Nữ siêu lừa từng được coi là 'Steve Jobs tiếp theo' bắt đầu chấp hành án tù 11 năm

Chiều 30.5, Elizabeth Holmes trình diện tại nhà tù an ninh tối thiểu dành cho nữ ở thành phố Bryan (bang Texas, Mỹ), cách Houston, nơi cô lớn lên khoảng 100 dặm (1 dặm = 1,609344 km), để bắt đầu thụ án 11,25 năm tù, cộng thêm 3 năm giám sát sau khi được phóng thích.

Elizabeth Holmes bị kết án vào tháng 1.2022 với 4 tội danh lừa đảo các nhà đầu tư vào Theranos.

Cuộc sống của Elizabeth Holmes sẽ thay đổi mạnh mẽ tại Trại giam liên bang ở Bryan. Elizabeth Holmes sẽ chuyển từ sống trong một khu đất thuê với giá 13.000 USD/tháng đến một phòng giam nhỏ không có cửa. Elizabeth Holmes sẽ thức dậy lúc 6 giờ sáng và làm việc với mức lương chỉ 12 xu/giờ, khác xa so với những gì cô kiếm được khi điều hành Theranos.

Tờ The Wall Street Journal đưa tin, các tù nhân tại trại giam này đã biết trước được sự xuất hiện của Elizabeth Holmes và một số thậm chí còn muốn làm bạn với cô.

Khi đến nhà tù, người phụ nữ 39 tuổi này bỏ lại hai đứa con, con trai sinh vào tháng 7.2021 và con gái sinh vào tháng 2.2023. Cả hai đều là con của Elizabeth Holmes với William "Billy" Evans.

Elizabeth Holmes đã trình diện tại nhà tù dành cho nữ ở thành phố Bryan để bắt đầu chấp hành bản án hơn 11 năm tù của mình - Ảnh AP

Dù được ca ngợi vì tiềm năng cách mạng hóa ngành chăm sóc sức khỏe nhưng Theranos không bao giờ thực hiện được những lời hứa của mình.

Đến năm 2015, các cơ quan quản lý liên bang đang điều tra Theranos và một bài báo về công ty từ The Wall Street Journal đã thúc đẩy sự xem xét kỹ lưỡng hơn nữa. Theranos đóng cửa vào năm 2018 và Bộ Tư pháp đã thông báo Elizabeth Holmes cùng Ramesh "Sunny" Balwani (bạn trai cũ của cô, đồng thời là cựu Chủ tịch và Giám đốc vận hành Theranos) bị buộc tội 9 tội lừa đảo và hai tội danh âm mưu lừa đảo.

Elizabeth Holmes đã lừa các nhà đầu tư cùng bệnh nhân bằng cách phóng đại tình hình tài chính của Theranos và tuyên bố sai sự thật rằng các thiết bị của họ có thể thực hiện hàng trăm xét nghiệm y tế chỉ với một giọt máu, các công tố viên lập luận trong phiên tòa xét xử kéo dài hàng tháng vào năm ngoái. Người bào chữa lập luận rằng Elizabeth Holmes không biết gì về phần lớn các vấn đề tài chính và công nghệ của công ty. Elizabeth Holmes cáo buộc cô đã bị Ramesh "Sunny" Balwani lạm dụng và kiểm soát khi còn là Giám đốc điều hành, điều mà luật sư của anh phủ nhận.

Khi tòa tuyên án vào tháng 11.2022, Elizabeth Holmes cho biết cô bị "suy sụp tinh thần" bởi những thất bại của mình tại Theranos.

"Tôi yêu Theranos; đó là công việc của cuộc đời tôi. Tôi rất xin lỗi. Tôi đã cống hiến tất cả những gì mình có để xây dựng và cố gắng cứu công ty của chúng tôi", Elizabeth Holmes nói trong nước mắt.

"Mỗi ngày trong vài năm qua, tôi cảm thấy đau đớn sâu sắc cho những gì mọi người đã trải qua vì tôi đã làm họ thất vọng. Nhìn lại, có rất nhiều điều tôi sẽ làm khác đi nếu có cơ hội. Tôi hối tiếc về những thất bại của mình với từng tế bào trên cơ thể", cô nói thêm vào thời điểm đó.

Tháng 1.2022, Elizabeth Holmes bị kết tội với 4 tội danh, tất cả đều liên quan đến khoản lỗ của các nhà đầu tư vào Theranos. Cô được tuyên trắng án với bốn tội danh khác và bồi thẩm đoàn không thể đưa ra phán quyết về ba tội danh còn lại. Elizabeth Holmes vẫn đang kháng cáo bản án của mình.

