Những ứng cử viên vaccine và kháng thể đơn dòng cho RSV

Hiện tại, thế giới vẫn chưa có vaccine ngừa RSV. Ảnh: UNICEF.

Theo NBC, virus hợp bào hô hấp (RSV) đang gia tăng về số ca mắc và số ca nhập viện ở bệnh nhân nhỏ tuổi trên khắp nước Mỹ. Nó có thể gây ra các vấn đề lâm sàng nghiêm trọng ở trẻ sơ sinh, đặc biệt trẻ dưới 6 tháng tuổi. Nó cũng có thể gây bệnh rất nặng ở người lớn tuổi.

Bác sĩ nhi khoa Janet Englund tại Bệnh viện Nhi đồng Seattle cho biết: “Chúng tôi đã kín giường bệnh nhân mắc RSV”.

Đại diện bệnh viện thông tin ngày 31/10, họ tiếp nhận số bệnh nhân cao kỷ lục trong vòng 5 năm trở lại đây. 50% trong số đó đến khoa cấp cứu do gặp vấn đề về hô hấp. Khoảng 35% trong số này dương tính với RSV.

“Nhưng đây chỉ là phần nổi của những gì bạn đang thấy”, bác sĩ Englund nói. Học sinh đang nhiễm RSV nhưng có thể không cần đến bệnh viện. Bác sĩ Englund lưu ý một số bệnh nhân ung thư và bệnh nhân mắc bệnh phổi tắc nghẽn đang trở nên rất ốm yếu.

Trong suốt 50 năm qua, cộng đồng y tế tìm cách ngăn ngừa bệnh nghiêm trọng do RSV kể từ khi loại virus này được xác định. Nhưng họ đối mặt với những trở ngại trong việc phát triển vaccine.

Đầu tiên, những nỗ lực bị đình trệ do những lo ngại về an toàn sau khi các thử nghiệm lâm sàng cho một ứng cử viên vaccine vào năm 1966 dẫn đến bệnh trầm trọng hơn ở những người tham gia, thậm chí 2 trường hợp tử vong.

Mặt khác, bác sĩ Dawn Nolt, giáo sư Nhi khoa tại khoa Truyền nhiễm, trường Y khoa Đại học Khoa học & Sức khỏe Oregon, cho biết rất khó để tạo ra vaccine với độ an toàn rất cao cho trẻ sơ sinh - đối tượng nhạy cảm nhất với RSV - nhưng đủ để kích thích “hệ thống miễn dịch chưa hoàn thiện” ở trẻ nhằm bảo vệ trẻ.

Tuy nhiên, bất chấp những thách thức đó, các công ty dược phẩm hiện có nhiều loại vaccine và phương pháp điều trị tiềm năng đang được phát triển, thúc đẩy bởi một bước đột phá khoa học vào năm 2013 liên quan đến một loại protein trong virus.

Pfizer có một ứng cử viên vaccine RSV đang được thử nghiệm ở phụ nữ mang thai người lớn tuổi. AstraZeneca và Sanofi đang cùng nghiên cứu phương pháp điều trị bằng kháng thể đơn dòng có thể dùng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ để ngăn ngừa bệnh nặng. Meissa đã công bố kết quả ban đầu từ vaccine nhỏ mũi cho trẻ sơ sinh từ 6 tháng đến 36 tháng tuổi. GSK cũng có một ứng cử viên vaccine cho người lớn tuổi.

Mỹ đang trải qua đợt dịch RSV nghiêm trọng khi số ca mắc, ca phải nhập viện hay trường hợp tử vong đều tăng cao. Ảnh: UCSF.

Ứng cử viên vaccine RSV của Pfizer

Pfizer có một ứng cử viên vaccine RSV là RSVpreF. Nó đang trải qua các thử nghiệm lâm sàng ở bệnh nhân mang thai và ở người lớn tuổi.

Tiêm chủng cho người mẹ, hoặc tiêm vaccine trong thời kỳ mang thai, là một cách để tạo kháng thể cho trẻ sơ sinh. Cơ thể mẹ tạo ra kháng thể như phản ứng miễn dịch đối với vaccine và có thể truyền kháng thể đó cho con qua nhau thai. Hầu hết người lớn đã tiếp xúc với RSV và có kháng thể. Vaccine tăng cường phản ứng kháng thể và bác sĩ có thể tính thời điểm tiêm vaccine cho người mang thai để con của họ nhận lợi ích thụ động cao nhất trước khi chào đời.

Theo dữ liệu thử nghiệm lâm sàng, RSVpreF có thể hỗ trợ ngăn ngừa bệnh nghiêm trọng (cần chăm sóc y tế) với tỷ lệ hiệu quả khoảng 82% cho trẻ sơ sinh trong 90 ngày đầu đời. Sự bảo vệ dường như kéo dài và suy yếu dần trong 6 tháng đầu đời.

Bác sĩ Englund tuyển chọn một số người tham gia vào cuộc thử nghiệm lâm sàng dành cho bà mẹ. Bà lưu ý kết quả cho thấy ứng cử viên vaccine vừa rất an toàn vừa rất hiệu quả trong việc ngăn ngừa bệnh tật cho trẻ trong những tháng đầu đời.

