Nóng bỏng Libya: Người của Mỹ sẵn sàng...bắn Mỹ!

Quân đội Quốc gia Libya lập vùng cấm bay, sẵn sàng bắn hạ máy bay Mỹ

Ngày 22/6, Thiếu tướng Ahmed al-Mismari, phát ngôn viên Quân đội Quốc gia Libya (LNA) cho biết, lực lượng trung thành với Nguyên soái Khalifa Haftar đã thiết lập một khu vực cấm bay ở miền bắc và miền trung Libya, theo Avia-pro.

Trong một bản tin được đăng tải trên mạng xã hội Facebook, LNA đã giới thiệu một bản đồ mô tả vùng cấm bay trải dài từ thành phố Sirte ở phía đông Libya đến thành phố Al-Hisha ở phía bắc Libya.

Ông Al-Mismari lưu ý là chỉ có không quân LNA và các lực lượng đồng minh được sử dụng không phận vùng cấm bạ, còn bất kỳ mục tiêu nào cũng nị bắn hạ mà không có cảnh báo. Lệnh cấm bay cũng được áp dụng cho cả Mỹ.

Điều đáng chú ý là việc LNA tuyên bố thiết lập vùng cấm bay được đưa ra chỉ vài giờ trước chuyến thăm của phái đoàn Mỹ đến Libya để thảo luận kế hoạch quân sự với các lực lượng của Chính phủ Đoàn kết Quốc gia Libya (GNA).

LNA tuyên bố sẵn sàng bắn hạ máy bay Mỹ nếu xâm phạm vùng cấm bay, mà không cảnh báo trước

Việc Mỹ tích cực hỗ trợ Chính phủ Đoàn kết Quốc gia Libya bị xem là lý do chính dẫn đến việc LNA lập vùng cấm bay trên lãnh thổ Libya và điều này chứng tỏ tướng Haftar và LNA không những xem thường Mỹ, mà đã thể hiện sự thách thức với Mỹ.

Cay đắng là Tổng tư lệnh Quân đội Quốc gia Libya Khalifa Haftar đã từng được Mỹ cứu sống, che chở và được xem là tâm phúc để Washington gửi gắm niềm tin, thì nay đã "trở cờ" với Mỹ, sẵn sàng bắn vào thẳng vào Mỹ.

Xin nhắc lại. Tướng Haftar là một trong những sĩ quan đã giúp Đại tá Gaddafi lên làm lãnh đạo Libya vào năm 1969, cùng gặp nạn với nhà lãnh đạo của mình trong cuộc chiến giữa Libya với Cộng hòa Chad những năm 1980.

Ông Haftar bị quân đội Cộng hòa Chad bắt làm tù binh nhưng đã được CIA cứu sau khi vị tướng này đồng ý hợp tác với chính quyền Chad, được Washington hậu thuẫn, để lật đổ Tổng thống Gaddafi.

Sau khi bị Tripoli phát hiện, ông Haftar được CIA đưa sang Mỹ và sinh sống ở bang Virginia trong khoảng 20 năm. Đến năm 2011, ông Haftar trở về nước với sứ mệnh là tham gia "xóa độc tài Gaddafi", để chuẩn bị cho việc "gieo dân chủ Mỹ" ở Libya.

Tuy nhiên, sau khi việc "xóa độc tài" hoàn tất thì tướng Haftar lại có các bước đi của riêng mình, bắt đầu bằng việc mở chiến dịch tấn công ở Benghazi vào năm 2014. Ở thời điểm đó, ông Haftar mới tập hợp được khoảng 200 tay súng và 13 máy bay.

Tuy nhiên, theo nhà nghiên cứu tại Viện quan hệ quốc tế Clingendael - một tổ chức phi chính phủ tại Hà Lan, Jalel Harchaoui, cho biết, sau chiến dịch ở Benghazi, dưới ngọn cờ LNA, tướng Haftar đã nhanh chóng tập hợp được nhiều lực lượng.

Quân đội Quốc gia Libya của tướng Haftar được sự ủng hộ của Nghị viện Libya đã tấn công vào lực lượng Chính phủ Đoàn kết Quốc gia Libya được Mỹ-Phương Tây bảo trợ. Chính điều này đã làm công cuộc "gieo dân chủ" của Mỹ tại Libya thảm bại.

Khi Washington cố gắng giúp sức cho "người thân Mỹ - GNA" thì "người của Mỹ - LNA" đã lập vùng cấm bay, sẵn sàng bắn vào lực lượng Mỹ, nếu vi phạm, mà không cần báo trước. Điều này cho thấy "người của Mỹ" đã trở thành "kẻ thù của Mỹ".

