Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng nêu 9 nhiệm vụ, giải pháp ứng phó với thiên tai

Những nguyên nhân chủ quan do con người gây ra

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cho biết, đợt mưa lũ lớn kéo dài cùng với cơn bão số 9 là 1 trong 3 cơn bão mạnh nhất từ 20 năm trở lại đây. Thiệt hại của đợt mưa lũ và bão ở miền Trung rất nặng nề.

Đề cập đến những nguyên nhân chủ quan do con người gây ra, Phó Thủ tướng cho biết, trong năm vừa qua thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về phủ xanh đất trống, đồi núi trọc, rừng Việt Nam đã được phục hồi nhanh chóng. Năm 1945, chúng ta có 43% tỷ lệ che phủ rừng, nhưng đến năm 1995 do chiến tranh và sau đó là do chúng ta đi phát triển kinh tế cho nên rừng chỉ còn lại 28%. Đến nay, độ che phủ rừng của Việt Nam đã trên 41%, đứng thứ 50/193 quốc gia và vùng lãnh thổ. Tuy nhiên chất lượng rừng của nước ta còn thấp.

Bên cạnh đó là tình trạng phá rừng để trồng cây công nghiệp, để làm nương, làm rẫy, phát triển sản xuất vẫn chưa được ngăn chặn triệt để và có hiệu quả. Việc trồng rừng thay thế và các dự án sử dụng đất rừng để phát triển kinh tế - xã hội chưa được kiểm soát chặt chẽ và chưa được thực hiện nghiêm. Từ đó đã ảnh hưởng đến việc bảo vệ rừng, bảo vệ môi trường, giữ nước ngọt và cũng là một nhân tố rất quan trọng gây sạt lở đất khi có mưa lũ xảy ra.

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng trả lời chất vấn các vị đại biểu Quốc hội chiều 6/11.

Cũng theo Phó Thủ tướng, do việc đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội tại các khu vực miền núi, những công trình giao thông, công trình điện, công trình đường ống... đã làm thay đổi địa hình, tác động đến độ ổn định kết cấu địa chất và dễ gây sạt lở đất. Mặt khác, việc xây dựng các công trình giao thông, công trình xây dựng khác đã gây cản trở lũ và làm cho lũ dâng cao.

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cũng cho biết, việc xây dựng các công trình nhà ở, các khu dân cư, các bệnh viện, trường học, các cơ sở tại các khu vực miền núi không được nghiên cứu một cách kỹ lưỡng, đặc biệt là về yếu tố địa chất cũng là nhân tố tác động làm sạt lở đất, đá khi có mưa lũ xảy ra.

Phó Thủ tướng phân tích, việc xây dựng các công trình hồ, đập thủy lợi, thủy điện nếu không được kiểm soát chặt chẽ, từ khâu quy hoạch, lập dự án, đánh giá tác động môi trường, quản lý quá trình đầu tư xây dựng và khai thác, vận hành sẽ có tác động rất lớn đến mưa lũ, sạt lở đất và đe dọa đến an toàn của hạ du.

Phó Thủ tướng đưa con số, hiện nay nước ta có trên 7.500 hồ, đập thủy lợi và thủy điện, đã đưa vào vận hành khai thác với tổng dung tích là 70 tỷ m3 nước. Hiện nay, có khoảng 437 đập, hồ thủy điện đang hoạt động khai thác. Các công trình thủy điện có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là phát triển nông nghiệp, phát triển nông thôn, xây dựng nông thôn mới, xóa đói, giảm nghèo, đảm bảo an ninh nguồn nước, đảm bảo an ninh năng lượng.

Tuy nhiên, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng chỉ ra, hiện nay xây dựng các công trình hồ, đập thủy điện, thủy lợi có tác động tiêu cực đến môi trường. Vì các công trình hồ, đập thủy lợi, thủy điện đa số đều xây dựng ở khu vực miền núi, trung du, đồng thời, việc xây dựng các công trình còn tác động đến sự ổn định của kết cấu đất đá nên cũng có thể tác động đến sạt lở đất.

Xây dựng bản đồ cảnh báo khu vực có nguy cơ lũ ống, lũ quét

Phó Thủ tướng nêu 9 nhiệm vụ giải pháp thời gian tới.

Trước hết, phải tiếp tục hoàn thiện thể chế liên quan đến phòng, chống thiên tai trong đó tập trung xây dựng Nghị định hướng dẫn Luật Phòng, chống thiên tai.

