Phiên chợ độc nhất vô nhị Tây Bắc

Chợ phiên Bắc Hà chỉ duy nhất có cánh mày râu đến chơi.

Chợ đặc biệt

Chợ chỉ họp một lần mỗi tuần, nên từ sáng sớm, khi phố huyện Bắc Hà vẫn chìm trong sương mù dày đặc đã thấy tiếng người trò chuyện bán mua trên đường đến chợ... Toàn bộ các loài chim cảnh được quy tụ về đây tạo nên một khung cảnh thơ mộng chỉ có ở chợ phiên Bắc Hà. Cao nguyên Bắc Hà với những núi đồi trùng điệp, càng toát lên vẻ đẹp lạ thường. Những ngày này, hoa mận bung nở trắng xóa trên khắp các triền đồi như khoác lên mình một màu trắng tinh của tuyết, của vùng núi Tây Bắc.

Góc chợ độc đáo miền Tây Bắc này là thế giới riêng của những người đam mê chim, không hề phân biệt tuổi tác, nghề nghiệp, giới tính, giàu nghèo. Có những cụ già người Mông, người Nùng xách chim tận Cao Sơn, La Pán Tẩn, Lùng Khấu Nhin xuống, có những người tận Bản Mế, Sín Chải, Sín Chéng, Lùng Phình (Si Ma Cai) sang, thậm chí nhiều chủ chim tận Xín Mần (Hà Giang). Ngay cả những “đại gia” nuôi chim cảnh ở thành phố Lào Cai, thủ đô Hà Nội và nhiều tỉnh, thành khác cũng có mặt. Họ bàn tán, trao đổi với nhau về cách chọn chim, chăm sóc chim để học hỏi lẫn nhau, tìm bạn tâm giao.

Không ồn ào náo nhiệt, không có những tiếng râm ran, ở đó là thiên đường chỉ dành cho những tiếng chim hót thánh thót giữa cao nguyên. Mọi người đến đây, đến với chợ chim đều mang một thú vui được tận hưởng và ngắm nhìn, say sưa thưởng thức tiếng chim hót và bình phẩm những chú chim lạ cất cao tiếng hót, đặc sắc, muôn hình muôn vẻ. Đến với chợ chim Bắc Hà vào ngày chủ nhật, du khách sẽ được thấy sự khác biệt với các chợ đồng bằng.

Cuối góc chợ là hàng bán thổ cẩm, thực phẩm thịt, rau, củ, quả, những nồi thắng cố hay thưởng thức rượu bản Phố. Toàn bộ khung cảnh chợ là những chiếc lồng, cùng những chú chim đủ các kiểu dáng, hình loại như họa mi, khướu, sáo, vẹt. Từng tốp người tập trung đông đúc xung quanh những chiếc lồng chim được treo đung đưa trên những cành đào, cành mận, càng làm cho người đến với phiên chợ này như lạc vào một thế giới tiên cảnh.

Chợ chim Bắc Hà chủ yếu là họa mi. Trong nhiều loài chim ở vùng cao Tây Bắc thì họa mi là loại chim vừa có vóc dáng đẹp, vừa có giọng hót hay lại thiện chiến, nên được nhiều người ưa thích. Nói chuyện với cụ già người Mông tên Lử, một người lão luyện trong nghề nuôi chim, cụ cho biết: Đối với chim nuôi hót, nên chọn con có họa dài, dáng thanh thoát, sắc lông vàng mượt, giọng hót trong trẻo, không bị đứt đoạn. Chú chim nào khi hót đứng cầu thật oai vệ, đuôi xòe hoặc cụp chặt vào cầu là chim tốt. Với chim chọi, nên chọn chim hiếu chiến, có vóc dáng to khỏe, chân và mỏ to, tướng chim dữ dằn, gặp đối thủ nào cũng không sợ hãi mà dám rung cánh hót khiêu khích đối phương thì đánh được...

Gần trưa, chợ chim càng thêm đông đúc, đâu đâu cũng thấy lồng chim, tiếng chim hót trầm bổng, tiếng người nói chuyện xen lẫn nhau. Hễ có chú chim nào mới xách đến, người ta lại quây thành vòng tròn, hỏi giá cả, bình luận, xem xét tỉ mỉ từng li từng tí, rồi treo lên, nghe thử giọng hót.

Điều thú vị hơn cả là quanh trung tâm huyện, hầu như nhà nào cũng có một vài lồng chim họa mi treo trước cửa. Tiếng chim hót líu lo vang khắp phố núi buổi sớm mai, vùng cao Bắc Hà cũng vì vậy mà thêm phần độc đáo, vui tươi. Đàn ông Mông ở Bắc Hà thường khoe những chú chim hót hay, chọi giỏi. Chả thế mà ngày cuối tuần, nhiều chàng trai hay cả những người đàn ông trung tuổi vẫn “Phượt” gần 100km từ thành phố Lào Cai về Bắc Hà để được tung tăng xách lồng chim đi chợ Bắc Hà.