Người phát ngôn của Pfizer cho biết: “Nghiên cứu sẽ tiếp tục theo dõi, giám sát trẻ sơ sinh cùng mẹ của các em nhằm phân tích tính an toàn, hiệu quả ở các mốc thời gian sau này”.

Ông nói thêm theo kế hoạch giám sát ban đầu, họ đang theo dõi một nửa số trẻ sơ sinh ở mùa RSV thứ 2. Công ty có kế hoạch nộp đơn đăng ký giấy phép sinh học vào cuối năm nay.

Ở người lớn tuổi, dữ liệu thử nghiệm lâm sàng cho thấy ứng cử viên vaccine bảo vệ chống lại bệnh tật với hai triệu chứng trở lên trong khoảng 67% thời gian và ngăn ngừa bệnh nặng khoảng 86% thời gian. Người phát ngôn cho biết công ty đang thu thập dữ liệu để xem tác dụng này có thể kéo dài bao lâu.

Kháng thể đơn dòng AstraZeneca/Sanofi

Loại kháng thể đơn dòng nirsevimab của AstraZeneca và Sanofi đã được đệ trình lên Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ để phê duyệt. Theo một đại diện, họ đang nhắm mục tiêu tung sản phẩm vào mùa cúm 2023-2024.

Kháng thể đơn dòng là các hợp chất được tạo ra để gắn vào các bộ phận cụ thể của mầm bệnh. Chúng bắt chước kháng thể mà cơ thể chúng ta tạo ra một cách tự nhiên bằng cách vô hiệu hóa mầm bệnh hoặc ngăn chặn các bộ phận giúp chúng xâm nhập vào tế bào của chúng ta.

Trẻ em và người già là hai đối tượng có nguy cơ cao trước virus hợp bào hô hấp. Ảnh: Pioneerrx.

Jon Heinrichs, người đứng đầu dự án toàn cầu về nirsevimab tại Sanofi, cho biết: “Khái niệm mà chúng tôi đang hình dung là tất cả trẻ sơ sinh sẽ được cung cấp nirsevimab trước mùa RSV đầu tiên của chúng. Ở mùa thứ hai trở đi, trẻ có thể được bảo vệ bằng cách tiêm chủng chủ động”, ông nói và cho biết Sanofi cũng đang nghiên cứu một ứng cử viên vaccine RSV cho trẻ em.

Nirsevimab tương tự một kháng thể đơn dòng đã được phê duyệt. Palivizumab, còn được gọi là synagis, chỉ được chấp thuận cho trẻ sơ sinh được coi là có nguy cơ cao vì sinh non hoặc mắc bệnh tim hay các vấn đề về hô hấp trước mùa RSV đầu tiên.

Sự khác biệt lớn nhất là nirsevimab chỉ cần tiêm một lần vào đầu mùa RSV trong khi palivizumab cần tiêm hàng tháng và có giá cao nên không phải mọi trẻ sơ sinh đều có thể tiếp cận thuốc.

Kháng thể đơn dòng này của AstraZeneca/Sanofi có thể rất quan trọng để bảo vệ những đứa trẻ sinh ra trước mùa RSV đầu tiên, khiến vaccine tiềm năng dành cho mẹ trở nên ít hữu ích hơn. Nó cũng có thể được dùng cho trẻ em dễ bị tổn thương khi bước vào mùa RSV thứ hai.

Ứng cử viên vaccine Meissa RSV

Mặc dù dữ liệu về RSVpreF đầy hứa hẹn, nó không được dùng cho trẻ em và trẻ sơ sinh. Một ứng cử viên vaccine từ Meissa đang được thử nghiệm trong thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1 cố gắng lấp đầy khoảng trống này.

Vaccine Meissa được dùng qua đường mũi cho trẻ từ 6 tháng tuổi đến 36 tháng tuổi. Dữ liệu ban đầu cho thấy nó an toàn, nhưng các giai đoạn thử nghiệm lâm sàng sau này sẽ cần thiết để xác định hiệu quả của nó.

Sallie Permar, Trưởng khoa Nhi tại Weill Cornell Medicine và Bệnh viện Nhi đồng New York-Presbyterian Komansky, cho biết ứng cử viên vaccine này là một “khái niệm thú vị”.

Vaccine chứa một phiên bản sống giảm độc lực của virus, giống như một phiên bản yếu hơn của virus. Martin Moore, đồng sáng lập kiêm Giám đốc khoa học của Meissa Vaccines, cho biết: “Các loại vaccine sống giảm độc lực trước đây đã mang lại khả năng bảo vệ rộng rãi và lâu dài”.

Vaccine dùng qua đường mũi cũng đơn giản hơn so với tiêm. Bác sĩ Englund cho biết loại vaccine này có vẻ an toàn, ít nhất là từ thông tin sơ bộ, và điều này rất quan trọng vì các ứng cử viên vaccine trước đây đã được phát hiện là gây ra một số triệu chứng như sốt, nghẹt mũi hoặc ho.

Nguyên Lê