Những cựu binh Mỹ tích cực thúc đẩy bình thường hóa quan hệ Việt - Mỹ

1. Trong số các cựu binh Mỹ có mối quan hệ đặc Việt với Việt Nam, Thượng nghị sĩ John McCain (1936-2018) là người có vai trò nổi bật trong tiến trình bình thường hóa quan hệ Việt-Mỹ.

Tham gia cuộc chiến tranh Việt Nam với vai trò một phi công chiến đấu, John McCain bị bắt vào ngày 26/10/1967 sau khi chiếc phi cơ A-4E Skyhawk của ông bị bắn hạ ở Hà Nội trong phi vụ ném bom miền Bắc Việt Nam lần thứ 23. Ông được trả tự do vào ngày 14/3/1973

Từ một tù binh trong cuộc chiến tranh Việt Nam, ông McCain đã trở thành một trong những người thúc đẩy mạnh mẽ nhất bình thường hóa quan hệ hai nước sau khi trở thành một Thượng nghị sĩ.

Trong vai trò một chính khách, ông đã nhiều lần quay lại Việt Nam để vận động cho các hoạt động nhân đạo như rà phá vật liệu nổ còn sót lại, tìm kiếm người mất tích, hỗ trợ những người bị khuyết tật, tẩy độc tại các khu vực bị nhiễm dioxin do hậu quả chiến tranh…

2. Cũng là một cựu binh Mỹ thời Chiến tranh Việt Nam, Thượng nghị sĩ - cựu Ngoại trưởng Mỹ John Kerry (sinh năm 1943) thường được coi như "cặp bài trùng" với Thượng nghị sĩ John McCain trong vấn đề bình thường hóa quan hệ với Việt Nam.

Ông Kerry đã nhập ngũ trù bị Hải quân năm 1966, và giai đoạn 1968-1969 làm sĩ quan thường trực trong 4 tháng của một tàu tuần tra PCF trong cuộc chiến ở Việt Nam. Ông đã được tặng các huy chương chiến đấu như Sao Bạc, Sao Đồng và ba Trái tim Tím cho nhiệm vụ này.

Dưới thởi Tổng thống Bill Clinton - một người có tầm nhìn chiến lược về Việt Nam - dù John Kerry và John McCain là Thượng nghị sĩ của hai đảng đối lập (Dân chủ và Cộng hòa), nhưng cả hai đều ủng hộ mạnh mẽ việc bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Việt Nam.

Đến năm 1994, Thượng viện Mỹ thông qua giải pháp do John Kerry và John McCain bảo trợ, kêu gọi chấm dứt cấm vận kinh tế chống Việt Nam, dọn đường cho việc bình thường hóa quan hệ hai nước một năm sau đó.

3. Cũng giống như ông John McCain, Hạ nghị sĩ Mỹ Pete Peterson (sinh năm 1935) từng là phi công tham gia cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc Việt Nam và trở thành tù binh trong cuộc chiến này.

Đêm 10/9/1966 ông lái máy bay F-4 Phantom II vào đánh phá cầu Phú Lương và cầu Lai Vu thuộc tỉnh Hải Dương nhưng bị bắn rơi và bắt sống sau khi nhảy dù và trải qua 6 năm rưỡi trong nhà tù Hỏa Lò, Hà Nội.

Sau này, hồi tưởng về lần bị bắn rơi, Hạ nghị sĩ Pete Peterson chia sẻ: "Lúc bị người dân Việt Nam bắt, rất có thể tôi đã bị giết chết, rất may đã có người ngăn lại và tôi vô cùng biết ơn điều đó".

Vào ngày 9/5/1997, ông Pete Peterson được Quốc hội Mỹ phê chuẩn trở thành Đại sứ đầu tiên của Hoa Kỳ ở Việt Nam kể từ sau khi cuộc chiến tranh kết thúc. Đây được coi là một cột mốc lịch sử của tiến trình bình thường hóa quan hệ Việt - Mỹ.

T.B (tổng hợp)