Nhuộm màu áo xuân cùng người Sán Dìu

Trong nét văn hóa của tộc người Sán Dìu, tấm áo mới không thể hiện ở màu sắc rực rỡ, mà ở độ đậm trầm...

Tất cả con gái Sán Dìu đều chờ đợi ngày Tết Nguyên Đán để được hát Soọng cô trong màu váy áo mới được họ chuẩn bị từ cả năm qua. Những chàng trai, cô gái Sán Dìu tình tứ trao nhau những câu hát trong màu áo chàm, giai điệu Soọng cô cất lên mang theo hơi thở của mùa xuân, tình yêu thương con người, cuộc sống và phảng phất âm hưởng núi rừng. Những cô gái Sán Dìu cất tiếng hát, những người con trai từ xa ngắm nhìn tà áo...

Nét đặc sắc trong trang phục của người Sán Dìu chính là ở tính tối giản. Y trang phục Sán Dìu đen tuyền, điểm xuyết chỉ màu, những nét thêu vừa đơn giản vừa tinh tế thể hiện những đường kim mũi chỉ khéo léo của người phụ nữ. Dây lưng được làm bằng lụa hoặc vải. Có hai loại dây lưng, một loại làm bằng vải lụa với nhiều màu sắc khác nhau như xanh, đỏ, hồng. Loại thứ hai là thắt lưng “bao” được khâu bằng vải thành hình ống dài, hai đầu dây lưng để tua. Dây lưng được quấn vòng quanh bụng, bên ngoài áo, hai đầu dây thừa được thả dọc theo hai bên thân phía trước, thể hiện quan điểm thẩm mỹ riêng biệt, không phải pha tạp với bất cứ đâu.

Những tấm vải màu chàm ánh lên dưới ánh nắng mặt trời.

Những tấm vải màu chàm ánh lên dưới ánh nắng mặt trời.

Ít ai biết, toàn bộ trang phục của người Sán Dìu do chính đôi bàn tay người phụ nữ Sán Dìu nhuộm màu cho vải trong cả năm, để chuẩn bị cho ngày xuân này. Công đoạn nhuộm chàm thủ công đầy tỉ mỷ, trồng cây chàm nhuộm vải cũng nhiều thứ cầu kỳ.

Bí mật của lá cây chàm là nó có màu xanh lá như mọi cây thường xanh khác. Nhưng màu lam kỳ diệu sẽ được tạo ra trong quy trình nhuộm vải. Người Sán Dìu trồng cây chàm vào tháng 2 và thu hoạch vào tháng 7, tháng 8. Cây chàm có thân, lá và quả nhỏ, đến khi thu hoạch cây cao khoảng 60-70cm, quả ở trên khắp thân cây.

Người Sán Dìu đánh giá tài năng, đức hạnh của người phụ nữ thông qua khả năng nhuộm chàm

Sau khi thu hoạch về, họ lấy toàn bộ thân cây bẻ gập làm 3 -4 lần, cho vào thùng gỗ lớn chứa nước ngâm cho mủn ra. Những cô gái Sán Dìu lúc này sẽ khuấy mạnh đến khi sủi bọt. Công việc này diễn ra trong nhiều ngày. Nếu thời tiết, dung dịch hòa hợp, sau vài ngày, bọt sủi đầy mặt nước thì nước nhuộm chàm đã chín...

Để màu “chín”, có thể cho vải vào ngâm. Vải đem nhuộm phải là vải tấm, dày, sợi chỉ bắt màu. Đây là công đoạn thứ 2, vải nhuộm một lần có màu xanh lợt, dễ phai. Càng nhuộm nhiều lần rồi mang phơi nắng, sắc xanh nhạt sẽ thẫm lại thành sắc chàm sẫm như màu của núi rừng, thậm chí tới lần nhuộm thứ 40, 50, sắc vải sẽ thành màu đen huyền – màu vải ưa thích của người Sán Dìu.

Màu xanh chàm nhuộm vải nhuốm trên đôi bàn tay lao động của người phụ nữ dân tộc, tạo nên nét quyến rũ đặc biệt

Người dân tộc trên khắp dải đất chữ S đều nhuộm chàm, song để tạo ra màu đen huyền tuyệt đẹp, người Sán Dìu là lên rừng tìm thuốc trộn màu. Trong rừng, phải tìm cây chỉ thiên (chu chăm thoi), cây lau sau (bêng méo), cây dáp thanh (tạp thanh) và vỏ cây núc nác, cùng với củ nâu đỏ, sau khi tìm đủ mang về ngâm cùng cốt chàm khô, sau một tuần thì bắt đầu thả vải vào ngâm cho nước ngấm đều khắp tấm vải, sau đó vớt vải ra phơi trên hai thanh cây dài để bám màu.

Khi tấm vải chuyển sang xanh đen thì công việc đầu tiên cho việc tạo ra bộ trang phục là nhuộm vải đã hoàn thành, cùng với những tấm vải màu xanh ánh lên dưới ánh nắng mặt trời, những đôi bàn tay của những người phụ nữ cũng xanh màu chàm, đây là dấu ấn của những lần nhuộm chàm, những lần tô điểm cho bản thân, gia đình và xã hội.

Người phụ nữ Sán Dìu khi đã làm mẹ có nghĩa vụ dạy bảo con gái trồng và nhuộm vải chàm. Người Sán Dìu đánh giá tài năng, đức hạnh của người phụ nữ thông qua khả năng nhuộm chàm. Kỹ thuật nhuộm vải của người Sán Dìu tích lũy kinh nghiệm của những thế hệ đi trước, nhưng những cô gái Sán Dìu phải rèn việc nhuộm vải qua nhiều năm, mới được coi là đã trưởng thành, để tham gia vào lễ hội hát Soọng cô năm mới.

Tấm vải ánh lên màu sắc càng đẹp, càng thể hiện kỹ năng và vẻ đẹp tâm hồn của người con gái dân tộc, ngời ngời sức xuân.

Anh Hùng

Nguồn PL&XH: https://phapluatxahoi.vn/nhuom-mau-ao-xuan-cung-nguoi-san-diu-177410.html