai Patrushev về khả năng triển khai hệ thống quân sự Mỹ trên các đảo.

Đàm phán sau đó đã diễn ra chậm lại, các nhà bình luận nhận thấy một sự lạnh lùng thẳng thắn giữa hai nhà lãnh đạo Nga- Nhật Bản diễn ra 1 tháng rưỡi sau đó.

Các quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Nhật Bản đã tiết lộ với truyền thông rằng, đồng thời với các cuộc đàm phán với Nga, Nhật Bản đang bắt đầu một quá trình đàm phán với Mỹ về vấn đề chuỗi đảo Kuril.

Đến nay, lời hứa từ Thủ tướng Shinzo Abe về khả năng không triển khai căn cứ quân sự Mỹ trên hai đảo Habomai và Shikotan nếu các đảo này được trao cho Nhật Bản quả thật là dấu mốc đáng chú ý trong tiến trình đàm phán dẫn đến Hiệp ước hòa bình Nga- Nhật Bản.

Hồi tháng 9, Tổng thống Vladimir Putin đã tuyên bố cho thấy khả năng sớm có Hiệp ước hòa bình Nga- Nhật Bản vào cuối năm 2018 và không có điều kiện tiên quyết nào được đưa ra.

“Chúng ta đã cố gắng giải quyết vấn đề tranh chấp lãnh thổ trong 70 năm qua. Hãy kết thúc bằng một thỏa thuận hòa bình, không phải bây giờ mà là cuối năm, nhưng sẽ không có bất kỳ điều kiện tiên quyết nào" - ông Putin nói trong cuộc gặp Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe bên lề Diễn đàn Kinh tế phương Đông ở Vladivostok.

Tuy nhiên, Thủ tướng Nhật Bản lại không hào hứng với sự "không có điều kiện tiên quyết" từ phía Nga.

Thủ tướng Abe chỉ cho biết, hai nhà lãnh đạo Nhật Bản và Nga đều hiểu rất rõ rằng để thực hiện được việc này không hề đơn giản.

Chánh Văn phòng nội các Nhật Bản Yoshihide Suga nói rằng Chính phủ Nhật Bản sẽ tiếp tục các cuộc đàm phán trên nguyên tắc cơ bản là sẽ chỉ ký hiệp định hòa bình sau khi giải quyết vấn đề 4 quần đảo ở phương Bắc, khẳng định lập trường này là không đổi.

Mỹ là rào cản chính ngăn Nga - Nhật bắt tay hòa bình?

Giới phân tích cho thấy, Mỹ vốn là rào cản trong lịch sử giải quyết tranh chấp lãnh thổ Nga- Nhật.

James D. J. Brown, một chuyên gia về các vấn đề quốc tế tại Đại học Temple ở Tokyo, Nhật Bản cho rằng, tranh chấp lãnh thổ Xô-Nhật là một trong những vấn đề được khai thác phục vụ cho Chiến tranh Lạnh Xô- Mỹ. Bởi Nhật là đồng minh của Mỹ tại Đông Bắc Á, xung đột Tokyo- Moscow đều ảnh hưởng tới chiến lược của Washington tại khu vực này.

Do đó, không dễ gì Washington lại dễ dàng để Tokyo có thể thỏa hiệp với Moscow nhằm kết thúc tranh chấp.

Những tưởng khi Chiến tranh Lạnh kết thúc thì cơ hội cho Tokyo và Moscow giải quyết tranh chấp sẽ mở ra. Song vấn đề lại không đơn giản như vậy khi Washington không hoàn toàn yên tâm với thế giới đơn cực xoay quanh trục Mỹ.

Trong trong thế giới đơn cực, thì mối nguy từ chính đồng minh lại là mối lo hàng đầu của Mỹ. Do vậy, Washington được cho là luôn tìm cách giữ các xung đột bao quanh Tokyo để kiểm tỏa đồng minh. Vì vậy tranh chấp lãnh thổ Nga-Nhật luôn bế tắc.

Với tuyên bố mới nhất từ phía Thủ tướng Nhật Bản trong việc không triển khai căn cứ quân sự Mỹ trên 2 đảo nếu Nga trao chủ quyền các đảo cho Nhật Bản cũng là những nỗ lực mạnh mẽ của ông Abe trong việc thực hiện những mong muốn của người cha để lại.

Sơn Dương