Ông Trump sẽ phải đối mặt 9 chính sách “nóng”

Nhà nước Hồi giáo (IS)

Những trận đánh ác liệt nhằm tiêu diệt IS đã, đang và sẽ xảy ra ở Manbij, Mosul, Irbil, Aleppo, Raqqa, Idlib, Kirkuk, Hama, Tartus, Homs, Tikrit, Ramadi, Fallujah… Ngoài IS, các nhóm Hồi giáo cực đoan quân nổi dậy người Sunni, Basra, nhóm người Kurd…Như ông Trump cấp tập chuẩn bị nhậm chức vào trưa 20/1, IS các nơi có vẻ đang co cụm lại ở thế phòng thủ trong ba quốc gia Syria, Iraq, Afghanistan. Các quan chức quân sự và ngoại giao tin rằng một thất bại chiến thuật của các chiến binh IS, ít nhất là trong thành trì chính của họ, chỉ là một vấn đề thời gian.

Trong khi ông Trump đã hứa hẹn một chiến dịch hiệu quả hơn chống lại IS hơn người tiền nhiệm Barack Obama, ông không tạo ra tác dụng phụ nguy hiểm, như đào sâu sự rạn nứt với NATO, đồng minh Thổ Nhĩ Kỳ hoặc phải gánh chịu thương vong lớn hơn Mỹ.

IS – nỗi khiếp sợ của người dân Trung Đông (Ảnh Reuters)

Cuộc chiến ở Afghanistan

Cuộc chiến tại Afghanistan bùng nổ lớn từ thời Tổng thống George W. Bush vào năm 2001. Trong tháng này, hơn 15 năm sau khi sự xuất hiện của lực lượng Mỹ tại Afghanistan, chiến tranh dài nhất của Mỹ sẽ giảm xuống từ thời ôngTrump.

Sau khi trở thành chủ nhân Nhà Trắng, ông Trump phải có trách nhiệm khẳng định sự can thiệp của Mỹ tại Afghanistan vào một thời điểm khi Taliban tái sinh. Sự im lặng của ông Trump về Afghanistan, như một ứng cử viên và là tổng thống đắc cử, đặt ra câu hỏi về việc liệu và làm thế nào Mỹ sẽ tiếp tục sứ mệnh lâu dài của mình để ngăn chặn chủ nghĩa khủng bố và xây dựng lực lượng địa phương?

Hạt nhân Triều Tiên

Trong 71 năm, 8 nước trên thế giới đã tiến hành thử 2.056 vụ hạt nhân. CHDCND Triều Tiên tiến hành vụ thử hạt nhân thứ năm vào tháng Chín, và lãnh đạo của Kim Jong Un, cho biết vào ngày 01/01 rằng, nước ông trong "giai đoạn cuối" của tác chuẩn bị để thử nghiệm bắn một tên lửa tầm xa có khả năng mang đầu đạn hạt nhân đến lục địa Mỹ. Đáp lại, Tổng thống đắc cử Trump đã tweet rằng, vụ thử tên lửa "sẽ không xảy ra", và ông đổ lỗi cho Trung Quốc vì từ chối giúp kiềm chế Bình Nhưỡng.

Cuộc đàm phán giải trừ hạt nhân sáu bên về Triều Tiên, bao gồm cả các bên trong khu vực và Mỹ, bắt đầu từ năm 2003 nhưng đã bị đình chỉ về các vấn đề xác minh vào năm 2008. Mỹ đã cho biết họ sẽ không tiếp tục cho đến khi Bình Nhưỡng từ bỏ chương trình vũ khí hạt nhân của mình, và biện pháp mới của Mỹ là trừng phạt quốc tế (orchestrated) được áp đặt đối với Triều Tiên vào cuối năm ngoái. Ông Trump nói rằng ông Kim Yong-un có thể phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng đầu trong chính quyền của ông.

Tại một nhà ga ở Seoul dạo tháng 9/2016, mọi người xem một kênh tin tức truyền hình phát sóng hính ảnh phóng tên lửa đạn đạo của Triều Tiên (Ảnh: Ahn Young-joon/AP)

Cuộc xung đột ở Ukraine

Với sự xung đột ly khai được Nga hậu thuẫn vẫn âm ỉ ở miền đông Ukraine, chính phủ thân phương Tây ở Kiev sợ rằng một chính quyền Trump sẽ sử dụng nó như một công cụ thương lượng để đạt được những cải thiện quan hệ với Moscow. Trong khi đó, Tổng thống sắp nhậm chức Trump đã cho biết ông đang tìm kiếm một giải pháp. Ông cũng đã cho biết ông ít quan tâm đến việc buộc Nga phải bỏ bán đảo Ukranian Biển Đen của Crimea, mà Nga đã sáp nhập vào năm 2014.

Ông Trump đã đặt câu hỏi, xử phạt đối với Nga qua Ukraine là có hại cho các doanh nghiệp Mỹ. Trong khi Mỹ và lệnh trừng phạt của châu Âu vẫn được tiếp tục, ít nhất là trong nửa đầu năm 2017, theo các chuyên gia, nền kinh tế Liên minh châu Âu (EU) đã bị thiệt hại.