Tiếp đó, cần phải rà soát lại kịch bản biến đổi khí hậu làm cơ sở để xây dựng các phương án ứng phó với thiên tai, bão lũ gây sạt lở đất, sạt lở bờ sông, bờ biển, hạn mặn; tập trung xây dựng chiến lược phòng, chống thiên tai giai đoạn 2021-2030; xây dựng các quy hoạch quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch chuyên ngành, quy hoạch lĩnh vực và các quy hoạch tỉnh gắn với việc ứng phó biến đổi khí hậu, nước biển dâng và ứng phó với phòng, chống thiên tai. Trên cơ sở đó, xây dựng các kế hoạch thực hiện quy hoạch, lựa chọn các dự án trọng điểm, dự án ưu tiên để chúng ta đầu tư trước trong điều kiện kinh phí của chúng ta còn khó khăn.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh đến việc xây dựng các bản đồ cảnh báo khu vực có nguy cơ lũ ống, lũ quét, sạt lở đất nguy hiểm với tỷ lệ thích hợp. “Vấn đề này đã được Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo và đã thực hiện, nhưng hiện nay tỷ lệ bản đồ này chưa phù hợp với các khu vực, mới chỉ ở tỷ lệ cao, tỷ lệ lớn, chưa có tỷ lệ nhỏ. Cho nên chưa xác định chính xác được những điểm sạt lở mà chúng ta phải di dời dân và kinh nghiệm của các nước phát triển thì việc di dời dân trước khi bị sạt lở đất là yêu cầu số 1 để đảm bảo an toàn cho người dân” – Phó Thủ tướng phát biểu. Cùng với đó, phải xây dựng hệ thống cảnh báo sớm, kịp thời để sơ tán khẩn cấp người dân trước khi có sạt lở đất, lũ quét như kinh nghiệm của Nhật Bản và Hoa Kỳ.

Theo Phó Thủ tướng, cũng cần kiểm soát chặt chẽ quá trình đầu tư xây dựng các công trình hạ tầng kinh tế - xã hội gắn với ứng phó biến đổi khí hậu, từ khâu quy hoạch, kế hoạch, lập dự án, quản lý quá trình đầu tư xây dựng đến khâu vận hành, khai thác, sử dụng.... như các công trình giao thông miền núi, các công trình hồ, đập thủy lợi, thủy điện, đặc biệt là công trình thủy điện nhỏ. “Yêu cầu phải đảm bảo đa mục tiêu, hạn chế tối đa việc sử dụng đất rừng tự nhiên, rừng phòng hộ và thực hiện nghiêm việc trồng rừng thay thế. Chúng ta phải đánh giá được cái lợi, cái hại. Nếu lợi nhiều, hại ít thì chúng ta làm, lợi ích ít, hại nhiều thì kiên quyết không làm” – Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Mặt khác, cần sửa chữa, nâng cấp, đảm bảo an toàn các công trình hồ, đập, đê điều; đầu tư chống sạt lở bờ sông, bờ biển; rà soát, sửa chữa, cải tạo các công trình giao thông gây cản trở thoát lũ; đầu tư xây dựng, nâng cấp các khu neo đậu tàu thuyền tránh trú bão để đảm bảo an toàn cho tàu thuyền khi có bão.

Tiếp tục đầu tư chương trình nhà ở vùng lũ của 14 tỉnh miền Trung duyên hải từ Thanh Hóa đến Bình Thuận.

Nâng cao năng lực của các lực lượng tham gia phòng, chống thiên tai, tìm kiếm, cứu nạn, trong đó tăng cường tính chuyên nghiệp từ trung ương đến cơ sở, đặc biệt là cơ sở, vì nơi này có thể thực hiện nhanh 4 tại chỗ. Quán triệt nghiêm túc phương châm 4 tại chỗ trong phòng, chống thiên tai, tìm kiếm, cứu nạn.

Cần lồng ghép đầu tư trong công tác phòng, chống thiên tai trong các chương trình, dự án đầu tư, phát triển kinh tế - xã hội của từng ngành, từng lĩnh vực, từng địa phương.

Cuối cùng, khẳng định kinh phí cho công tác phòng, chống thiên tai rất lớn, Phó Thủ tướng cho biết, với tiềm lực kinh tế của chúng ta phải mất rất nhiều thời gian, nhiều năm để có thể hoàn thành được nhiệm vụ này.

“Đây là nhiệm vụ rất khó khăn, cho nên Chính phủ sẽ từng bước trình Quốc hội về nhu cầu chi cho công tác phòng, chống thiên tai, tìm kiếm, cứu nạn để chúng ta bảo vệ người dân” – Phó Thủ tướng chốt lại phần trả lời chất vấn./.

Kim Thanh