Nhiễm độc tố vi khuẩn Clostridium botulinum có thể tử vong

Vi khuẩn Clotridium botulinum (C. botulinum) hình que, tạo nha bào (bào tử), sống kỵ khí, sinh độc tố có 6 típ (A, B, C, D, E, F) trong đó các típ A, B, E có khả năng gây bệnh cho người. Ngoại độc tố của C. botulinum cực độc, có khả năng sống sót cao, nha bào của chúng tồn tại trong đất, phân, bùn, trên động vật, hải sản, đồ hộp... trong nhiều tháng; có thể sống trong đồ hộp đã mở, thịt, cá hun khói ... trong nhiều tuần. Trong điều kiện bảo quản lạnh và có môi trường kiềm thì vi khuẩn có thể sinh ra nhiều độc tố. Các loại đồ hộp, thức ăn được chế biến, sản xuất, bảo quản không đạt tiêu chuẩn vệ sinh trong điều kiện yếm khí dễ bị nhiễm C. botulinum.

Vi khuẩn bị diệt ở 60 o C trong 30 phút và bởi các hóa chất khử trùng thông dụng; để khử độc tố cần đun sôi 100 o C ít nhất 15 phút; để diệt nha bào cần đun ở 100 o C ít nhất 1 giờ, hoặc hơi nước nóng ở áp lực cao hay sấy khô trên 160 o C ít nhất 30 phút.

Bệnh lý của C. botulinum gây ra cho người là do nhiễm độc ngoại độc tố của vi khuẩn C.botulinum với biểu hiện hội chứng viêm dạ dày – ruột cấp tính, nhiễm độc thần kinh có liệt mềm, diễn biến nhanh và có thể tử vong. Các thể bệnh chính là: Thể ngộ độc do độc tố C. botulinum đã có trong thức ăn (ngộ độc tiên phát); Thể ngộ độc do ăn phải bào tử hoặc vi khuẩn C. botulinum và sinh độc tố thứ phát ở đường ruột (ngộ độc thứ phát).

Thời gian ủ bệnh thường ngắn: từ vài giờ tới 24 giờ (thức ăn có sẵn độc tố); 3 - 5 ngày (thức ăn có nha bào C.botulinum). Khởi phát đột ngột với biểu hiện buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy nhẹ hoặc nhiều lần; khô miệng, ăn uống kém, mệt mỏi toàn thân. Toàn phát có triệu chứng nhìn mờ, nhìn đôi, giãn đồng tử, liệt mềm gây khó nuốt, khó nói, khó thở, táo bón, chướng bụng; không sốt, không có hội chứng màng não; người bệnh tỉnh táo. Nếu nhiễm độc nặng có thể tử vong do liệt cơ hô hấp.

Mọi người đều có thể bị bệnh do C.botulinum. Trẻ em dưới 1 tuổi có tỷ lệ mắc cao hơn do sức đề kháng, miễn dịch thấp hơn và mẫn cảm hơn với độc tố của C.botulinum. Ngoài ra những người hay dùng đồ hộp, thực phẩm xông khói, thực phẩm lên men yếm khí, người làm nghề giết mổ, người lao động tiếp xúc với phân người và động vật dễ nhiễm bệnh do C.botulinum.

Hiện không có vắc xin dự phòng bệnh C. botulinum do vậy cần có biện pháp phòng, chống ngộ độc thực phẩm do C.botulinum: Tuyệt đối không ăn, uống thực phẩm nghi ngờ ô nhiễm C.botulinum. Cẩn thận khi sử dụng các thực phẩm đóng hộp, thực phẩm hun khói, thực phẩm lên men yếm khí (thịt, cá ướp, ủ mắm...), thực phẩm bảo quản trong môi trường yếm khí (xông khói...), lò mổ, cơ sở chế biến thức ăn, nơi bán sữa và sản phẩm sữa... Phát hiện sớm các sản phẩm ô nhiễm C.botulinum để cảnh báo cho cộng đồng, thu hồi, tiêu hủy và xử lý sản phẩm triệt để. Khi phát hiện ca bệnh, chùm ca bệnh nghi ngờ do C.botulinum cần được cấp cứu, điều trị kịp thời để hạn chế bệnh chuyển sang nặng hoặc tử vong.