Chim họa mi hót vang trên các cành cây.

Bám chợ mưu sinh

Chợ chim Bắc Hà vừa là sân chơi chung vừa là nơi kiếm sống của nhiều người. Ngồi bên dẫy lồng chim được xếp rất đẹp mắt, anh Ma Ba Zin, giới thiệu với khách về sản phẩm do chính bàn tay mình làm ra. Khi được hỏi đã làm lồng chim bao lâu rồi, anh Zin bảo mới được 4 năm. Chỉ tay sang phía một cụ già gần đó, anh nói: “sư phụ” tôi đã nửa cuộc đời làm lồng chim rồi đấy.

Ông Thào Văn Sử năm nay 74 tuổi, nhưng chủ nhật nào cũng có mặt ở chợ chim. Ông cho biết: “Ngày trước cũng làm nhiều, nhưng chủ yếu cho bạn bè thôi, bây giờ già rồi, không lên nương được nữa thì ở nhà làm lồng chim mang đi chợ bán kiếm tiền mua gạo. Trung bình mỗi tuần, ông bán được 3 đến 4 cái lồng. Mỗi cái 120.000 đồng. Như thế cũng đủ ăn, không phải phiền con cháu”.

Nhìn dáng vẻ trầm lặng, ít nói, khuôn mặt hằn những nếp nhăn của ông, tôi nghĩ về tình yêu lao động và bàn tay tài hoa của những nghệ nhân núi rừng Tây Bắc. Cạnh khu vực bán lồng chim, Hoàng Văn Sơn, học sinh lớp 7, nhà ở xóm chợ cũng bày ra trên mặt hòm đủ các loại: Cám chim, cóng sứ, cóng nhựa, tay xách, áo lồng... phục vụ cho dân chơi chim. Mỗi tháng, trừ tiền vốn, em cũng kiếm được khoảng một triệu đồng để đưa cho bố mẹ mua sách vở.

Chim được đem đến chợ này hầu hết đã được ông chủ của nó dày công chăm sóc, có bộ lông óng mượt và có giọng hót hay khỏe. Chúng được chủ nhân thuần hóa nên không còn cảm giác sợ sệt, xa lạ khi có người bên cạnh. Mỗi khi có người ngó nghiêng hay tung hứng, đung đưa chiếc lồng, những chú chim này vẫn vô tư, vẫn hót tự nhiên như khi còn đang ở với núi rừng. Một ông chủ chim cho biết: “Chim được đưa đến chợ đa phần đã được chủ huấn luyện, không ít con được truyền tay qua nhiều chủ nên chúng rất tự nhiên, không còn cảm giác sợ sệt như lúc mới đầu”.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, chim được đưa đến chợ phần lớn là chim săn bắt được trên rừng, sau đó được chủ nhân huấn luyện và đưa ra chợ bán. Tùy thuộc vào độ thông minh và vẻ đẹp của từng con chim mà giá cũng có sự chênh lệch lớn. Có những chú chim được chủ nhân rao bán tiền triệu, có những chú chim giá cả chục triệu đồng, còn thường chim được đưa đến đây bán rẻ nhất cũng từ 2 trăm nghìn đồng. Đắt và được ưa chuộng nhiều nhất vẫn là chim họa mi.

Anh Lèo Seo Lìn, một chủ chim đến từ Bảo Thắng cho biết: “Trong rừng, chim họa mi có cách sống rất hay, mỗi quả đồi chỉ có một đôi, một trống, một mái và không bao giờ chúng đi xâm phạm lãnh thổ của những con khác. Khi có con nào đó đến xâm chiếm lãnh thổ của mình, chúng sẵn sàng đánh đổi tất cả để giành lại lãnh địa. Chim họa mi cũng thách đố nhau bằng tiếng hót. Chỉ hót với nhau trong khoảng thời gian ngắn, chúng xông vào đánh nhau, con nào thua thì phải chấp nhận ra đi”. Các chủ chim thường dựa vào yếu tố này, nắm được điểm yếu của từng loài nên dễ dàng bẫy được chúng.

Sở dĩ chim họa mi có giá đến vài chục triệu đồng vì tiếng hót của loài này rất hay. Một con chim rừng bình thường mà người dân bắt được đem đến chợ Bắc Hà cũng có giá từ 300 nghìn đồng đến 500 nghìn đồng. Ngoài ra, chợ chim còn bày bán hàng trăm chiếc lồng chim làm bằng trúc xinh xắn và các loại thức ăn cho chim như sâu quy và dế mèn...

Sắc Xuân vẫn rạng rỡ trên khắp các bản làng Tây Bắc, chợ chim cũng thêm sôi nổi hoạt động mua bán, trao đổi. Chợ phiên Bắc Hà vẫn còn nét nguyên sơ để níu chân du khách...

Nhật Tân