Phát triển điện mặt trời còn gặp khó

Tuy nhiên, cho đến nay, nhiều ý kiến cho rằng, phát triển điện mặt trời còn gặp khó trong quá trình triển khai cũng như còn thiếu những nghiên cứu sâu hơn về những tác động của loại hình năng lượng này.
* Đua nhau làm điện mặt trời
Từ tháng 4/2017, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 11/2017/QĐ-TTg về cơ chế khuyến khích điện mặt trời. Quyết định này đã thực sự tạo ra lực đẩy trong đầu tư điện mặt trời với mức giá điện rất hấp dẫn, lên tới 9,35 Uscent/kWh và kéo dài tới 20 năm.
Tính đến đầu 2017, số dự án điện mặt trời vẫn còn khá ít nhưng chỉ đến tháng 9/2018 đã có 121 dự án đã phê duyệt bổ sung quy hoạch với tổng công suất là trên 9,2 nghìn MW. Còn 211 dự án chưa phê duyệt bổ sung vào quy hoạch với tổng công suất là 16.800 MW. Như vậy, tổng số dự án đang xếp hàng để triển khai là 332 dự án với tổng công suất lên đến hơn 26.000 MW.

Khởi công dự án nhà máy điện mặt trời lớn nhất Việt Nam tại tỉnh Ninh Thuận. Ảnh: Công Thử - TTXVN

Các dự án có thể kể đến mới đây nhất như: nhà máy điện mặt trời TTC Krông Pa tại Gia Lai, dự án điện mặt trời HCG và HTG tại Tây Ninh, nhà máy điện mặt trời đầu tiên tại Phú Yên...Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cũng triển khai các bước quy hoạch và chuẩn bị đầu tư 23 dự án, với tổng công suất khoảng 3.100MW. Theo đó, công ty mẹ EVN đã xác định địa điểm và lập quy hoạch 4 dự án tổng công suất khoảng 575MW và đang nghiên cứu 2 dự án công suất 250 MW. TS. Nguyễn Huy Hoạch, Hiệp hội Năng lượng Sạch Việt Nam cho hay, Quy hoạch Điện VII hiệu chỉnh yêu cầu đẩy nhanh tiến độ các dự án nguồn điện sản xuất từ năng lượng tái tạo; trong đó, có năng lượng mặt trời, bao gồm cả nguồn tập trung lắp đặt trên mặt đất và các nguồn riêng lẻ trên mái nhà.

Từ đó, đưa công suất lên 850MW năm 2020 và 4.000 MW vào năm 2025. Như vậy, đến năm 2020, mỗi năm phải xây dựng điện mặt trời với công suất hơn 200MW. Từ năm 2020 đến 2025, mỗi năm phải lắp đặt hơn 600MW và 5 năm tiếp theo mỗi năm phải lắp đặt 1.600MW mới đạt kế hoạch đề ra.
Ông Diệp Bảo Cánh, Chủ tịch Công ty cổ phần Năng lượng Mặt trời đỏ cho hay, Việt Nam đứng trước cơ hội phát triển mạnh mẽ điện mặt trời với việc tham gia của ngày càng nhiều doanh nghiệp vào lĩnh vực này. Bên cạnh đó, giá thiết bị hiện cũng đã giảm đi rất nhiều. Cách đây 5 năm, giá tấm pin điện mặt trời từ 3 USD – 4 USD/Wp, đến nay chỉ còn dưới 0,5 USD/Wp, giảm khoảng 800% so với trước. Điều kiện tự nhiên của Việt Nam cũng rất phù hợp cho phát triển điện mặt trời, với số giờ nắng trung bình năm cao từ 4,5 – 5,5 kWh/ngày.
Theo Quyết định 11/2017/QĐ-TTg, EVN sẽ có trách nhiệm mua toàn bộ điện từ dự án điện mặt trời với giá khoảng 9,35 UScent/kWh, tương đương 2.086 đồng/kWh. Trong khi đó, mức giá điện bình quân hiện nay tầm 1.500-1.700 đồng/kWh, kỳ vọng sẽ giúp nhà đầu tư có lời. Quyết định trên còn đi kèm các ưu đãi khác như thuế, đất đai... Điều kiện thuận lợi cùng với các chính sách hỗ trợ về giá tốt đã tạo đòn bẩy cho các nhà đầu tư tham gia vào điện mặt trời.
* Khó khăn khi nối lưới
Rõ ràng, điện mặt trời cùng với điện gió sẽ là xu hướng phát triển trong tương lai của ngành điện Việt Nam và thế giới. Song liệu rằng, phát triển điện mặt trời tại Việt Nam có phải dễ.
Theo Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, về mặt kỹ thuật, biểu đồ thay đổi phụ tải, sử dụng điện của Việt Nam có mức chênh lệch trong ngày rất lớn. Do vậy, nếu các dự án điện mặt trời được phát triển ồ ạt, biểu đồ phụ tải (theo ngày) trong hệ thống điện sẽ có mức dao động lớn hơn và nhu cầu đầu tư bổ sung công suất của ngành điện sẽ phải tăng lên, gần như tỷ lệ thuận với công suất điện mặt trời được bổ sung.
Ngoài ra, để đấu nối các dự án điện mặt trời, hay điện gió vào hệ thống quốc gia đòi hỏi phải có các giải pháp kỹ thuật để đổi dòng điện. Một hệ thống điện quốc gia có quá nhiều điểm đấu nối với các dự án điện mặt trời và điện gió, sẽ có nguy cơ bị “loạn” khi xảy ra những thay đổi nhỏ trong hệ thống
Đại diện Hiệp hội cho rằng, trong một hệ thống điện, nếu tỷ trọng điện mặt trời và điện gió lớn thì tần số của hệ thống sẽ bị thay đổi liên tục, có thể dẫn đến sụp đổ tần số, sụp đổ hệ thống điện. Để đảm bảo ổn định trong cung cấp điện đòi hỏi phải xây dựng thêm rất nhiều các nhà máy phát điện truyền thống để duy trì tần số của hệ thống.
Theo Tập đoàn Điện lực Việt Nam, việc đấu nối điện mặt trời về cơ bản là tăng chi phí cho đơn vị truyền tải, phân phối: từ chi phí rà soát dòng ngắn mạch, vận hành và lắp các thiết bị bù công suất phản kháng để giảm tổn thất, chỉnh định phối hợp bảo vệ đến chi phí đầu tư tăng cường lưới.

