Nỗi trăn trở của nữ Anh hùng môi trường

Bà Ngụy Thị Khanh, Giám đốc Trung tâm Phát triển Sáng tạo xanh (GreenID) vừa được vinh dự nhận giải thưởng Climate Breakthrough Project trị giá 2 triệu USD để tiếp tục thực hiện các dự án môi trường của mình.

Bà Ngụy Thị Khanh, Giám đốc Trung tâm Phát triển Sáng tạo xanh.

Bà Ngụy Thị Khanh, Giám đốc Trung tâm Phát triển Sáng tạo xanh.

Lo lắng hiểm họa của nhiệt điện than

Ngày 18/2, Trung tâm Phát triển Sáng tạo xanh thông tin bà Ngụy Thị Khanh là một trong hai người mới năm 2019 nhận được giải thưởng của Climate Breakthrough Project.

Bà Ngụy Thị Khanh là nhà lãnh đạo tiên phong của phong trào môi trường tại Việt Nam và đóng góp quan trọng trong quá trình chuyển đổi của Việt Nam từ giảm thiểu sử dụng năng lượng hóa thạch, sang năng lượng tái tạo và hiệu quả năng lượng.

Chiến lược đột phá của bà Khanh tập trung vào việc thúc đẩy nền kinh tế năng lượng sạch Việt Nam; bảo vệ không khí sạch và nước sạch, góp phần bảo đảm sức khỏe cộng đồng và chia sẻ bài học với các đối tác ở Đông Nam Á để mở ra kỷ nguyên năng lượng sạch cho khu vực.

Năm 2011, Chính phủ Việt Nam đã công bố Kế hoạch phát triển năng lượng giai đoạn 2011 - 2020 với kỳ vọng tạo ra 75.000 megawatt điện từ than đá vào năm 2030. Cùng năm đó, bà Khanh thành lập Trung tâm Phát triển và Sáng tạo xanh (GreenID) để thúc đẩy phát triển năng lượng bền vững ở Việt Nam.

Tập hợp các nhà khoa học, chuyên gia, truyền thông và xã hội dân sự, bà Khanh và GreenID đã giúp các nhà lãnh đạo chủ chốt và công chúng nâng cao sự hiểu biết về rủi ro với sức khỏe và cộng đồng của than đá, trong khi làm nổi bật một con đường khác là năng lượng sạch và hiệu quả năng lượng.

Sinh ra và lớn lên ở Bắc Giang, gần nhà có nhà máy nhiệt điện, quanh năm nhả khói lên trời, bà Ngụy Thị Khanh chứng kiến nhiều người trong khu vực mắc bệnh ung thư và sớm hiểu nỗi khổ khi không được sống trong một môi trường trong lành.

Bà tìm đọc nhiều tài liệu liên quan và bất ngờ bởi cảnh báo về hiểm họa từ nhiệt điện than mà các tài liệu dẫn chứng. Đặc biệt phải nói đến con số 40% lượng khí thải nhà kính toàn cầu do than đá gây ra, và là nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm không khí và nước.

Bà đi sâu vào tìm hiểu về năng lượng than, tìm đọc mọi tài liệu liên quan đến điện than và biến đổi khí hậu. Càng đi sâu, bà càng cảm thấy lo ngại kế hoạch dựa quá nhiều vào than đá để phát triển nhiệt điện ở Việt Nam và những ảnh hưởng của việc phát triển quá nhiều nhiệt điện sẽ gây tác động đến sức khỏe cộng đồng và biến đổi khí hậu ở Việt Nam.

Bà kêu gọi các nhà khoa học, các chuyên gia, truyền thông cũng như các tổ chức xã hội dân sự để giúp giới lãnh đạo và công chúng nhận thấy rủi ro gây ra cho sức khỏe cộng đồng nếu sử dụng than làm nhiên liệu tạo ra điện, trong khi đó có thể sản xuất điện bằng các loại nhiên liệu sạch và hiệu quả khác.

Những nỗ lực của bà và cộng sự đã mang lại kết quả đáng ghi nhận. Trong quá trình xây dựng Quy hoạch điện 7 điều chỉnh, Viện Năng lượng mời nhóm của bà cùng tham gia hợp tác nghiên cứu, trao đổi và đóng góp ý kiến cho bản Quy hoạch này.

