Quà quê – mứt chùm ruột

Chùm ruột có tên khoa học là Phyllanthus distichus Muell, Arg họ Thầu dầu Euphorbiaceae là một cây nhỏ, thân nhẵn, lá mềm, mỏng, màu xanh nhạt, hoa mọc thành xim, quả nang, cây thường mọc hoang hay được trồng ở miền Nam để ăn quả. Thật ra, quả chùm ruột chua lè lại hơi chát kém hấp dẫn, nhưng nếu sên lên với đường thành 1 loại mứt thì ăn ngon hết xẩy.

Thành phần hóa học trong quả chùm ruột có khoảng 90% nước; 1% protid; 0,7% lipid; 7,3% gluxid; 1,7% acid acetic. Ngoài ra còn có khoảng 40mg vitamin C (acid ascorbic) trong 100g quả. Vỏ và rễ cây chùm ruột chứa saponin, acid gallic, acid oxalic,…

Có thể nói vị ngon và công dụng tốt nhất của chùm ruột nằm ở quả, vị chua là do acid ascorbic. Các hoạt chất trong quả chùm ruột có tác dụng tăng cường miễn dịch, nâng cao sức đề kháng, bảo vệ gan, hạ đường huyết, chống lão hóa mắt, chống oxy hóa, ức chế α-glucosidase, chống viêm và kháng khuẩn, giúp quá trình hấp thu sắt cho cơ thể tốt hơn.

Theo Đông y, lá chùm ruột có tác dụng tan ứ huyết, tiêu đờm, tiêu độc, nước lá đun nước tắm chữa lở, nổi mề đay và các bệnh lý ngoài da mụn nhọt, mưng mủ. Lá chùm ruột nhai sát trùng giúp chữa viêm họng, viêm miệng. Vỏ cây và rễ chùm ruột chứa nhiều độc tố nên tuyệt đối không được uống.

Mứt chùm ruột rất dễ làm, chúng ta đem rửa sạch quả ngâm chút nước muối xong dùng kim xiên vào quả cho ra bớt chất chua, ngày nay có tủ lạnh công đoạn này được thay bằng cho chùm ruột tươi rửa sạch vào ngăn đá để qua đêm lấy ra, vắt quả chùm ruột cho ra bớt chất chua. Công đoạn tiếp theo là ướp 1kg chùm ruột với 700gr đường vàng và 1 muỗng muối, để khoảng 3 tiếng cho thấm rồi đem sên lửa vừa, khi đường cạn xuống, mứt có màu đỏ rất hấp dẫn, ăn có vị chua thanh, ngọt. Màu đỏ của mứt là do sên đường tới đủ nhiệt độ tự ra màu, không có chút phẩm màu nào.

Chợt nhớ câu thơ xưa chép trong tập thời tiểu học viết về cây chùm ruột mà lâu lắm rồi tui quên tên tác giả

“Có nhiều đêm trong mơ ta gặp
Bạn bè xưa trên lối đường xưa

…..

Nhắc chùm ruột chua ứa nước miếng

Tuổi trẻ xưa ăn cả chén đầy
Chiều mây thấp, chuồn chuồn bay liệng
Trời đất buồn ta thấy mắt cay!

Mười mấy năm đất người vẫn nhớ
Cảnh quê nhà như chuyện hôm qua”

Tình yêu quê hương cần gìn giữ và lưu truyền qua nhiều thế hệ, bằng những việc làm nhỏ như dẫn con cháu về quê, thưởng thức các món ngon được chế biến thủ công mang hương vị quê nhà, dẫu mai này trưởng thành nơi phố thị kiêu sa hay bôn ba ở phương trời khác, thế hệ sau vẫn nhớ về quê cha đất tổ như nhớ món quà quê – mứt chùm ruột./.

Lý Thị Nhất Định