Nhớ bữa cơm chiều

Khi còn nhỏ, tôi cũng như bao đứa trẻ khác ham chơi quên cả việc phải về nhà. Nhiều bữa cơm chiều má phải cầm roi đi tìm tôi hoặc ngồi đợi đến khi trời tối mịt mặc cho thức ăn nguội ngắt, nguội ngơ. Chiếc roi má cầm kia không đánh vào mông tôi mà vút vào những bụi cây ven đường. Má chưa đánh tôi lần nào nhưng mỗi lần đi tìm tôi đều cầm theo roi. Sau này lớn lên, má cho biết cầm theo roi vì đường quê nhiều rắn, má sợ! Lại càng thương má hơn.

Má nói không muốn ai trong gia đình thiếu mặt trong mỗi bữa cơm. Từng món ăn má nấu, đạm bạc, giản dị nhưng đậm chất quê khiến mỗi khi đi xa, ăn những món lạ lại nhớ bữa cơm chiều ở quê da diết. Hồi ấy, nấu cơm, kho mắm vẫn là bếp củi. Khi trời mang hết nắng về hướng Tây, chỉ còn vài tia yếu ớt cuối ngày xiên qua chái bếp, má lại nhóm lửa nấu cơm chiều. Làn khói vấn vít trên mái tranh khi trời chập choạng tối, bảng lảng như chẳng muốn rời. Đã bao buổi chiều như vậy để giàn bếp của má ám đầy khói và bồ hóng đen sì. Nơi góc nhỏ ấy, mùi thơm gạo lúa mới trong trẻo theo gió ra tận đầu ngõ. Bọn trẻ con lại háo hức nhìn nồi cơm sôi sùng sục và giành nhau miếng bợn mỏng tang dính quanh mép nồi. Nhưng thứ ngon nhất vẫn là miếng cơm cháy dưới đáy nồi, giòn rụm, thơm bùi và cả đăng đắng vị gạo cháy.

Mâm cơm má nấu chẳng có gì cao sang. Chỉ là rau vườn luộc chấm nước mắm, cá đồng kho mặn, tô canh rau hoặc bầu, bí hái trong vườn… vậy mà ngon, mà lành. Đôi khi má kho nồi cá rô đồng vừa mặn muối vừa cay tiêu. Khi ăn không khỏi hít hà vì cay xé và mặn chát đầu lưỡi, nhưng có món này thì rất tốn cơm, nhất là những ngày đông lạnh, mưa dầm. Ngày hè, trên mâm cơm không thể thiếu tô canh. Có thể là nắm lá giang hái nơi góc vườn với vài con cá cơm nhỏ hoặc ít rau bồ ngót với đậu phộng cũng trở thành món ăn giải nhiệt giữa trưa hè oi bức…

Bữa cơm chiều thường bắt đầu khi mặt trời đã khuất sau rặng cây. Chiếc chiếu được trải ra trước sân, cả nhà xúm xít quanh mâm cơm và bao chuyện đời, chuyện người, buồn vui thường ngày lại rôm rả; để một mai xa quê thì những kỷ niệm đó cứ vấn vương một cách tự nhiên.

Bây giờ, tôi tìm lại mâm cơm toàn món quê không khó, nhưng lại khó tìm được không khí đầm ấm bên mâm cơm gia đình. Cuộc sống hối hả, bận rộn, những món ăn vợ tôi nấu từ thiết bị hiện đại bắt mắt nhưng khác với bữa cơm mẹ nấu ngày xưa quá. Cũng có thể là do món ăn nhanh cất trong tủ lạnh và nồi cơm được hâm lại bằng điện từ bữa ăn trước, thiếu đi sự chăm chút, mơ ước sum vầy nên thiếu không khí đầm ấm. Và bữa cơm quê ngày ấy đâu chỉ gói ghém tình thân gia đình mà còn có tình làng nghĩa xóm. Nhà nào có miếng ăn ngon, lạ sẽ mang sang hàng xóm một ít lấy thảo. Cứ chia sẻ ngọt bùi như vậy mà tình nghĩa xóm làng mãi thắt chặt. Giờ khó tìm thấy!

Tôi sinh ra từ làng nên mặn mòi giọt mồ hôi của ba, ngọt lành món ăn của má, thấm đẫm mùi vị quê hương, tất cả cứ quyện vào đời tôi. Và khi ở một nơi xa quê, ngửi mùi cơm lúa mới ngan ngát, tôi lại không khỏi “Lòng quê dợn dợn vời con nước/Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà” (Huy Cận). Và ai chẳng một lần như vậy?

Ngô Văn Cư