'Nỗi kinh hoàng của tội ác' ở Mỹ
Những vụ việc như vậy trước đây đã xảy ra rất nhiều lần ở Mỹ nhưng vẫn không làm giảm bớt 'nỗi kinh hoàng của tội ác' này.
“Hành xử phân biệt có hệ thống”
Trong động thái mới nhất, Bộ Quốc phòng Mỹ ngày 2/6 thông báo đã triển khai khoảng 1.600 binh sĩ quân đội tới thủ đô Washington sau khi liên tục xảy các biểu tình kích động bạo lực trong đêm ở thành phố này.
Người phát ngôn Lầu Năm Góc, Jonathan Rath Hoffman cho biết lực lượng được triển khai bao gồm quân cảnh, cùng một số tiểu đoàn bộ binh. Ông Hoffman nhấn mạnh lực lượng này được đặt trong tình trạng cảnh giác cao độ, song không tham gia công tác phòng hộ trước các hoạt động dân sự.
Mỹ buộc phải triển khai quân đội ở Washington khi các cuộc biểu tình lan rộng bất chấp giới nghiêm
Liên quan đến vụ việc công dân da màu George Floyd thiệt mạng, chính quyền bang Minnesota ngày 2/6 đã cáo buộc Sở cảnh sát thành phố Minneapolis về cái chết của George Floyd, đồng thời thông báo mở cuộc điều tra sở cảnh sát này để xác định có hay không xảy ra tình trạng hành xử phân biệt có hệ thống tại đây.
Bình luận về vụ việc tại Mỹ, tờ The Guardian của Anh cho rằng việc các quan cảnh sát da trắng giết chết người đàn ông da đen George Floyd ở Minneapolis hôm 25/5 là một câu chuyện quen thuộc khủng khiếp. Khoảnh khắc cuối cùng của Floyd đã được quay lại từ điện thoại của một người đi đường. Người đàn ông da đen xấu số liên tục cầu xin với lời nói cuối cùng “Tôi không thể thở được”.
Theo tờ báo Anh, trên thực tế, những vụ việc như vậy trước đây đã xảy ra rất nhiều lần ở Mỹ nhưng vẫn không làm giảm bớt “nỗi kinh hoàng của tội ác” này cũng như giảm nhẹ các hành động tàn bạo của cảnh sát. Tất cả 4 sĩ quan cảnh sát liên quan đến vụ việc bị sa thải và viên cảnh sát tì đầu ngối vào cổ của Floyd khi tay anh này bị còng đã bị buộc tội giết người.
Nhân đậy The Guardian cũng điểm lại những vụ việc tương tự liên quan đến cảnh sát sát hại những người da đen như vụ Michael Brown ở Ferguson thuộc bang Missouri và Eric Garner ở thành phố New York. Cả hai vụ đều xảy ra vào năm 2014. Gần 30 năm trước, bạo loạn ở Los Angeles bắt nguồn từ việc cảnh sát đánh đập Rodney King khiến 63 người biểu tình thiệt mạng.
Bạo loạn xảy ra tại nhiều thành phố của Mỹ liên quan vụ George Floyd
The Guardian cho rằng vụ việc mới nhất lần này đem đến cảm giác nguy hiểm khác biệt, trong đó lý do đầu tiên là các lực lượng cảnh sát Mỹ ngày càng được quân sự hóa đã không chịu rút ra những bài học từ quá khứ, bất chấp những chiến dịch vận động của các nhóm như Black Lives Matter (tạm dịch: Mạng người da đen cũng đáng giá) và những đóng góp nổi bật của người da đen trong đời sống xã hội.
Người Mỹ gốc Phi chiếm 12% dân số Mỹ. Theo dữ liệu từ năm 2015-2019, họ chiếm 26,4% số người bị cảnh sát giết trong mọi hoàn cảnh. Nói cách khác, người da đen có khả năng bị cảnh sát giết cao gấp ba lần so với người da trắng vốn chiếm 61% dân số.
Lý do thứ hai khiến The Guardian đánh giá vụ việc nghiêm trọng là do cách suy nghĩ “ấu trĩ” về người da trắng là thượng đẳng, trong đó tờ báo Anh nêu ra cái tên đại diện là Tổng thống Donald Trump. Theo tờ báo này, sản tệ hại đó có nguồn gốc sâu xa trong một hiến pháp đầu tiên ủng hộ nô lệ, những câu chuyện hoang đường đẫm máu về hình thành liên bang, chủ nghĩa Bắc Âu cuối thế kỷ 19, thuyết ưu sinh, chính sách ưu đãi dân bản xứ hơn người nhập cư và hiện nay là khẩu hiệu “Nước Mỹ trước tiên”.
