Quán phở mang tên Trường Sa của cựu binh Gạc Ma

Cậu học trò thích làm lính biển

Nằm ngay ngã tư đường Tăng Bạt Hổ - Phan Chu Trinh, quán phở Trường Sa của cựu binh Lê Minh Thoa rộng chưa đầy 20m² nhưng là điểm đến quen thuộc của nhiều thực khách. Từ mờ sáng tới giữa trưa, anh Thoa lúc nào cũng tất bật bên nồi nước, chạy bàn và thu dọn hàng quán. Anh chính là một trong những người lính ít ỏi còn sống sót sau trận hải chiến Gạc Ma lịch sử cách đây 30 năm. Đây cũng là lý do quán phở nhỏ bé của anh lại có tên Trường Sa.

Bằng chất giọng rặt miền "xứ nẫu" Bình Định, anh Thoa đưa chúng tôi về quá khứ của mình. Sinh năm 1968, khi mà cuộc kháng chiến chống Mỹ đang ở trong giai đoạn khốc liệt, cậu bé Thoa sinh ra trong cảnh bom rơi đạn lạc, quê hương bị kẻ thù giày xéo. Lớn lên trong thời bình, nhưng truyền thống cách mạng của gia đình đã thôi thúc anh trở thành người lính.

"Quê tôi ở huyện trung du Tây Sơn (tỉnh Bình Định), cách TP Quy Nhơn 40 cây số, chẳng có liên quan gì tới biển. Trước khi đi bộ đội, tôi chẳng biết biển là gì, cũng chưa từng nhìn thấy biển nên thích biển lắm. Khi tôi vừa tốt nghiệp lớp 9 thì có người bác vốn là một sĩ quan quân đội về thăm nhà. Bác thấy tôi đã ra dáng thanh niên thì hỏi vui có thích đi bộ đội, làm sĩ quan như bác không. Tôi nghe vậy liền gật đầu. Khi được hỏi muốn làm lính gì, tôi bảo ngay làm lính hải quân. Hồi xưa, tôi đi học muộn, học lớp 9 nhưng đã 17 tuổi, thế là được đi lính hải quân", anh Thoa kể.

17 tuổi, anh Thoa đi bộ đội và được đi học cơ điện tại Trường Dạy nghề Hải quân. Tháng 11-1985, anh chính thức trở thành hạ sĩ quan thuộc Hải đội 1, Lữ đoàn 125 hải quân, đóng tại Tân Cảng, TP Hồ Chí Minh và được phân công làm nhiệm vụ sửa chữa máy móc trên tàu HQ 602, chuyên tiếp lương thực thực phẩm, nguyên vật liệu xây dựng các đảo ở quần đảo Trường Sa.

Trở về với đời thường, anh Thoa mở quán phở mang tên Trường Sa.

Những tháng ngày nhớ mãi

Đã 30 năm trôi qua nhưng cựu binh Lê Minh Thoa - người may mắn sống sót trong Chiến dịch CQ 88 ngày 14-3-1988 ở Trường Sa vẫn không nguôi nỗi nhớ về những ngày tháng tuổi trẻ của mình trên những hòn đảo nơi đầu sóng của Tổ quốc. Câu chuyện bắt đầu từ sau Tết Mậu Thìn 1988.

Anh Thoa và một người bạn cùng đơn vị được tăng cường sang tàu HQ 604 làm nhiệm vụ tại quần đảo Trường Sa. "Khi được điều sang tàu HQ 604, tôi biết trước sẽ có những ngày sóng gió, có thể sẽ không trở về. Hồi ấy, chúng tôi xem nhẹ chuyện sống chết lắm. Biết là nguy hiểm, nhưng ai cũng tỏ rõ lòng quyết tâm", anh Thoa tâm sự.

Sau chuyến hải trình gần 2 ngày 3 đêm, tàu HQ 604 thả neo cách đảo chìm Gạc Ma khoảng 1km. Khoảng 30 phút sau, tàu hộ vệ của hải quân Trung Quốc cũng chạy về phía Gạc Ma. Anh Thoa nhớ lại: "Khoảng 17h ngày 13/3/1988, tàu hải quân Trung Quốc áp sát tàu HQ 604 và dùng loa gọi sang khiêu khích. Cán bộ, chiến sĩ tàu HQ 604 động viên nhau giữ vững quyết tâm không để mắc mưu địch, kiên trì neo giữ quanh đảo. Thuyền trưởng Vũ Phi Trừ nhận được lệnh khẩn trương chuyển vật liệu xây dựng lên đảo Gạc Ma để đặt mốc chủ quyền đúng vào lúc 12h đêm ngày 13/3. Sau khi đặt được mốc và cắm cờ Tổ quốc, một nhóm chiến sĩ được giao nhiệm vụ canh gác trên đảo. Những người khác tiếp tục vận chuyển vật liệu từ tàu vào đảo trên các xuồng nhỏ".