Trung Quốc và thương mại

Ông Trump phải đối mặt với một cường quốc khu vực gia tăng ngày càng sẵn sàng để thách thức Mỹ sức mạnh quân sự và kinh tế trong khu vực Thái Bình Dương. Ông nói cứng rắn đối với Trung Quốc trong tranh cử tổng thống của mình, đổ lỗi Trung Quốc làm mất việc làm của Mỹ và cáo buộc thao túng tiền tệ lành mạnh hoặc tập quán thương mại thù địch. Nhưng nó vẫn là một cú sốc khi ông đã phá vỡ tiền lệ nhiều thập kỷ, bằng cách nói chuyện trực tiếp với các nhà lãnh đạo của Đài Loan mà Trung Quốc coi là một tỉnh.

Các cuộc gọi tháng trước đe dọa sẽ mở lại một cuộc chiến ý thức hệ. Một số người trong giới lãnh đạo Trung Quốc đã tự tin rằng họ đã hiểu cách tiếp cận đầu óc kinh doanh của ông Trump, đã đặt câu hỏi liệu họ sẽ làm việc với một nhà tư tưởng Cộng hòa cũ, là ông Trump? Ông đã lộ tư tưởng của “diều hâu thương mại”, bằng cách chọn đại sứ tại Bắc Kinh là Thống đốc bang Iowa Terry Branstad, người cương quyết bảo hộ mậu dịch Mỹ.

Khách bộ hành đi qua trước một màn hình lớn hiển thị dữ liệu tài chính ở Thượng Hải ngày 4/1 (Ảnh: Qilai Shen/Bloomberg)

Liên minh châu Âu

Liên minh Mỹ - châu Âu trong nhiều thập kỷ là nền tảng của an ninh toàn cầu. Báo cáo của ông Trump về biến đổi khí hậu, tra tấn, nhập cư Hồi giáo, pháp quyền, thúc đẩy dân chủ, tự do báo chí, phổ biến vũ khí hạt nhân và một loạt các vấn đề khác, đi ngược lại với niềm tin mà nhiều nhà lãnh đạo châu Âu cho là cốt lõi.

Từ cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, các quan chức châu Âu đã cố gắng để xóa đi những khác biệt, chỉ chú trọng vào lợi ích mà cả hai bên trong mối quan hệ đối tác xuyên Thái Bình Dương, sẽ được tiếp tục chia sẻ. Nhưng đó có thể không đủ, và các trái phiếu liên kết châu Âu đến Mỹ, chắc chắn sẽ được thử nghiệm.

Các thỏa thuận hạt nhân Iran

Các thỏa thuận hạt nhân Iran đạt được trong năm 2015 sẽ đi đến căng thẳng dữ dội dưới thời ôngTrump. Những lần khác, ông cho biết ông sẽ cố gắng để đàm phán lại, mà người Iran không muốn.Ít nhất, chính quyền Trump có khả năng đối đầu với các nước cộng hòa Hồi giáo hơn chính quyền Obama. Ông Trump đã được kêu gọi để áp dụng một chính sách không khoan nhượng đối với hành vi vi phạm, thậm chí tạm thời thỏa thuận giới hạn về nước nặng hoặc uranium.

Quốc hội có thể thông qua lệnh trừng phạt mới về vấn đề phi hạt nhân như những vi phạm nhân quyền, thử nghiệm tên lửa và hỗ trợ khủng bố. Tehran sẽ đổ lỗi nếu các thỏa thuận hạt nhân sụp đổ.Các cuộc đối đầu có thể leo thang và những nỗ lực tác động để chấm dứt cuộc chiến chống lại IS ở Syria, nơi Nga và Iran ủng hộ chính phủ, và tạo ra những vết nứt với các đồng minh của Iran.

Israel và Palestine

Ông Trump đã hứa thay đổi lớn trong chính sách của Mỹ đối với Israel và Palestine. Tượng trưng cho sự thay đổi, ông đã tuyên bố sẽ di chuyển Sứ quán Mỹ ở Israel từ Tel Aviv - nơi mà mọi quốc gia khác có sứ mệnh của mình, đến Jerusalem - nơi các văn phòng chính phủ Israel đang tọa lạc.

Đó là động thái có khả năng sẽ gây ra hậu quả ngoại giao khắp khu vực Trung Đông, có thể là bạo lực. Kể từ năm 1967 chiến tranh Israel-Ả Rập đã được coi là khu định cư - là một trở ngại đối với hòa bình. Ông Trump đã chỉ định David Friedman - người đã ủng hộ quyền của Israel để xây dựng các khu định cư và sáp nhập một số các ngân hàng phương Tây, đến làm đại sứ Mỹ tại Israel.

Tòa nhà Sứ quán Mỹ ở Tel Aviv ngày 28/12/2016 (Ảnh: Jack Guez/AFP/Getty)

Mối quan hệ với Mexico

Ông Trump sẽ thừa hưởng một mối quan hệ Mỹ - Mexico hoàn toàn sáng tạo của riêng mình. Ông có thể thay đổi tất cả. Từ những lời lăng mạ trong chiến dịch tranh cử đầu tiên của ông, gọi những người nhập cư Mexico là “kẻ hiếp dâm và tội phạm”, các mối đe dọa của mình vào bức tường biên giới, đến trục xuất hàng triệu người, và trừng phạt các nhà xuất khẩu đầu tư vào Mexico, ông đã đưa Mexico vào tình trạng báo động đỏ. Không một ai trong chính phủ Mexico biết chính sách ông sẽ theo đuổi.

Tổng thống Enrique Pena Nieto và các quan chức hàng đầu khác thường xuyên cho rằng đề xuất của ông Trump sẽ làm tổn thương Mỹ. Trong khi đó, Mexico nói rằng chính phủ đã sẵn sàng để đối phó với các tình huống mới thời ông Trump làm tổng thống.

Lê Miên Tường (Theo New York Times, 1/2017)