Nửa thế kỷ hip-hop: Từ bữa tiệc đường phố đến văn hóa đại chúng

Ngày 11/8/2023 được xem là thời điểm đánh dấu 50 năm hình thành và phát triển của hip-hop. Không chỉ là âm nhạc, hip-hop được xem là một phong trào văn hóa nghệ thuật đặc sắc, do người Mỹ gốc Phi phát triển dựa trên văn hóa đường phố. Từ đây, hip-hop lan rộng đến các cộng đồng thành thị và ngoại ô trên khắp nước Mỹ, sau đó là toàn thế giới.

Một MV hip-hop của JAY-Z:

Khởi nguồn của hip-hop

Không như nhiều trào lưu văn hóa hay thể loại âm nhạc khác, hip-hop có lịch sử non trẻ và rõ ràng. Tháng 8/1973, bộ đôi anh em Clive Campbell và Cindy Campbell bắt đầu tổ chức các bữa tiệc ngoài trời trên đường phố Bronx, New York.

Cô em gái Cindy Campbell phát tờ rơi quảng bá, chuẩn bị trang phục, trong khi người anh trai, vốn là một DJ 18 tuổi người Mỹ gốc Jamaica, chịu trách nhiệm chính trong việc tạo ra bữa tiệc âm thanh cho cả khu phố.

Theo nhà báo âm nhạc Steven Ivory, vào năm 1973, Clive đã đặt 2 bản thu của album Sex Machine 1970 của Brown lên bàn JD, chạy "một đoạn cắt và phối với tiếng trống" từ It Up or Turnit a Loose, báo hiệu sự ra đời của hip-hop.

JD Kool Herc, người được vinh danh là cha đẻ của hip-hop. Ảnh: Handout.

Clive Campbell - người sau này được biết đến rộng rãi với nghệ danh JD Kool Herc, được xem là “cha đẻ” của nhạc hip-hop. Từ khu phố Bronx, hip-hop dần lan rộng khắp nước Mỹ và trên thế giới, trở thành một thể loại âm nhạc chính thống, một phần quan trọng của văn hóa đại chúng toàn cầu.

Hip-hop trong văn hóa đại chúng

Theo nhật báo The Boston Globe, hip-hop là một trong những phong trào văn hóa được định hình và thống trị bởi nam giới người Mỹ gốc Phi mặc dù các nữ nghệ sĩ cũng đóng góp cho loại hình nghệ thuật và văn hóa này.

Văn hóa hip-hop được có 4 yếu tố đặc trưng: rap, phối nhạc (với bàn DJ và các thiết bị điện tử), breakdance và graffiti. Các yếu tố khác bao gồm kiến thức lịch sử về phong trào hip-hop, beatboxing, hoạt động kinh doanh đường phố, ngôn ngữ và thời trang hip-hop. Một vài thứ khác được cho là "yếu tố thứ năm".

Rapper Kanye West, một nghệ sĩ nổi tiếng trong cộng đồng hip-hop hiện nay, trình diễn trong một sự kiện âm nhạc. Ảnh: New York Times.

Sau năm 1973, hip-hop dần lan tỏa từ các buổi trình diễn nhạc đến ngành công nghiệp giải trí. Năm 1980, Kurtis Blow phát hành album mang tên mình với bài hát đơn The Breaks, trở thành bài hát rap đầu tiên được chứng nhận vàng.

Năm 1982, Afrika Bambaataa và nhóm Soulsonic Force phát hành bản nhạc electro-funk Planet Rock. Thay vì chỉ đơn thuần rap trên nhịp disco, Bambaataa và nhà sản xuất Arthur Baker tạo ra một âm thanh điện tử bằng cách sử dụng Roland TR-808 và lấy sampling từ nhóm Kraftwerk.

Planet Rock được xem là bước ngoặt cho sự kết hợp electro với hip-hop, nó như "một tia sáng vừa được bật", tạo ra một thể loại âm nhạc mới.

Đến năm 1984, giới trẻ toàn cầu bắt đầu đón nhận văn hóa hip-hop. Những sản phẩm hip-hop và tiếng lóng của các cộng đồng thành thị Mỹ nhanh chóng tìm đường đến châu Âu, đặc biệt là Anh - nơi đây hip-hop phát triển tiếng nói và phong cách riêng từ những năm 1980, với các rapper như She Rockers, MC Duke và Derek B.

Hip-hop với tư cách một thể loại âm nhạc, một trào lưu văn hóa, tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong suốt nhiều thập kỷ kế tiếp. Từ một thể loại âm nhạc đường phố, hip-hop bước chân vào thị trường giải trí, các sự kiện và giải thưởng danh giá.

Ngày 3/5 vừa qua, “cha đẻ hip-hop” Campbell được giới thiệu vào Đại sảnh Danh vọng Rock and Roll ở hạng mục Giải thưởng Ảnh hưởng Âm nhạc. Đây là nơi tôn vinh những tên tuổi nổi tiếng và có tầm ảnh hưởng nhất trong lịch sử ngành thu âm, bao gồm các nghệ sĩ, nhà sản xuất.

Những bữa tiệc kỷ niệm hoành tráng

Rất nhiều hoạt động chào mừng nửa thế kỷ hình thành và phát triển của hip-hop đã diễn ra rầm rộ trong vài tháng qua. Theo Washington Post, các nhân vật quan trọng nhất của cộng đồng hip-hop cố gắng thực hiện những sự kiện ấn tượng để ghi nhớ cột mốc quan trọng này.

Sự kiện kỷ niệm 50 năm hip-hop của Grammy. Ảnh: Deadline.

Tại một chương trình tổ chức vào giữa tháng 6, có 50 MC thay phiên nhau lên sân khấu trình diễn một bản mixtape trực tiếp với DJ Jazzy Jeff và người dẫn chương trình Doug E. Fresh. Vài ngày sau, một nhóm DJ huyền thoại cùng có mặt tại lễ kỷ niệm Park Jams ở TP.New York.

Rotation, thương hiệu hip-hop và R&B của Amazon Music, tổ chức chuỗi hoạt động kỷ niệm hip-hop 50 suốt mùa hè với series 50 & Forever, nơi có sự góp mặt của các nghệ sĩ như Rick Ross, Wale, Clipse, Joey Bada$$, Curren$y.

SummerStage của Capital One City Parks Foundation là một trong những chuỗi sự kiện mùa hè kéo dài nhất ở New York. Họ tổ chức lễ kỷ niệm 50 năm của hip-hop với một số hoạt động, bao gồm bữa tiệc khối ngoài trời Grandmaster Flash và chương trình Hip-hop 50 Special Edition tại Nhà hát Coney Island với các nghệ sĩ như Nice N Smooth, Special Ed, Buckshot of Black Moon, Masta Ace. Ngày 11/8, sẽ có màn trình diễn của Raekwon - Wu-Tang, DJ Sets, 2 trận đấu rap và graffiti trực tiếp.

Ngoài ra, còn hàng loạt chương trình âm nhạc, triển lãm nghệ thuật khác nhằm tôn vinh vị trí của hip-hop trong văn hóa đại chúng, diễn ra đúng ngày 11/8 và kéo dài sang tháng 9.

Một phần trình diễn tại Lễ kỷ niệm 50 năm hip-hop do Recording Academy tổ chức:

Nguyễn Hiếu (Tổng hợp)