Những đặc trưng cơ bản của hương ước, quy ước
Hương ước, quy ước là thành tố quan trọng trong hệ thống thể chế quản lý ở nông thôn, là một bộ phận hỗ trợ đắc lực pháp luật trong việc điều chỉnh các quan hệ xã hội tại cộng đồng dân cư đối với những vấn đề, những nội dung mà pháp luật không điều chỉnh, mặt khác, hương ước, quy ước còn thực hiện tối đa tinh thần mở rộng dân chủ ở cơ sở, giúp nhân dân tham gia giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước.
Hương ước, quy ước có các đặc điểm đặc trưng cơ bản như sau:
Thứ nhất, hương ước, quy ước là quy ước của người dân, được thể hiện bằng văn bản. Trong dân gian cũng còn nhiều loại hình quy ước của người dân được thể hiện bằng các câu tục ngữ, lời nói có vần, phương ngôn, ngạn ngữ truyền miệng, không được thực hiện bằng văn bản thì không phải là hương ước;
Ảnh minh họa
Thứ hai, hương ước, quy ước do cộng đồng dân cư cùng thỏa thuận đặt ra trên cơ sở sự nhất trí của tập thể cộng đồng dân cư. Đây cũng là một trong những nguyên tắc xây dựng hương ước, quy ước, bất cứ một cá nhân hay một cơ quan, tổ chức nào xây dựng văn bản và tự gọi đó là hương ước, quy ước đều là không đúng, không phù hợp với tính chất, đặc trưng và nguyên tắc xây dựng hương ước, quy ước;
Thứ ba, hương ước, quy ước là một loại văn bản quy phạm, nó chứa đựng những nguyên tắc bắt buộc cho phép hoặc không cho phép hoặc khuyến khích cá nhân, tổ chức làm một việc gì đó. Đây là các quy phạm xã hội do cộng đồng dân cư thỏa thuận đặt ra và cùng nhau thực hiện. Nghĩa là cộng đồng dân cư tự xây dựng các nguyên tắc ứng xử trên cơ sở pháp luật và truyền thống, tập quán địa phương và tự nguyện thực hiện các nguyên tắc đó. Đặc điểm này làm cho hương ước, quy ước khác với các các văn bản pháp luật do Nhà nước ban hành, đó là các văn bản chứa đựng những quy phạm mang tính áp đặt của chủ thể ban hành, buộc các cá nhân, tổ chức phải tuân theo.
Thứ tư, các quy định trong hương ước, quy ước không được trái với quy định của pháp luật. Trên thực tế, hương ước, quy ước được xây dựng chủ yếu để phục vụ hoạt động tự quản tại cộng đồng dân cư, điều chỉnh những quan hệ xã hội trong lĩnh vực xã hội - dân sự mà pháp luật không điều chỉnh hoặc chỉ điều chỉnh ở mức độ quy định các nguyên tắc chung như: việc tổ chức ma chay, cưới xin, bảo vệ trật tự trị an, phát triển sản xuất, khuyến khích học hành, giữ gìn và phát huy những giá trị đạo đức truyền thống, giải quyết các tranh chấp hoặc những vi phạm nhỏ trong nhân dân, các phương thức cụ thể tại địa phương để xóa đói, giảm nghèo,…
Thứ năm, hương ước, quy ước phải được ban hành theo trình tự, thủ tục nhất định theo quy định tại Thông tư liên tịch số Thông tư liên tịch số 03/2000/TTLT-BTP-BVHTT-BTTUBTƯMTTQVN.