Sao Mỹ phải nhận ngày càng nhiều sản phẩm lỗi của mình?

Việc người tâm phúc Haftar "trở cờ với Mỹ" chỉ là một nỗi đau trong số các nỗi đau của Washington khi phải nhận sản phẩm lỗi trong các ván cờ của mình thực hiện thời hậu Chiến tranh Lạnh, khi mà đối đầu ý thức hệ với không còn nữa.

Khalifa Haftar chỉ là một trong những sản phẩm lỗi trong các nước cờ của Mỹ

Tuy nhiên, việc Tổng tư lệnh Quân đội Quốc gia Libya Khalifa Haftar còn đang cần tới Mỹ mà đã sẵn sàng "bắn vào Mỹ" thì không thể hiểu nổi nữa. Tại sao lại Mỹ phải nhận ngày một nhiều sản phẩm lỗi và lỗi ngày càng nặng trong các ván cờ của mình?

Giới phân tích cho rằng, việc xuất hiện ngày càng nhiều sản phẩm lỗi và lỗi ngày càng nặng hơn trong các ván cờ của Washington được thực hiện trong thời hậu Xô Viết là do người Mỹ nhiều hơn là bởi những kẻ "phản phúc".

Thứ nhất, giới chính trị Mỹ đã không theo kịp sự thay đổi của tình hình thế giới sau khi Liên Xô tan rã nên không thay đổi tư duy chơi cờ, từ đó có nhiều nước đi sai và việc cho ra những sản phẩm lỗi là khó tránh khỏi.

Việc giới chính trị Mỹ lạc nhịp với thế giới bên ngoài bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi "sự kiện địa chính trị lớn nhất thế giới trong thế kỷ 20" được cho là xuất phát từ sai lầm trong nhận diện bản chất vấn đề.

Có thể thấy sự kiện Đảng CS Liên Xô tổ chức Đại hội bất thường ngày 12/3/1990, thông qua Nghị quyết về thiết lập định chế Tổng thống Liên Xô và bổ sung sửa đổi Hiến pháp Liên Xô, đã làm thay đổi hoàn toàn bản chất nhà nước Liên Xô.

Sự kiện đã đó được xem là dấu mốc quan trọng nhất bắt đầu cho sự tan rã của nhà nước Liên Xô. Và chế độ Xô Viết sụp đổ là do nguyên nhân nội tại nhiều hơn. Song Mỹ-phương Tây lại nhìn nhận đó là chiến công của họ. Đây là sai lầm căn bản.

Xuất phát từ sai lầm căn bản trong nhận diện ấy, giới chính trị Mỹ đã chủ quan, rồi ngày càng trở nên bảo thủ, không thay đổi tư duy hành động cho phù hợp với tình hình mới của thế giới thời hậu Xô Viết.

Vì vậy, dù sắp đặt được nhiều ván cờ mới, nhưng Washington vẫn chỉ sử dụng bộ đôi công cụ "cây gậy và củ rốt" cùng hai phương châm hành động mà những thực thể trở cờ với Mỹ đã từng tổng kết là "ném đã giấu tay và vắt chanh bỏ vỏ".

Khi Liên Xô còn tồn tại, những mưu đồ của Mỹ dễ dàng được che đậy bởi "lá bùa" đối lập ý thức hệ. Song khi không còn đối lập ý thực hệ nữa thì mưu đồ của Mỹ đã hiện nguyên hình và không khó để đồng minh của Mỹ nhận diện bản chất của nó.

Giới phân tích cho rằng, đây chính là nguyên nhân quan trọng khiến nhiều sản phẩm chính hiệu Mỹ nhanh chóng trở thành sản phẩm lỗi của Mỹ, ngay cả khi vẫn còn giá trị sử dụng với Mỹ. Và hiện tượng tâm phúc Khalifa Haftar là một ví dụ điển hình.

Uy lực Mỹ đã không còn là sức mạnh vô song với các đồng minh

Thứ hai, quá tự tin với vị thế thống soái của Mỹ trong thế giới đơn cực, giới chính trị Mỹ đã liên tục gia tăng tỷ lệ nghịch cho bộ đôi công cụ - củ cà rốt ngày càng nhỏ đi, cây gậy ngày càng dài ra - từ đó hình thành thói quen dùng uy lực thay cho uy tín.

Khi thế giới đơn cực hình thành xoay quanh trục Mỹ, sức mạnh Mỹ đã củng cố vị thế thống soái của nước Mỹ và nhờ đó Washington đã định hình sân khấu chính trị thế giới theo ý muốn của mình.

