ODA giải ngân chậm: Thẩm quyền Trung ương, vướng mắc địa phương

Đến 31/8/2019 mới giải ngân được 6.480 tỷ đồng, chỉ đạt 10,7% kế hoạch vốn do Quốc hội giao. Hải Phòng là một trong những địa phương tích cực giải ngân, tỷ lệ giải ngân vốn ODA đạt 41,7%. Tuy nhiên, khó khăn, vướng mắc vẫn rất nhiều. Nhu cầu vốn lớn nhưng chưa được bố trí kịp thời, bị khống chế bởi mức bội chi ngân sách nên chưa được bố trí đủ trong kế hoạch đầu tư công trung hạn 2016-2020.

Máy cộng hưởng từ của Bệnh viện đa khoa tỉnh Quảng Ninh được đầu tư từ nguồn vốn ODA.

Nhu cầu vốn lớn, chưa bố trí kịp thời

Trên địa bàn thành phố hiện có một số dự án trọng điểm sử dụng vốn vay ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài đang trong tình trạng chậm tiến độ kéo dài nhiều năm; phải gia hạn hiệp định nhiều lần, gây nhiều hệ lụy, ảnh hưởng đáng kể tới sự phát triển chung của thành phố.

Ông Tạ Viết Đông, Ban quản lý dự án phát triển đô thị Hải Phòng cho biết, Dự án thoát nước mưa, nước thải và quản lý chất thải rắn Hải Phòng giai đoạn 1 được triển khai từ năm 2004 nhưng đến nay vẫn còn khá ngổn ngang. Hiện, vốn ODA của dự án đang thiếu nghiêm trọng nên khả năng sẽ khó hoàn thành giải ngân trước ngày hết hạn hiệp định vay vốn là 28/1/2020.

Theo ông Nguyễn Văn Tùng, Chủ tịch UBND TP Hải Phòng, vốn ODA của Dự án phát triển giao thông đô thị Hải Phòng và Dự án thoát nước mưa, nước thải và quản lý chất thải rắn Hải Phòng giai đoạn 1 còn thiếu 1.625 tỷ đồng, trong khi yêu cầu phải kết thúc đầu năm 2020. Do đó, Hải Phòng đề nghị Chính phủ quan tâm bố trí đủ khoản vốn ODA nói trên trong năm 2019 và 2020. Bên cạnh đó, Sở Tài chính Hải Phòng cũng đề nghị Bộ Tài chính tháo gỡ giúp Hải Phòng sớm giải ngân được số vốn ODA hơn 500 tỷ đồng từ năm 2018 chuyển sang.

Ngoài ra, tại Hải Phòng còn có một số dự án ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài cũng trong tình trạng thiếu vốn và giải ngân chậm như Dự án tăng cường quản lý đất đai và cơ sở dữ liệu đất đai hơn 8,8 tỷ đồng chưa giải ngân được đồng nào; Dự án hệ thống xử lý chất thải các bệnh viện đa khoa thành phố Hải Phòng mới giải ngân được 1,1/8,19 tỷ đồng; Dự án cung cấp trang thiết bị y tế cho Bệnh viện phụ sản Hải Phòng 27,2 tỷ đồng cũng chưa được giải ngân.

Theo lãnh đạo Sở Tài chính Hải Phòng, khó khăn, vướng mắc chủ yếu thuộc thẩm quyền giải quyết của Trung ương nên dù rất muốn thúc đẩy nhanh quá trình thực hiện các dự án, Hải Phòng vẫn phải chờ đợi. Chẳng hạn, công tác chuẩn bị dự án kéo dài làm cho thiết kế ban đầu không còn phù hợp dẫn đến phải điều chỉnh trong khi quy trình, thủ tục giữa Việt Nam và nhà tài trợ có sự khác biệt nên chậm tiến độ (thể hiện tại dự án cung cấp trang thiết bị y tế cho Bệnh viện phụ sản).

Cần xây dựng nghị định mới về quản lý vốn ODA?

Năm 2019, tỉnh Quảng Ninh được Trung ương giao kế hoạch từ nguồn vốn ODA và vay ưu đãi nước ngoài 897 tỷ đồng cho 4 chương trình, dự án gồm: Sửa chữa và nâng cao an toàn hồ đập; Chương trình vệ sinh nước sạch nông thôn; Dự án thoát nước và xử lý nước thải TP Hạ Long; Dự án phát triển đô thị. Đến nay, tiến độ giải ngân vốn ODA của Quảng Ninh là 116.028 triệu đồng, chỉ đạt 14,9% kế hoạch.

Hiện, trên địa bàn tỉnh có 11 dự án sử dụng nguồn vốn ODA đang được thực hiện với tổng vốn đầu tư trên 4.800 tỷ đồng. Theo đánh giá, một số khó khăn, tồn tại, hạn chế trong việc sử dụng vốn ODA cơ bản là: Hệ thống văn bản pháp quy về quản lý, sử dụng vốn ODA còn thiếu đồng bộ, chưa nhất quán, thậm chí có nhiều điểm chồng, chéo, mâu thuẫn, chưa phù hợp với thông lệ quốc tế; thiếu cơ chế xử phạt đối với các trường hợp vi phạm hoạt động về giám sát, kiểm tra, đánh giá đầu tư vốn ODA, dẫn đến cơ quan chủ quản và các cơ quan quản lý nhà nước địa phương gặp nhiều khó khăn khi tổng hợp báo cáo số liệu, thống kê, kiểm tra dự án…

Theo đó, địa phương đề nghị Chính phủ xây dựng nghị định mới về quản lý vốn ODA và vay ưu đãi nước ngoài cho phù hợp với thực tế; đơn giản hóa thủ tục hành chính, kịp thời điều chỉnh và phân bổ vốn cho các dự án đang thiếu vốn...

Mặc dù đóng góp của ODA trong tổng số vốn đầu tư không lớn nhưng từ nguồn vốn này sẽ góp phần mở đường cho việc xúc tiến các nguồn đầu tư trong và ngoài nước vào địa phương, giúp tăng trưởng bền vững.

Vũ Đức Tâm