Ông McCain thừa nhận Putin phá thế cờ Mỹ ở Trung Đông

Ngày 17/1/2017, khi trả lời phỏng vấn đài truyền MSNBC của Mỹ, Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa John McCain nhận định Tổng thống Putin đã trở thành nhân vật chủ chốt tại Trung Đông. Ông McCain đưa ra lời nhận định trong bối cảnh Washington được Moscow mời tham dự Hội nghị hòa bình cho Syria diễn ra tại Astana, Kazakhstan do Nga, Iran, Thổ Nhĩ Kỳ đồng tổ chức.

Thượng nghị sĩ bang Arizona cho rằng đóng góp của Mỹ cho tiến trình hòa bình tại Syria là rất nhỏ nên phải chấp nhận là khách mời và Washington không nên bỏ lỡ cơ hội vì nó sẽ không lặp lại một lần nữa. Thực tế Mỹ đã đánh mất vị thế thống soái của mình tại Trung Đông khi không thể hiện được vai trò của mình tại vùng đất nóng này.

Thượng nghị sĩ nổi tiếng John McCain

Điều gì khiến một chính trị gia cứng rắn nổi tiếng với quan điểm chống Nga như Thượng nghị sĩ McCain lại phải thừa nhận tầm ảnh hưởng của Tổng thống Putin và vai trò của Moscow như vậy?

Moscow đã phá vỡ thề cờ mà Washington tạo dựng tại Trung Đông

Cá nhân người viết cho rằng, xét về lực thì hiện nay Nga chưa thể vượt Mỹ tại vùng đất nóng Trung Đông. Gần 1/4 thế kỷ thời hậu Chiến tranh Lạnh, Washington đã một mình làm mưa làm gió tại vùng đất giàu tài nguyên nhiều xung đột này. Sức mạnh Hoa Kỳ đã xóa bỏ nhiều quân cờ, tạo ra nhiều ván cờ mới tại khu vực Trung Đông, từ đó nhiều quan hệ đồng mình, đối tác của Mỹ đã được xác lập.

Do vậy, với thực lực hiện tại, Moscow chỉ có thể làm mất vai trò của Washington tại địa bàn chiến lược này qua việc tạo ưu thế của mình. Có thể thấy rằng, việc tạo ra lợi thế để rồi từ đó chiếm ưu thế trước đối thủ ngay tại địa bàn chiến lược của họ là dấu ấn đậm nét nhất của Tổng thống Putin trong các nước cờ tại Trung Đông.

Tổng thống Putin đã giúp Moscow chiếm thế chủ động, đẩy Washington vào thế bị động trong cả nước đi của mình lẫn trong nước đi của chính đối thủ. Khi Mỹ bẻ được nanh của Iran qua việc tước bỏ bảo bối “phát triển kỹ thuật hạt nhân” bằng thỏa thuận hạt nhân với Iran, từ động thái đó Washington đã tạo ra một thế cờ mới quanh quân cờ đặc biệt quan trọng này.

Điều đó thể hiện rất rõ khi cuộc “đại khủng hoảng tinh thần” giữa Ả-Rập Xê Út – vốn là một đồng minh chiến lược của Mỹ tại Trung Đông – với Iran, lúc đó dư luận đều nhận định Washington sẽ đứng về phía đồng minh chiến lược lâu năm của mình, song thật bất ngờ là quan điểm của Washington lại có phần nghiêng về phía đối thủ của Riyadh.

“Chính quyền Obama coi thỏa thuận với Iran là nhân tố ổn định cho một khu vực đang tuột khỏi tầm kiểm soát của Washington và vì thế Hoa Kỳ coi quan hệ với Iran là ưu tiên hàng đầu”, The New York Times ngày 6/1/2016 dẫn lời ông Aaron David Miller, một cựu chuyên gia đàm phán về Trung Đông và là Phó Chủ tịch Trung tâm Quốc tế Woodrow Wilson. Hoa Kỳ.

Tuy nhiên, khi nước Mỹ còn đang loay hoay giải quyết bất đồng nội bộ về thỏa thuận hạt nhân với Iran, khi Washington còn đang trong quá trình thẩm định lại các quan hệ đồng minh, đối tác tại Trung Đông sau khi Washington thay đổi quan điểm với Teheran – đối thủ của nhiếu đối tác của Mỹ tại khu vực này – thì Moscow đã kéo được Teheran về phía mình, từ ván cờ Syria.

Trong bốn “cường quốc nuôi ước vọng bá chủ Trung Đông” thì Washington đã xóa bỏ Iraq của Saddam Hussein, đã kiểm tỏa được Ả-Rập Xê Út, do vậy chỉ còn Iran và Thổ Nhĩ Kỳ là những quân cờ mà Washington cần phải kiểm soát được. Với Teheran thì Washington đã chậm chân so với Moscow nên đành để đối thủ hưởng lợi, song với Ankara thì Washington còn cay đắng hơn nhiều.

Thổ Nhĩ Kỳ là thành viên đóng vai trò tiền tiêu của NATO trong đối trọng với Nga, đóng vai trò quan trọng trong hai cuộc chiến vùng vịnh, đặc biệt Ankara là nhân tố quyết định cho chiến lược của Washington nhằm vẽ lại bàn cờ Trung Đông bằng việc sử dụng quân cờ người Kurd. Do đó việc nắm giữ và hiệu chỉnh quan điểm của Ankara được xem là cực kỳ quan trọng với Washington.

Vậy nhưng : “Mỹ và phương Tây phải biết rằng thế cờ mà họ đang cố gắng tạo ra tại Trung Đông là không thể thành công. Họ chỉ cố gắng giữ Syria trong tình trạng hỗn loạn không thể kiểm soát, song Moscow, Ankara và Tehran hoàn toàn có thể ngăn chặn việc hiện thực kế hoạch đó”, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược của tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Suleyman Sensoy nhận định.

Có lẽ không còn gì để nói thêm về việc Washington mất kiểm soát Thổ Nhĩ Kỳ và quan hệ Moscow – Ankara đang là yếu tố nguy hại nhất khiến cho Washington mất dần chỗ đứng tại Trung Đông. Như vậy là hai quân cờ cuối cùng mà Washington cần phải nắm giữ và chi phối để có thể kiểm soát bàn cờ chính trị tại Trung Đông đã hoàn toàn rơi vào tầm ảnh hưởng của Moscow.

Việc chính quyền tổng thống Obama ủng hộ thông qua Nghị quyết hòa bình cho Israel và Palestine có lẽ mang nhiều tính hình thức hơn là ý nghĩa thực tế với họ. Bởi lẽ, người Do Thái và người Palestine không thể tự thực hiện được thỏa thuận, mà cần có sự tham gia của các thực thể khác, nhất là trong thế giới Ả-Rập, song Washington trông cậy ai, nếu không phải là các đối tác của Moscow tại khu vực này.

Như vậy là Mỹ đã thực sự mất thế trước Nga tại Trung Đông, điều đó khiến cho họ không thể dùng lực, dù có vượt trội so với đối thủ, để tạo ra những thế cờ mới tại vùng đất khỏi lửa mà Washington đã đóng vai trò thống soái trong mấy chục năm qua. Có thể nhận diện quan điểm của Thượng nghị sĩ John McCain đã phản ánh đúng thực tế ấy, chứ không chỉ là việc Washington mất vai trò trong cuộc chiến Syria.