Những người thầy trong trái tim tôi: Bài học lớn từ người thầy lớn

Thầy Lê Trí Viễn (bìa phải) được nhiều sinh viên yêu mến, kính trọng - Ảnh: Mai Hải

Thầy Lê Trí Viễn: "Duyên nghiệp" với Truyện Kiều

Tên tuổi và những cuốn sách của giáo sư - NGND Lê Trí Viễn đã khiến tôi mến phục và thầm ước ao được diện kiến với thầy từ khi tôi còn ở trường phổ thông. Tôi vào đại học thì thầy Viễn, giảng viên ở khoa ngữ văn, Trường ĐH Sư phạm TP.HCM, mới vừa nghỉ hưu (1992). Mặc dù đã về hưu nhưng thầy vẫn thường xuyên lui tới khoa văn, thầy dạy một số chuyên đề về văn học Việt Nam và làm công tác đào tạo sau đại học.

Thầy rất được các giảng viên và sinh viên yêu mến, kính trọng. Ngoài gần 50 công trình học thuật, những bài giảng của thầy được tập hợp và đưa vào cuốn sách Những bài giảng văn ở đại học (1982). Sau này ra trường, đi dạy, dù đọc khá nhiều sách tham khảo, tôi vẫn thấy những bài giảng của thầy rõ ràng, súc tích, kiến thức thật uyên thâm.

Thầy Lê Trí Viễn là người bình Kiều rất hay - Ảnh: MAI HẢI

Nhắc đến thầy Viễn, không thể không nhắc đến Truyện Kiều, giống như là “sinh mệnh” đời văn của thầy vậy. Bởi lẽ, thầy là người bình Kiều rất hay. Thầy có sự đồng cảm sâu sắc, xem như mình là “người trong cuộc” với Tố Như, với Thúy Kiều. Mà bài thơ Đêm ấy đêm này: “Đêm Thúy kiều sang nhà Kim Trọng/ Nguyễn Du tắt bớt trăng và vặn thấp ngọn đèn/ Anh đến với em đêm thần tiên ấy/ Trăng với đèn chuếnh choáng hơi men”, thì hầu hết sinh viên văn khoa thời ấy đều thuộc. Sau này, lúc thầy về sáng lập và làm hiệu trưởng Trường THCS, THPT Nguyễn Khuyến, tôi có viết bài thơ đăng trên báo ngành để tặng thầy nhân ngày nhà giáo, trong đó có mấy câu:

Có chắc gì đâu khi cụ Nguyễn viết Kiều

Ba trăm năm sau, ai người khóc mình, lòng còn trăn trở?

Thân mười lăm năm nổi trôi, Kiều còn bao tâm sự

Ai hiểu bằng người trong cuộc với nhau!

Đau lắm Tố Như ơi: Kiều nát thịt, thân nhàu

Cả thời đại nghiêng, đổ thân nàng xuống mồ Tiền Đường tang tóc!

Tuy người trước người sau, nhưng cùng nỗi đau, đã có ngày gặp mặt:

Hể hả cười giữa phiên tòa báo oán, báo ân!

Có một kỷ niệm về thầy làm tôi nhớ mãi. Đó là một lần thầy làm chủ tịch hội đồng chấm luận án tiến sĩ cho một nghiên cứu sinh về đề tài văn học trung đại Việt Nam. Khi thầy nhận xét, thầy đã cầm ngược đầu micro. Trong hội đồng không ai muốn nhắc thầy vì thấy thầy say sưa quá, sợ làm mất sự hứng thú của thầy. Mặc dù thế, song người nghe vẫn bị lôi cuốn, hấp dẫn gần 30 phút đồng hồ.

Thầy Hoàng Như Mai: "Tóc trắng, mắt còn đăm đắm"

Tôi được may mắn gắn bó với giáo sư - NGND Hoàng Như Mai gần 6 năm. Lúc đó thầy là hiệu trưởng Trường Trương Vĩnh Ký (TP.HCM) vừa mới thành lập. Tôi có câu đối viết tặng thầy: “Hơn nửa thế kỷ: mài chân xuống đá, đá mòn, dạ chẳng mài mòn/ Gần một đời người: lặn lội kiếm tìm, tóc trắng, mắt còn đăm đắm”.

Ai tiếp xúc với thầy Mai hẳn sẽ có ấn tượng đầu tiên là mái tóc bạc trắng, ánh mắt tìm tòi, giọng nói rắn rỏi, dứt khoát, giàu âm vang, đầy nhiệt huyết. Thầy là người hoạt động khá rộng, từ nghiên cứu, giảng dạy, viết báo, đến nói chuyện chuyên đề văn hóa, giáo dục… Đến thăm thầy, tôi bị thuyết phục bởi sức làm việc không biết mệt mỏi của thầy. Trong một gian phòng đầy sách (hơn 2.200 đầu sách), trên chiếc bàn làm việc với ngổn ngang tài liệu, cùng một lúc có đến ba bốn bài báo, bài nghiên cứu đang viết dở. Chính thầy đã truyền cảm hứng và nhiều lần khuyên tôi viết bài. Tôi trưởng thành hơn về viết lách từ những lời khuyên ấy.

Thầy Hoàng Như Mai là một nhà giáo, nhà nghiên cứu đầy nhiệt huyết - Ảnh: MAI HẢI

Được hầu chuyện với thầy, tôi mới cảm hết sự nhiệt huyết, nhân cách và trách nhiệm của một trong những người đi đầu ngành giáo dục nước nhà. Thầy kể, có lần, thầy làm nhiệm vụ đại diện để tiếp một phái đoàn người Pháp sang Việt Nam tìm hiểu về giáo dục. Khi họ thắc mắc sao sách giáo khoa văn học Việt Nam viết nhiều về nội dung kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ. Thầy đã trả lời: “Đất nước chúng tôi vừa trải qua chiến tranh, chúng tôi phải dạy cho thế hệ con cháu biết tự hào về cha ông, về dân tộc…”.

Với thầy Mai, tôi tâm đắc nhất hai câu thơ này: “Cảm ơn anh lại chơi nhà/ Nhưng quên nhau ấy mới là tương tri”. Nó bàng bạc một chút gì đó về sự lịch lãm, từng trải, nhuốm màu sắc thế sự, đượm chất nhân văn của một cốt cách nghệ sĩ nơi thầy.

Bạn đọc có kỷ niệm đẹp, câu chuyện xúc động nào về người thầy của mình... có thể gửi đến chuyên mục Giáo dục của Báo Thanh Niên tại địa chỉ email: tngd@thanhnien.com.vn. Chúng tôi sẽ biên tập và đăng tải trên Báo Thanh Niên. Bài viết được đăng sẽ có nhuận bút. Xin trân trọng cảm ơn!

Trần Ngọc Tuấn - Trần Ngọc Tuấn