Đến khoảng 4 - 5h sáng ngày 14-3, Trung Quốc đưa 5 xuồng nhôm cùng nhiều lính thủy quây vòng tròn tiến lên đảo. Thuyền trưởng Vũ Phi Trừ ra lệnh sẵn sàng chiến đấu. Những chiến sĩ trên đảo lùi dần về phía lá cờ đỏ sao vàng khẳng định chủ quyền của Việt Nam trên đảo Gạc Ma và tạo thành một vòng tròn vây quanh lá cờ, quyết không để kẻ địch cướp cờ.

Vòng tròn những người lính ấy, về sau được gọi là "Vòng tròn bất tử". Giằng co được một lúc, lính Trung Quốc nổ súng vào quân ta làm nhiều chiến sĩ thương vong. Sau đó, tàu hải quân Trung Quốc đưa hàng trăm lính vũ trang tràn lên đảo Gạc Ma, rồi bắn pháo 100mm vào tàu của ta, làm tàu bị hỏng nặng.

Quán phở Trường Sa.

Anh Thoa cố gắng chữa cháy cho tàu HQ 604 và bị thương do dầu máy văng vào. Những quả pháo tiếp theo của đối phương đã phá nát đuôi tàu. Thuyền trưởng Vũ Phi Trừ vẫn bình tĩnh chỉ huy bộ đội trên tàu đánh trả quyết liệt, buộc lính hải quân Trung Quốc phải nhảy xuống biển bơi trở về tàu của mình. Tàu HQ 604 tiếp tục hứng chịu hàng loạt đợt đạn của địch, bị thủng nhiều lỗ và hỏng nặng, rồi chìm dần xuống biển. Cán bộ, chiến sĩ trên tàu đã anh dũng hy sinh ở khu vực đảo Gạc Ma.

Tàu HQ 604 chìm, anh Thoa nhảy khỏi tàu và ôm được hai trái bí xanh là lương thực của tàu để bơi. Lênh đênh trên biển gần một ngày, anh bị tàu Trung Quốc bắt. Lên tàu, anh bị bịt mắt, bị đánh đập dã man, chết đi sống lại không biết bao nhiêu lần. Sau những đòn tra tấn, đối phương mới đưa anh vào giam cùng 8 đồng đội khác đến từ các tàu HQ 605, HQ 505.

Sau đó, các anh được chuyển đến bán đảo Lôi Châu (tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc). Tại đây, trong hơn một năm đầu tiên, 9 chiến sĩ bị giam biệt lập. Thời gian đầu, các anh bị cai ngục đánh đập dã man, tiêu chuẩn ăn mỗi ngày chỉ được phát 3 cái bánh mì tròn nhỏ như bánh bao, rỗng ruột và một bát nước cháo lạt. "Thời gian đó, tôi không rõ đồng đội của mình thế nào, cũng không biết tình hình biển Đông ra sao. Chỉ biết nén nỗi đau vào trong tim", anh Thoa nhớ lại.

Trong khi đó, ở quê hương, tất cả chiến sĩ tham gia trận chiến này đều được báo tin đã hy sinh và mất tích. Năm 1991, khi 2 nước bình thường hóa quan hệ, Trung Quốc quyết định trao trả những người lính bị bắt cho Việt Nam. Rời nhà tù, các anh được đưa về an dưỡng tại nhà khách Hải quân, được khám và điều trị vết thương, xác định thương tật.

Sau thời gian an dưỡng, anh Thoa trở thành quân nhân chuyên nghiệp và tiếp tục phục vụ trong trạm sửa chữa của Phòng Kỹ thuật, Lữ đoàn 125. Đến cuối năm 1996, anh xin xuất ngũ. Trong quá trình chiến đấu, công tác, anh Thoa được nhận Huân chương Chiến công hạng Ba, Huân chương Chiến sĩ vẻ vang hạng Nhì, hạng Ba.