Trong bản Quy hoạch điện 7 điều chỉnh chính thức được công bố năm 2016, Chính phủ đã cắt giảm đáng kể số nhà máy nhiệt điện than so với bản kế hoạch trước, đồng thời tăng tỷ trọng năng lượng tái tạo như điện gió, điện Mặt trời và điện sinh khối lên 21%, trong kế hoạch nguồn điện tổng thể đến năm 2030.

Năng lượng sạch yêu cầu tất yếu

Bà Ngụy Thị Khanh cho biết, hiện tại giá nhiệt điện than rẻ hơn năng lượng tái tạo vì chưa bao gồm chi phí ngoại biên (chi phí môi trường, xã hội, sức khỏe). Người dân và Chính phủ đang và sẽ phải gánh chịu chi phí có thực này, chứ không phải nhà đầu tư.

Nếu xem xét chi phí này thì ngay tại thời điểm nghiên cứu năm 2017, tất cả các công nghệ năng lượng tái tạo đều cạnh tranh hơn về chi phí so với các công nghệ nhiệt điện than. Ngay cả khi không tính đến chi phí ngoại biên, đến năm 2020 - 2025 điện Mặt trời và gió đã có thể cạnh tranh được với nhiệt điện than.

Bằng nhiều nghiên cứu, bà đã chứng minh được rằng điện than đang tàn phá môi trường nghiêm trọng, giá thành của điện than không rẻ. Phát triển điện than, người dân phải chịu hậu quả là ô nhiễm không khí, ảnh hưởng đến sức khỏe, Chính phủ cũng phải chịu những thiệt hại nhất định, chỉ có doanh nghiệp kinh doanh điện than là được hưởng lợi.

“Chúng ta cần lên tiếng và tiếp sức, phối hợp với các bên liên quan để ngăn chặn những bàn tay cố tình tàn phá môi trường, hỗ trợ cộng đồng sử dụng các quy định hiện hành của pháp luật để chủ động bảo vệ nguồn nước, không khí, tài nguyên tự nhiên”, bà Khanh chia sẻ.

Các nghiên cứu trong nước và quốc tế gần đây chỉ ra rằng, năng lượng tái tạo đã khả thi về mặt kỹ thuật, tài chính và kinh tế khi xem xét toàn diện các lợi ích về kinh tế, xã hội và môi trường. Trong điều kiện biến đổi khí hậu, thách thức với an ninh năng lượng đã cận kề, muốn giảm phụ thuộc vào nguồn nhiên liệu nhập khẩu đắt đỏ và rủi ro ở bên ngoài, chỉ có con đường phát triển năng lượng tái tạo.

Theo đánh giá mới nhất của Viện Năng lượng đầu năm 2018, chỉ riêng năng lượng Mặt trời có thể đạt tới 734.000 MW với giá FiT là 9,35 cent/1kWh, với giá khoảng 7,5 cent/1kWh thì công suất là 204.000 MW (gấp 5 - 18 lần công suất toàn hệ thống điện năm 2015 là 39.000 MW).

Từ tháng 6/2017, khi giá điện Mặt trời 9,35 cent/1kWh có hiệu lực, đã có khoảng 20.000 MW được đăng ký. Trong khi đó, giá điện gió 7,8 cent/1kWh ra đời từ năm 2011 mà hầu như không có nhà máy điện gió nào được xây dựng. Điều này cho thấy, chính sách đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc dẫn đường đầu tư và phát triển điện.

Dường như lúc nào bà cũng bận rộn, không có thời gian cho việc gì khác ngoài công việc, bà bảo cân bằng giữa thời gian cho công việc và gia đình luôn là một thách thức với những người phải đứng đầu một cơ quan, nhất là phụ nữ. “Tôi tranh thủ ngày nghỉ, buổi tối cho việc gia đình.

Buổi sáng vẫn dậy sớm đi chợ và cả nhà ăn sáng cùng nhau. Tôi may mắn có sự cảm thông chia sẻ của chồng và các con nên mọi việc trong nhà và học hành của trẻ con vẫn thuận lợi. Khoe một chút, các con tôi đều được rèn tính tự lập, tự giác và đang theo học lớp chuyên cả (cười)”.

Trước Climate Breakthrough Project, bà Ngụy Thị Khanh cũng vinh dự nhận giải thưởng “Anh hùng môi trường” năm 2018 do Quỹ Môi trường Goldman (Mỹ) trao tặng.

Nguồn GD&TĐ: http://giaoducthoidai.vn/khoa-hoc/noi-tran-tro-cua-nu-anh-hung-moi-truong-4068439-b.html