Phía sau chuyện máy cày bỏ ruộng, xuống đường ở châu Âu

Hàng dài máy cày bỏ ruộng, xuống đường biểu tình ở Thủ đô Berlin, Đức. Ảnh: Reuters

Những ngày qua, nông dân kéo máy cày chặn các lối vào đường cao tốc gây gián đoạn giao thông khắp nước Đức. Sự việc này cho thấy, làn sóng phản đối của nông dân đối với Chính phủ Đức đang diễn biến theo chiều hướng nghiêm trọng hóa. Trong nhiều năm gần đây, việc nông dân kéo máy cày ra đường biểu tình đã từng diễn ra ở một số quốc gia châu Âu và Đức là nước thành viên EU mới nhất chịu tác động bởi làn sóng phản đối này.

Trên các phương tiện truyền thông ở châu Âu, những người biểu tình nói riêng và nông dân nói chung cho rằng, họ đang bị dồn vào bước đường cùng bởi các biện pháp của EU và chi phí sản xuất tăng cao. Đặc biệt là từ đầu năm 2022 đến nay, người nông dân châu Âu phải trầy trật gồng gánh những hệ lụy của việc giá phân bón và nhiên liệu tăng vọt.

Nông dân Đức phản đối kế hoạch của Thủ tướng Đức Olaf Scholz về chủ trương xóa bỏ mức giảm thuế với nhiên liệu họ sử dụng. Không chỉ kéo máy cày ra đường phố, ngày 4/1, một nhóm nông dân đã bao vây Bộ trưởng Kinh tế Đức Robert Habeck trong kỳ nghỉ của ông và gia đình.

Theo giới quan sát, trong những năm gần đây, các chính sách chống biến đổi khí hậu ở “lục địa già” đã gặp phải sự phản đối quyết liệt ngày càng tăng của nông dân Tây Âu. Trong sự leo thang đấu tranh, Hà Lan là nơi ghi nhận phản ứng dữ dội nhất. Năm 2019, phán quyết của tòa án về lượng khí thải ni-tơ đã gây ra một làn sóng biểu tình phản đối nỗ lực của chính phủ nhằm đóng cửa các trang trại và cắt giảm số lượng gia súc, gia cầm. Chính trường Hà Lan cũng căng thẳng sau khi một đảng chính trị mới ra đời sau diễn biến này.

Việc nông dân bất bình về tác động của các kế hoạch cải cách môi trường và chi phí cao cũng xảy ra ở Tây Ban Nha. Tháng 1/2023, nông dân nước này đã tràn xuống đường sau khi chính phủ công bố kế hoạch hạn chế lượng nước họ có thể lấy từ con sông Tagus bị hạn hán. Ở Pháp vào tháng 2/2023, nông dân lái máy cày qua Thủ đô Paris để phản đối lệnh cấm một số loại thuốc trừ sâu. Ở Trung Âu và Đông Âu cũng ghi nhận những làn sóng bất mãn tương tự từ nông dân.

Giới chuyên gia chính trị quốc tế chỉ ra rằng, sự bất mãn của nông dân ở các nước châu Âu có điểm tương đồng quan trọng, đó là họ muốn giữ nguyên hiện trạng những chính sách, ưu đãi. Họ muốn giữ quyền tiếp tục sử dụng các khoản trợ cấp hoặc duy trì tiêu thụ năng lượng hóa thạch, thuốc trừ sâu...

Còn về phía giới chức EU, rõ ràng, tình trạng này tạo ra nguy cơ các mục tiêu khí hậu đầy tham vọng của lục địa sẽ bị đẩy lùi. Trên thực tế, các mục tiêu này không chỉ là khẩu hiệu, mà đã thành luật theo Ủy ban châu Âu. EU đặt mục tiêu tổng thể đến năm 2050 đạt mức phát thải "bằng 0". Đối với nông nghiệp, những thay đổi được lên kế hoạch bao gồm giảm 50% lượng thuốc trừ sâu hóa học vào năm 2030.

Ở góc độ khách quan, giới chuyên gia chỉ ra rằng, ngành nông nghiệp không phản đối cải cách môi trường nhưng cần được hỗ trợ nhiều hơn. Theo bà Anne-Kathrin Meister thuộc Liên đoàn Thanh niên nông thôn Đức (BDL), thực tế cho thấy, nông dân là đối tượng chịu ảnh hưởng đầu tiên khi hệ thực vật và động vật bị suy thoái. Song chi phí để bảo vệ môi trường phải đi kèm với giá mà người tiêu dùng có thể sẵn sàng chi trả.

Vào tháng 6 tới đây sẽ diễn ra cuộc bầu cử nghị viện châu Âu. Nhiều ý kiến từ giới chuyên gia lo ngại rằng, các kế hoạch chống biến đổi khí hậu của EU có thể sẽ bị gián đoạn, nếu nghị viện châu Âu nghiêng về cánh hữu. Hiện nay, các phe phái chính trị đã có động thái tận dụng các cộng đồng nông nghiệp như một công cụ bầu cử nhằm đạt được kết quả tốt hơn.

Thanh Trúc