Cứ tưởng anh Thoa hy sinh, một thời gian gia đình lập di ảnh để thờ.

Nghĩa tình với Trường Sa

Rời quân ngũ, anh Thoa lấy vợ, làm nghề xe ôm ở TP Nha Trang (tỉnh Khánh Hòa) rồi vào TP Hồ Chí Minh tiếp tục mưu sinh. Người vợ của anh không chịu nổi cảnh khổ cực nên dứt áo ra đi, bỏ lại cho anh 3 đứa con thơ, trong đó cậu con trai út vừa mới 4 tháng tuổi. Anh đành trở về lập nghiệp ở Quy Nhơn để nhờ cậy ông bà nội chăm sóc cháu giúp. Anh bôn ba với đủ công việc chân tay, hễ ai kêu gì thì làm nấy. Rồi cũng may mắn, đã có người phụ nữ thương và hiểu hoàn cảnh của anh, thuận lòng về cùng anh gánh vác gia đình.

Bây giờ, anh Thoa vẫn ngày ngày sửa xe và bán phở tại nhà. Tên quán phở của anh cũng toát lên khí khái người lính biển. Quán phở Trường Sa ngày ngày vẫn đón khách đến ăn sáng và trò chuyện cùng người cựu binh trở về từ trận hải chiến năm xưa. "Tôi trở về đất liền mưu sinh nhưng vẫn nhớ Trường Sa nhiều lắm.

Năm 1985, tôi đã ra với Trường Sa rồi lái tàu đi xây đảo giữ gìn chủ quyền được 3 năm thì xảy ra trận hải chiến Gạc Ma. Từ đó đến nay, trải qua nhiều biến cố cuộc đời nhưng tôi chưa một lần được quay lại Gạc Ma, về lại Trường Sa thân yêu. Tôi nhớ Trường Sa, nhớ đồng đội đã ngã xuống. Tôi đặt tên quán là Trường Sa để luôn nhớ về cuộc huyết chiến Gạc Ma", anh Thoa bộc bạch.

Anh Thoa sau khi trở về.

Ông Lê Thừa (76 tuổi, cha anh Thoa) cho biết: "Thoa là con đầu của vợ chồng tôi. Khi nghe tin báo tử từ đơn vị, gia đình tôi vô cùng đau đớn và đã lập bàn thờ. Rồi chúng tôi nghe tin từ Bộ Tư lệnh Hải quân rằng có thể Thoa bị bắt giam bên Trung Quốc. Đến khi người của Hiệp hội Chữ thập đỏ quốc tế đến gặp Thoa và đồng đội trong tù rồi báo về, gia đình mới biết chắc rằng Thoa còn sống. Ngày con trở về nhà sau mấy năm bặt tin, vợ chồng tôi và mấy đứa em chỉ biết ôm nó mà khóc. Bây giờ, nó vẫn giữ được chất lính ngày xưa bằng việc tham gia Hội Cựu chiến binh, dân quân tự vệ một cách nhiệt tình. Mỗi khi khu phố có việc nó đều có mặt".

Được biết, sau khi trở về với sức khỏe bị ảnh hưởng 11%, anh Thoa nhận chế độ một lần, bởi phải ảnh hưởng 23% mới được công nhận thương binh. Dù vậy, mỗi lúc trái gió trở trời, đầu anh lại đau buốt. Năm 2013, trong lúc khám bệnh, bác sĩ phát hiện anh còn bị dính mảnh đạn trong đầu. Rồi sau nhiều lần đề nghị, đến tháng 9-2017, anh được cơ quan chức năng đưa đi giám định lại vết thương, với kết quả thương tật 29%. Ngày 1-10-2017, anh bắt đầu được hưởng chế độ thương binh loại 4/4, với mức trợ cấp hơn 1,3 triệu đồng/tháng.

Bây giờ, thỉnh thoảng bạn bè, cựu binh Trường Sa mời gọi anh đi gặp gỡ, hội ngộ. "Mỗi lần gặp mặt, đồng đội tay bắt mặt mừng, chia sẻ với nhau bao nhiêu kỷ niệm vui buồn đời thường. Có khá giả, có gieo neo nhưng ai cũng đau đáu một tấm lòng với biển Trường Sa, với bờ cõi nước nhà", anh Thoa chia sẻ. Phan Nhuận