Sản xuất, lắp ráp tấm quang điện mặt trời tại Công ty TNHH chế tạo Canadian Solar Việt Nam (vốn đầu tư của Canada), tại khu công nghiệp VSIP Hải Phòng. Ảnh: Danh Lam – TTXVN

Ông Đinh Quang Tri, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam bày tỏ, các dự án điện mặt trời tạo ra thách thức cho công tác truyền tải. Bởi, các nhà đầu tư tập trung lắp đặt ở miền Trung (điển hình là Ninh Thuận, Bình Thuận), gây quá tải lưới điện khu vực này. Trong khi đó, hệ thống truyền tải ở đây khá yếu do nhu cầu điện ở miền Trung thấp hơn các vùng khác.
EVN đề nghị bổ sung quy hoạch làm thêm đường dây, nhưng liên quan đến thủ tục, giải phóng mặt bằng nên không thể làm nhanh để kịp tải điện từ các nhà máy điện mặt trời. Lãnh đạo EVN cũng cho hay, nếu không mua điện mặt trời thì sẽ xảy ra tình trạng thiếu điện. Còn nếu hợp đồng mua bán điện với nhà đầu tư rồi mà không tải hết được sẽ có thể sinh ra mâu thuẫn giữa nhà đầu tư và EVN.
Theo chia sẻ của ông Lê Văn Lực, Phó cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương), với các chính sách của Chính phủ, Việt Nam đang thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào điện mặt trời, điện gió. Song, liên quan đến vùng miền nào, đấu nối thế nào, vẫn chưa được tính toán cụ thể.
Theo ông Lực, ở những vùng tiềm năng như: Bình Thuận, Ninh Thuận..., đầu tư lên đến hàng nghìn MW, chưa nói đến việc đầu tư mà riêng việc đấu nối và vận hành thế nào để đảm bảo cấp điện an toàn, liên tục và tin cậy, vẫn cần nghiên cứu có khoa học.

Đó là phải xây dựng đường dây, trạm truyền tải 220kV, có những vùng hàng nghìn MW, phải xây trạm 500kV nên việc tính toán phát triển, điều chỉnh quy hoạch để lưới điện có thể kết nối với các nguồn lớn này không hề đơn giản, cần có thời gian.

Bên cạnh đó, tấm pin mặt trời, rác thải từ các nhà máy năng lượng mặt trời sẽ xử lý thế nào hiện cũng chưa có nghiên cứu cụ thể. Rồi các chi phí đó liệu có phải tính vào giá điện và trách nhiệm của nhà đầu tư với việc xử lý hay không. Cùng đó, việc tháo dỡ, xử lý sau dự án thì tích lũy từ đâu hiện vẫn chưa có được những phân tích, đánh giá cụ thể./.

Đức Dũng/TTXVN