Nhiễu loạn không khí là gì và nguy hiểm thế nào với ngành hàng không?

Các chuyên gia cho rằng không phải tất cả các chuyến bay gặp nhiễu loạn sẽ xảy ra thiệt hại hoặc thương vong, nhưng gần đây đã có nhiều sự cố như vậy. Hiểu được nguyên nhân gây ra nhiễu loạn có thể giúp phi hành đoàn và hành khách giảm thiểu tác động của nó.

Ngày 21/5, giáo sư khoa học khí quyển Paul Williams tại Đại học Reading ở Anh cho biết: "May mắn thay, những trường hợp tử vong do nhiễu loạn trên các chuyến bay thương mại là rất hiếm, nhưng thật đáng buồn là hôm nay đã có thêm một trường hợp".

Một máy bay của Singapore Airlines. Ảnh: Pongsak Suksi

Nhiễu loạn là gì và nguyên nhân gây ra nhiễu loạn?

Theo Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA): "Nhiễu loạn không khí là sự chuyển động của không khí được tạo ra bởi áp suất khí quyển, các luồng phản lực, không khí xung quanh các ngọn núi, các hình thái thời tiết lạnh hoặc ấm hoặc giông bão".

Phi hành đoàn thường được cảnh báo trước về tình trạng nhiễu loạn bởi Cục Hàng không Liên bang hoặc các đội khí tượng hàng không, hoặc các phi công khác bay trước họ. Tuy nhiên, nhiễu loạn cũng có thể xảy ra mà không báo trước.

Có 4 mức độ nhiễu loạn chính: nhẹ, trung bình, nghiêm trọng và cực đoan.

Trong trường hợp nhiễu loạn nhẹ và trung bình, hành khách có thể cảm thấy dây an toàn bị căng và các vật dụng trong cabin di chuyển. Trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, nhiễu loạn có thể khiến hành khách bị ném văng khắp cabin, dẫn đến bị thương nặng hoặc tử vong.

Giáo sư Williams cho biết thêm: "Sự nhiễu loạn trên các chuyến bay có thể do bão, núi và các luồng không khí mạnh gọi là dòng khí phản lực gây ra. Trong trường hợp cuối cùng này, nó được gọi là nhiễu loạn trời trong (Clear Air Turbulence - CAT) và khó tránh khỏi vì nó không hiển thị trên radar thời tiết trên sàn đáp".

Nhiễu loạn nguy hiểm thế nào?

Theo FAA, có khoảng 30 hành khách và 116 thành viên phi hành đoàn bị thương nặng do nhiễu loạn từ năm 2009 đến 2021. FAA coi nhiễu loạn là nguyên nhân hàng đầu gây thương tích cho tiếp viên và hành khách trong các vụ tai nạn hàng không thương mại không có ca tử vong.

Vì các hãng hàng không không bắt buộc phải báo cáo thêm thương tích nhẹ, nên tổng số người bị thương vẫn chưa rõ ràng.

Tuy nhiên, những trường hợp tử vong, chẳng hạn như sự cố của Singapore Airlines, rất hiếm gặp. Vào tháng 3/2023, một máy bay tư nhân gặp nhiễu loạn nghiêm trọng đã khiến một cựu quan chức Nhà Trắng thiệt mạng. Chuyến bay của United Airlines vào tháng 12/1997 từ Tokyo đến Honolulu cũng gặp phải nhiễu loạn khiến một người thiệt mạng.

Nhà nghiên cứu khí tượng Mark Prosser của Đại học Reading cho biết: "Sự nhiễu loạn khiến các chuyến bay trở nên gập ghềnh và đôi khi có thể nguy hiểm".

"Các hãng hàng không sẽ cần phải bắt đầu suy nghĩ về cách quản lý tình trạng nhiễu loạn gia tăng, vì nó khiến ngành này tiêu tốn 150 - 500 triệu USD hàng năm chỉ riêng ở Mỹ".

"Cứ mỗi phút trôi qua khi di chuyển qua vùng nhiễu loạn sẽ làm tăng sự hao mòn trên máy bay cũng như nguy cơ thương tích cho hành khách và tiếp viên".

Tình trạng nhiễu loạn đang tăng lên?

Một nghiên cứu của Đại học Reading hồi tháng 6/2023 báo cáo rằng tình trạng nhiễu loạn nghiêm trọng đã tăng 55% trong bốn thập kỷ qua do tác động của biến đổi khí hậu.

Tại một điểm trung bình trên Bắc Đại Tây Dương, một trong những tuyến bay bận rộn nhất thế giới, tổng thời gian xảy ra tình trạng nhiễu loạn nghiêm trọng hàng năm đã tăng 55% từ năm 1979 đến năm 2020.

Năm 2022, giáo sư Williams cho biết ông tin rằng tình trạng nhiễu loạn nghiêm trọng "có thể tăng gấp đôi hoặc gấp ba trong những thập kỷ tới". Ông tiếp tục cho rằng điều này là do nhiễu loạn trời trong, một loại nhiễu loạn xảy ra đột ngột và rất khó tránh khỏi.

Theo số liệu của Ủy ban An toàn Giao thông Quốc gia Mỹ (NTSB), trong khoảng thời gian từ năm 2009 đến 2018, có khoảng 28% số vụ tai nạn liên quan đến nhiễu loạn không được cảnh báo trước.

Phân tích của giáo sư Williams dự đoán rằng nhiễu loạn trời trong sẽ gia tăng đáng kể trên toàn thế giới trong những thập kỷ tới. Ông nói thêm: "Thông thường, một chuyến bay xuyên Đại Tây Dương có thể gặp phải tình trạng nhiễu loạn trong 10 phút".

"Tôi nghĩ rằng trong vài thập kỷ nữa con số này có thể tăng lên 20 phút hoặc nửa giờ. Cảnh báo thắt dây an toàn sẽ được bật nhiều hơn".

Có nên thắt dây an toàn suốt chuyến bay?

Câu trả lời ngắn gọn cho vấn đề này là "Có". Một báo cáo năm 2021 của NTSB chỉ ra rằng phần lớn hành khách bị thương trong các vụ tai nạn liên quan đến nhiễu loạn đều không thắt dây an toàn vào thời điểm đó.

Vì đôi khi không thể đoán trước được khi nào máy bay sẽ gặp phải tình trạng nhiễu loạn trời trong nên cách duy nhất để đảm bảo an toàn 100% là phải thắt dây an toàn trong suốt chuyến đi, trừ khi đi vệ sinh.

Nhiễu loạn có làm hư hại máy bay không?

Theo Cơ quan Thời tiết Quốc gia Mỹ, trong trường hợp nhiễu loạn cực độ, khi máy bay chuyển động mạnh và không thể kiểm soát được, có thể dẫn đến hư hỏng cấu trúc cho máy bay.

Những sự cố gần đây, bao gồm cả vụ ảnh hưởng đến chuyến bay của Singapore Airlines, cũng gây ra thiệt hại đáng kể cho cabin máy bay.

Hoài Phương (theo CNN)