Ramesh "Sunny" Balwani đã bị đưa tới nhà tù ở bang California vào tháng 4 để bắt đầu bản án gần 13 năm của mình. Ramesh "Sunny" Balwani bị kết án vào tháng 7 với 12 cáo buộc chống lại anh.

Ngoài án tù, Elizabeth Holmes và Ramesh "Sunny" Balwani đã được lệnh phải trả 452 triệu USD tiền bồi thường cho các nạn nhân trong vụ lừa đảo Theranos của họ, cụ thể là các nhà đầu tư như ông trùm truyền thông Rupert Murdoch, công ty Walgreens và Safeway, cả hai đều có quan hệ đối tác với Theranos.

Từ nữ tỷ phú tự thân giàu nhất nước Mỹ đến tay trắng

Elizabeth Holmes từng là nữ tỷ phú tự thân giàu nhất nước Mỹ, được xem là phiên bản nữ của Steve Jobs khi mở công ty năm 19 tuổi với mục tiêu thay đổi thế giới. Cô là doanh nhân khởi nghiệp hiếm hoi ở Thung lũng Silicon bị kết tội lừa đảo.

Elizabeth Holmes theo học ngành kỹ sư hóa học Đại học Stanford (Mỹ) năm 2002. Chỉ chưa đầy hai năm sau, cô đã nộp đơn xin cấp bằng sáng chế đầu tiên. Đến năm 2016, Elizabeth Holmes đã có hơn 80 bằng sáng chế.

Năm 19 tuổi, Elizabeth Holmes quyết định rời Đại học Stanford, dành toàn bộ tiền bạc và sự tập trung cho mục tiêu thay đổi thế giới. Elizabeth Holmes thành lập công ty Theranos năm 2003, với ý định giúp người dân xét nghiệm máu nhanh, dễ dàng và rẻ hơn nhiều so với đến bệnh viện. Để lập công ty riêng, Elizabeth Holmes xin bố mẹ số tiền mà họ đã dành ra để nộp học phí cho cô.

Thời điểm đó, ngành công nghiệp xét nghiệm không có nhiều đột phá, do hoạt động thử máu vẫn chưa thay đổi từ khi các phòng thí nghiệm hiện đại xuất hiện vào thập niên 60. Chi phí đắt đỏ và nỗi sợ đau đã khiến nhiều bệnh nhân ngần ngại làm các bài xét nghiệm cần thiết.

Ý tưởng của Elizabeth Holmes là không cần các dụng cụ như ống nghiệm, băng gạc và thời gian chờ lấy kết quả dài đằng đẵng cho các xét nghiệm. Chỉ cần một chiếc kim lấy máu xếp trong chiếc hộp nhỏ như đồng xu. Qua đó, khoảng 70 phép xét nghiệm có thể thực hiện chỉ bằng một giọt máu và trong thời gian ngắn hơn nhiều phương pháp truyền thống.

Elizabeth Holmes cho rằng đơn giản hóa việc này sẽ giúp mọi người xét nghiệm máu dễ dàng và chẩn đoán bệnh sớm hơn. Cô lập ra Theranos Wellness Center (Trung tâm chăm sóc sức khỏe Theranos), bày biện bên trong bằng những tờ tạp chí hấp dẫn, mở nhạc nền êm dịu và cam kết thử máu không đau. Mục tiêu của Elizabeth Holmes là mỗi người Mỹ đều có thể tiếp cận một trung tâm trong vòng 8km.

Theranos đã hợp tác với chuỗi hiệu thuốc Walgreens để thực hiện việc này. Vì vậy, các Theranos Wellness Center của họ cũng được xây ngay trong cửa hàng Walgreens.

Năm 2004, Theranos huy động được hơn 6 triệu USD, được định giá 30 triệu USD. 10 năm sau, Theranos đã huy động được 400 triệu USD và có định giá 9 tỉ USD. Nhiều người nổi tiếng cũng góp mặt trong hội đồng quản trị công ty.

Năm 2015, Elizabeth Holmes được Forbes định giá tài sản 4,5 tỉ USD và là nữ tỷ phú tự thân giàu nhất nước Mỹ. Cô cũng là nữ tỷ phú tự thân trẻ nhất thế giới năm 2014.

Elizabeth Holmes có lối sống trầm lặng, kiêng cà phê, không hẹn hò, không xem tivi, ít ngủ và làm việc 7 ngày trong tuần. Cô còn được ví với Steve Jobs do thường mặc áo len cổ lọ và sáng lập công ty sau khi "nghĩ về những thay đổi lớn nhất có thể làm được cho thế giới này".