Nếu như trong thế giới lưỡng cực, "củ cà rốt và cây gậy" thường co giãn theo tỷ lệ thuận thì trong thế giới đơn cực, Washington dựa vào vị thế thống soái của Mỹ đã làm thay đổi bộ đôi công cụ theo tỷ lệ nghịch.

Vì vòng xoáy Mỹ quá lớn và quá mạnh, nên mọi thực thể chuyển động li tâm trục Mỹ sẽ, hoặc bị cuốn phăng hoặc chuyển sang hướng tâm Mỹ. Vì vậy, trong nhiều ván cờ Washington chỉ sử dụng cây gậy mà không dùng tới củ cà rốt.

Việc Washington chỉ sử dụng cây gậy trong bối cảnh Mỹ còn độc tôn đã dần hình nên thói quen sử dụng uy lực Mỹ thay cho uy tin Mỹ. Song mọi việc đều trơn tru và các sản phẩm đều chính hiệu Mỹ.

Tuy nhiên, khi Tổng thống Putin làm hồi sinh sức mạnh Nga, rồi hình thành thế giới đa cực thì các nước đi của Mỹ đã bị định hình lại, từ đó xuất hiện nhiều nước cờ sai và các sản phẩm lỗi cũng bắt đầu xuất hiện và xuất hiện ngày càng nhiều.

Khi LNA tấn công GNA - thực thể do Mỹ dựng lên nhằm đảm bảo đạo diễn ván cờ Libya, chứng tỏ uy tín Mỹ đã không còn, nay LNA lập vùng cấm bay, sẵn sàng bắn máy bay Mỹ, chứng tỏ uy lực Mỹ đã suy giảm. Rõ ràng, Mỹ đã có nước cờ sai.

Thứ ba, Washington luôn đặt giá trị mưu đồ Mỹ lên trên lợi ích đồng minh, vì vậy trong quan hệ với Mỹ, đồng minh luôn nằm ở cửa tử. Thực tế nguy hại đó khiến việc "trở cờ" với Mỹ khi có điều kiện, trở thành lựa chọn tất yếu của nhiều đồng minh.

Rất nhiều đồng minh đã phải ngậm đắng nuốt cay khi nhận sự giúp đỡ của Mỹ, rồi lệ thuộc vào mưu đồ Mỹ, mà nếu phản ứng lại bằng những chuyển động lệch chuẩn Mỹ là phải trả cái giá rất đắt.

Mỹ lật đổ chế độ Taliban, rồi giúp xây dựng chế độ chính trị thân Mỹ ở Afghanistan, vậy nhưng sau đó Washington lại bí mật thương lượng với tàn quân Taliban, bất chấp điều đó gây nguy hiềm cho chính quyền Kabul.

Đây là một trong những nguyên nhân khiến cho các nước cờ của Mỹ ngày càng nhiều sản phẩm lỗi

Mỹ lật đổ chế độ của Saddam Hussein, rồi giúp xây dựng một chế độ chính trị thân Mỹ ở Iraq, vậy nhưng Washington lại kiến tạo một cơ cấu quyền lực xung đột cho Iraq thời hậu Saddam, khiến cho chính trường Iraq luôn bất ổn và vô định.

Mỹ giúp nâng cao địa vị cho người Kurd, nhưng tại Iraq thì Washington lại đứng nhìn Baghdad làm tỏi Erbil sau khi Kurdistan tổ chức trưng cầu độc lập, còn tại Syria thì Washington để lực lượng người Kurd bên ngoài mọi tiến trình chính trị...

Rõ ràng, giá trị mưu đồ Mỹ luôn đứng trên lợi ích đồng minh và việc kết đồng minh chỉ là thực hiện mưu đồ Mỹ. Nếu cứ là sản phẩm chính hiệu Mỹ thì đồng minh sẽ mãi lệ thuộc Mỹ và luôn nằm ở cửa tử khi Mỹ thực hiện mưu đồ hay mưu đồ phá sản.

Vì vậy, nhiều thực thể đã chọn "trở cờ" với Mỹ, hành động lệch pha Mỹ và trở thành sản phẩm lỗi trong các ván cờ của Mỹ. Tuy nhiên, khi tâm phúc Haftar cho lập vùng cấm bay, sẵn sàng bắn Mỹ thì hậu quả từ sản phẩm lỗi là báo động với Washington.

Khi "người của Mỹ sẵn sàng bắn Mỹ" thì đã đến lúc Washington cần phải nghiêm túc xem lại các nước cờ, các quân cờ khi sắp đặt các ván cờ.Và dường như Washington đã bắt đầu làm điều đó, khi tìm cách tránh phải nhận "sản phẩm lỗi Guaido" trong ván cờ Venezuela.

Ngọc Việt