Nhiều người nhập viện do sán lá gan lớn khi ăn rau sống

Nhiều ca bệnh phức tạp

Giữa tháng 3/2023, Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới TP Hồ Chí Minh đã tiếp nhận 2 phụ nữ bị áp xe gan do sán lá gan lớn. Cả hai thai phụ này đều nhập viện trong tình trạng đau bụng thượng vị tăng dần kèm sốt và buồn nôn. Qua kiểm tra công thức máu có tình trạng tăng bạch cầu ái toan và xét nghiệm huyết thanh chẩn đoán Fasciola spp. dương tính.

Trong 3 tháng đầu năm, Bệnh viện Nhiệt Đới TP Hồ Chí Minh điều trị 172 trường hợp bị sán lá gan lớn.

Đáng chú ý, cả hai trường hợp này đều mang thai, trong đó một người mang thai 16 tuần và một người mang thai 28 tuần. Qua siêu âm ổ bụng thai phụ 16 tuần có ổ áp xe ở gan kích thước 5x8 cm; còn thai phụ 28 tuần có ổ áp xe ở gan kích thước 7x8,4 cm.

Các bác sĩ nhận định, cả hai trường hợp trên bệnh phức tạp, khó xử trí và điều trị. Do đó, bác sĩ đã hội chẩn toàn viện và liên viện chuyên khoa ngoại, sản để có giải pháp can thiệp tốt nhất cho thai phụ. Sau khi hội chẩn chuyên môn và thảo luận, tư vấn với bệnh nhân, thân nhân về lợi ích lẫn nguy cơ của điều trị với thuốc đặc trị và các biện pháp can thiệp ngoại khoa, sản khoa, bệnh nhân đã được điều trị với thuốc Triclabendazole và theo dõi sát diễn biến lâm sàng, tình trạng thai.

Sau 1 tuần nằm viện, bệnh nhân hết sốt, hết đau bụng và được xuất viện hẹn theo dõi ngoại trú. Qua điều tra dịch tễ, cả hai thai phụ đều có thói quen ăn rau sống từ quê Bình Định gửi vào. Ngoài hai thai phụ trên, Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới TP Hồ Chí Minh còn tiếp nhận và điều trị cho 3 trường hợp bệnh diễn tiến nặng, nhập viện trễ, nguy cơ áp xe vỡ và cần phối hợp với chuyên khoa ngoại.

Theo bác sĩ chuyên khoa 2 Đào Bách Khoa, Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới TP Hồ Chí Minh, bệnh nhiễm sán lá gan lớn vẫn còn là một vấn đề sức khỏe trên toàn thế giới. Tổ chức Y tế thế giới luôn xem Việt Nam là một vùng dịch tễ của sán lá gan lớn. Hiện nay, số ca bệnh do sán lá gan lớn đã được ghi nhận ở 47/63 tỉnh, thành tại Việt Nam và địa phương gặp nhiều nhất là các tỉnh ở vùng duyên hải miền Trung như Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Bình Định…

Đa số người bị sán lá gan đều có thói quen ăn rau sống.

Theo thống kê, trong 3 tháng đầu năm 2023, Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới TP Hồ Chí Minh tiếp nhận và điều trị 172 ca bệnh áp xe gan do sán lá gan lớn, trong đó có 23 trường hợp phức tạp phải nhập viện nội trú. Bệnh nhân có độ tuổi trung bình 40, trong đó nữ chiếm 68% đến từ 24 tỉnh, thành thuộc các khu vực từ Quảng Ngãi trở vào. Toàn bộ bệnh nhân đều có thói quen ăn rau sống.

Không có vaccine phòng ngừa

Theo các bác sĩ, sán lá gan lớn gây bệnh cho người có 2 loại là Fasciola hepatica và Fasciola gigantica. Sán lá gan lớn ký sinh, sinh sản và trưởng thành ở động vật ăn cỏ như trâu, bò, cừu được thải qua phân ra môi trường bên ngoài. Người mắc bệnh do ăn sống các loại rau mọc dưới nước như rau nhút, rau ngổ, rau cần, cải xoong… hoặc uống nước chưa nấu chín có nhiễm ấu trùng sán.