Bước ngoặt xảy đến vào tháng 10.2015, khi tờ Wall Street Journal có bài viết nghi ngờ sự chính xác của Edison - thiết bị thử máu của Theranos. Wall Street Journal cho rằng Theranos chỉ sử dụng công nghệ của công ty với số ít xét nghiệm trong tổng số 240 xét nghiệm đã thực hiện. Phần lớn các xét nghiệm được thực hiện bằng cách rút máu từ cánh tay theo kiểu truyền thống, chứ không phải "vài giọt máu" từ ngón tay. Trên website công ty, Theranos cho biết thông tin trên Wall Street Journal không chính xác và hoàn toàn dựa trên các nguồn giấu tên.

Tháng 1.2016, Trung tâm Dịch vụ Y tế (CMS), một trong những cơ quan liên bang quản lý việc xét nghiệm máu, cho biết Theranos vi phạm ít nhất 5 quy định về xét nghiệm. Vì thế, CMS đề nghị cấm Elizabeth Holmes tham gia điều hành và sở hữu một phòng xét nghiệm nào trong ít nhất 2 năm.

Theranos sau đó đã có hàng loạt động thái nhằm xoa dịu CMS. Công ty thu hồi hàng ngàn kết quả kiểm tra bằng máy Edison trong năm 2014, 2015 và công bố lại bản chỉnh sửa. Song, CMS vẫn chưa cho biết sẽ có quyết định pháp lý chính thức nào với Theranos.

Ngày 26.5.2016, một khách hàng nộp đơn kiện Theranos vì xét nghiệm máu sai. Người này cho biết anh đại diện tất cả khách hàng từng sử dụng dịch vụ của công ty ở Arizona và toàn nước Mỹ. Anh cáo buộc Theranos dùng thông tin sai lệch để thu hút khách hàng và không tuân thủ các quy định liên bang. Theranos cho biết sẽ đối đầu với tất cả cáo buộc này.

Ủy ban Chứng khoán Mỹ và Bộ Tư pháp Mỹ sau đó bắt đầu điều tra về Theranos. Tháng 6.2016, Forbes điều chỉnh tài sản của Elizabeth Holmes từ 4,5 tỉ USD xuống 0. Định giá Theranos cũng về 800 triệu USD.

Walgreens, đối tác bán lẻ lớn nhất của Theranos khi đó, chấm dứt hợp tác với hãng này và cho biết sẽ đóng cửa toàn bộ 40 Theranos Wellness Center. Tháng 7.2016, CMS cấm Elizabeth Holmes điều hành bất kỳ phòng xét nghiệm nào trong ít nhất 2 năm.

Elizabeth Holmes tìm cách cứu vãn công ty khi ra mắt thiết bị xét nghiệm có tên miniLab. Tuy nhiên, việc này cũng không giúp Theranos lật ngược ván cờ. Theranos sau đó lần lượt bị các nhà đầu tư và đối tác kiện đòi bồi thường vì lừa đảo chứng khoán và vi phạm hợp đồng. Công ty phải sa thải hàng trăm nhân viên và dàn xếp pháp lý với từng đối tác.

Tháng 3.2018, Ủy ban Giao dịch và Chứng khoán Mỹ (SEC) buộc tội Elizabeth Homes và Ramesh "Sunny" Balwani (cựu giám đốc Theranos) lừa đảo quy mô lớn. Hai người đã huy động vốn từ nhà đầu tư "thông qua một cơ chế lừa đảo tinh vi, lâu năm, dựa vào việc phóng đại hoặc làm giả thông tin về công nghệ, số liệu kinh doanh và tình hình tài chính của công ty".

SEC cho rằng Theranos khiến các đối tác hiểu nhầm về công nghệ và đã sử dụng máy móc của bên thứ ba, thay vì của chính mình, rồi chỉnh sửa để thực hiện một số xét nghiệm. Theranos còn bị cáo buộc lừa dối về doanh thu dự báo, cũng như khẳng định với nhà đầu tư rằng họ đã được giới chức cấp phép sử dụng công nghệ xét nghiệm. Theranos và Holmes cũng bị cho là "dùng từ ngữ sai lệch" trong các văn bản truyền thông để đánh bóng tên tuổi.

Vài tháng sau, Elizabeth Holmes từ chức giám đốc điều hành và Theranos cũng bị giải thể.

Ngày 18.11.2022, thẩm phán tuyên án Elizabeth Holmes 11 năm 3 tháng tù, cộng thêm 3 năm giám sát sau khi cô được thả. Hình phạt được đưa ra sau 10 tháng bồi thẩm đoàn kết tội Elizabeth Holmes với 4 tội danh lừa đảo các nhà đầu tư vào Theranos.

Elizabeth Holmes nỗ lực xin được tại ngoại khi kháng cáo bản án về tội lừa đảo, nhưng đơn của cô đã bị bác bỏ.

Sơn Vân