Tổng thống Mỹ D. Trump bước qua một hàng cảnh sát tại công viên Lafayette
Theo The Guardian, trong khi các thị trưởng từ Minneapolis cho tới Atlanta và Portland cố gắng duy trì trật tự, ngăn chặn những kẻ lợi dụng bi kịch của Floyd để cướp bóc và đốt phá, lãnh đạo Mỹ lại tỏ ra lo lắng cho những cử tri da trắng của mình. Tờ báo Anh mỉa mai rằng, giờ đây ông có thể “hôn tạm biệt” cử tri da đen trong cuộc bầu cử tháng 11 tới.
Cơn giận dữ bùng nổ tại Mỹ còn được The Guardian nhận định là sự phản ứng trước những căng thẳng xã hội do đại dịch COVID-19. Tác động không cân xứng của dịch bệnh đối với người da đen, cả về tỷ lệ nhiễm bệnh và tử vong, đã làm cho sự bất bình đẳng vốn gặm nhấm xã hội Mỹ trở nên nghiêm trọng. Tờ báo Anh tin rằng những cuộc biểu tình cuối cùng sẽ chấm dứt, nhưng sự bất công, cố chấp và bất ổn xã hội thì không.
Vấn nạn của nước Mỹ
Trong khi đó, giới chuyên gia phương Tây đã chỉ ra những nét tương đồng của làn sóng bất ổn hiện nay ở Mỹ với các cuộc bạo loạn hồi năm 2011 ở Anh, sau khi một người đàn ông bị cảnh sát bắn chết khiến các cuộc biểu tình biến thành bạo loạn trong 4 ngày với cảnh cướp phá và đốt nhà diễn ra khắp nơi.
Giáo sư Clifford Stott, chuyên gia về hành vi đám đông và chính sách trật tự công cộng tại Đại học Keele, nói: “Cái chết của Floyd có thể trở thành mồi lửa vì nó tượng trưng cho mối quan hệ giữa cảnh sát và cộng đồng da màu. Khi có bất bình đẳng về cấu trúc thì đối đầu rất dễ xảy ra”.
Cướp phá tại một cửa hàng ở Mahattan, New York
Trưởng khoa Khoa học Xã hội, Đại học California ở Los Angeles (UCLA), Darnell Hunt thì cho rằng cảnh sát ở Mỹ đã “đổ thêm dầu vào lửa” trong dịp cuối tuần. Theo ông, “triển khai lực lượng Vệ binh quốc gia, sử dụng đạn cao su và bình xịt hơi cay - các chiến thuật này của cảnh sát có thể làm trầm trọng thêm một tình huống vốn dĩ đã căng thẳng.”
Đánh giá về nạn cướp bóc xảy ra tràn lan ở Los Angeles và Minneapolis vào cuối tuần qua, Giáo sư Stott cho rằng: “Ở một mức độ nào đó, cướp bóc là một biểu hiện của quyền lực - những công dân da màu có thể từng cảm thấy lép vế trong mối quan hệ với cảnh sát - nhưng trong bối cảnh của cuộc bạo loạn, những kẻ bạo loạn trong giây lát trở nên mạnh mẽ vượt trội cảnh sát”.
Theo ông, nghiên cứu về các cuộc bạo loạn trước đây cho thấy những nơi bị cướp bóc thường là các doanh nghiệp lớn và việc cướp bóc “thường liên quan đến cảm giác bất bình đẳng của việc sống trong các nền kinh tế tư bản”.
Người biểu tình tập trung trước Nhà Trắng
Theo Giáo sư Hunt, các cuộc bạo loạn ở Mỹ tuần này là nghiêm trọng nhất kể từ năm 1968, sau khi Martin Luther King bị ám sát. Ông nói: “Bạn không thể nghĩ về sự tàn bạo của cảnh sát, và hồ sơ của một số cộng đồng nhất định, mà không xét đến sự bất bình đẳng tồn tại trong lòng xã hội và kích động những người liên quan. Vụ án George Floyd không phải là nguyên nhân mà chỉ là giọt nước tràn ly”.
Giáo sư này thừa nhận rằng ngay cả các vụ cảnh sát giết người cũng chỉ là triệu chứng bề nổi còn nguyên nhân sâu xa là tệ nạn thượng đẳng da trắng, phân biệt chủng tộc và những điều mà nước Mỹ đã không xử lý một cách rốt ráo.