Chu trình phát triển của sán lá gan lớn (nguồn CDC).

Các bác sĩ Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới TP Hồ Chí Minh cho biết, bệnh do sán lá gan lớn không còn tập trung ở một số địa phương như trước đây và liên quan đến thói quen ăn rau sống. Hiện không có vaccine phòng ngừa bệnh sán lá gan lớn. Các thuốc dự phòng giun sán trên thị trường hiện nay không có tác dụng với loại sán lá gan lớn này, do mỗi loại giun sán sẽ được điều trị bằng thuốc phù hợp.

Theo bác sĩ Trần Nguyên Cao Lợi, Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới TP Hồ Chí Minh, bệnh do sán lá gan lớn là một bệnh không phải hiếm gặp ở Việt Nam. Bệnh có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện và chẩn đoán sớm. Tuy nhiên, trong một số trường hợp như thai phụ, người lớn tuổi có bệnh nền, suy giảm miễn dịch, ổ áp xe lớn dọa vỡ… có thể gây khó khăn, phức tạp cho điều trị và cần can thiệp phẫu thuật, việc hội chẩn với chuyên khoa (ngoại khoa, sản khoa) được đặt ra để tối ưu điều trị cho bệnh nhân.

Theo đó, các bác sĩ khuyến cáo, khi có các dấu hiệu nghi ngờ bệnh, người bệnh cần đến các cơ sở y tế để được thăm khám, thực hiện các xét nghiệm máu, siêu âm bụng. Biện pháp hữu hiệu để phòng tránh bệnh sán lá gan lớn là không uống nước lã hoặc ăn rau sống mọc dưới nước.

Các chuyên gia y tế khuyến cáo thêm: Để phòng bệnh, người dân rửa tay trước khi ăn, chế biến thức ăn và sau khi đi vệ sinh, tiếp xúc với phân, rác thải… không ăn thực phẩm chưa được nấu chín hay các loại rau sống mọc dưới nước; quản lý phân người và phân động vật, không dùng phân tươi để bón rau; sử dụng nước sạch để ăn uống…

Biểu hiện nhiễm sán lá gan lớn phản ánh hành trình của sán trong cơ thể người. Cụ thể, trong giai đoạn sán đi qua gan, kéo dài khoảng 2 - 4 tháng, phản ánh sự di chuyển của ấu trùng qua vách ruột non, màng bụng và mô gan. Những biểu hiện của giai đoạn này gồm: Đau bụng vùng hạ sườn phải lan về phía sau hoặc vùng thượng vị, có thể đau âm ỉ, đôi khi dữ dội; sốt nhẹ thoáng qua, một số ít có thể sốt kéo dài, sốt cao; mệt mỏi, biếng ăn, sụt cân; cảm giác đầy bụng, khó tiêu, buồn nôn; nổi mề đay, sẩn da.

Một số trường hợp, ấu trùng sán di chuyển lạc chỗ và gây tổn thương ở các vị trí bất thường như thành ruột, màng phổi, cơ thăn. Xét nghiệm máu có thể phát hiện tăng bạch cầu ái toan. Siêu âm bụng có thể thấy các tổn thương ở gan dạng nhiều kén sán nhỏ tụ thành khối, đường hầm, phân nhánh, biểu hiện sự di chuyển của sán qua gan.

Giai đoạn sán trưởng thành ở ống mật, kéo dài nhiều năm. Những biểu hiện lâm sàng trong giai đoạn này gồm sốt, ăn không ngon, đau bụng biến mất; một số trường hợp bị biến chứng tắc nghẽn đường mật với biểu hiện: vàng da, sốt, đau bụng từng cơn. Xét nghiệm máu bạch cầu ái toan có thể không tăng. Siêu âm bụng phát hiện một khối mềm sáng gây tắc nghẽn đường mật ngoài gan.

Bài và ảnh: Đan Phương/Báo Tin tức