Quỹ Tiền tệ châu Âu - từ ý tưởng đến mục tiêu

Từ một ý tưởng cải cách…

Liên minh tiền tệ ra đời gắn với sự hình thành Eurozone (1999). Đứng trước nguy cơ vỡ nợ của Hy Lạp vào năm 2012, ý tưởng về Liên minh Ngân hàng xuất hiện và năm 2013 hình thành tương đối rõ nét. Theo đó, hình thành “Cơ chế giám sát duy nhất” (MUS) cho các ngân hàng và giải quyết hậu quả nếu một ngân hàng nào đó đứng trước nguy cơ mất thanh khoản.

Thủ tướng Đức Angela Merkel và Tổng thống Pháp E.Macron. (Ảnh: Reuters)

Tuy nhiên, sự kiện Brexit đã làm gián đoạn quá trình này, và phải đến năm 2017, ông Macron mới đề xuất chương trình cải cách EU với nội dung 4 điểm: (1) Tạo cho Eurozone có ngân sách và bộ trưởng tài chính riêng; (2) Xây dựng một cơ chế thuế mới cho doanh nghiệp và các tập đoàn công nghệ lớn; (3) Khôi phục chính sách chung về nhập cư; (4) Thành lập lực lượng phản ứng nhanh châu Âu.

Thủ tướng Merkel là người đầu tiên ủng hộ việc chuyển đổi cơ chế ESM thành EMF và cho rằng, cần thiết phải nâng cấp ESM thành EMF, bởi vì EMF mới có khả năng cung cấp tín dụng dài hạn tới 30 năm, và đây là điều kiện để thực hiện các cải cách cơ cấu tài chính của Eurozone.

Bà Merkel nhấn mạnh: “Chúng ta cần sự hội tụ kinh tế nhanh hơn giữa các nước thành viên. EMF sẽ được giải ngân dần dần và sẽ được đánh giá dựa trên hiệu quả, với ngân sách hàng chục tỷ euro. Tuyên bố của bà Merkel đưa ra trong bối cảnh có sự quan ngại về tương lai của EU, nhất là sự bất ổn tại Italia, Tây Ban Nha, hậu Brexit và căng thẳng thương mại giữa Brussel với Washington.

Theo giới quan sát, lãnh đạo hai nước Đức và Pháp sẽ sớm có cuộc thảo luận trước thềm Hội nghị thượng đỉnh EU diễn ra vào ngày 27 - 28/6 này nhằm quyết định các vấn đề đường lối cải cách quan trọng của EU-27 thời hậu Brexit và trước ngưỡng cửa của cuộc bầu cử EC vào năm 2019.

Đến mục tiêu cân bằng kinh tế…

Trả lời báo giới, bà Merkel cho biết, với vai trò là nền kinh tế lớn nhất Eurozone, Đức sẽ ủng hộ việc thành lập một quỹ đầu tư nhằm giảm sự thiếu cân bằng về kinh tế giữa các nước giàu và các nước nghèo, đặc biệt là trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ và sáng tạo.

Bà Merkel nhấn mạnh: “Chúng ta cần sự hội nhập kinh tế nhanh hơn giữa các nước thành viên”. Theo bà, quỹ sẽ được giải ngân dần dần và sẽ được đánh giá dựa trên hiệu quả, với ngân sách ít nhất cũng là hàng chục tỷ euro.

Trước đó, phát biểu tại một hội nghị các doanh nghiệp ở Berlin (Đức), Bộ trưởng Tài chính Pháp Le Maire đã hoan nghênh việc bà Merkel ủng hộ ý tưởng của Pháp về việc xây dựng ngân sách đầu tư Eurozone. Tuy nhiên, ông Maire khẳng định Pháp và Đức, hai nền kinh tế lớn nhất trong EU, chỉ có một con đường để đạt được mục tiêu chung.

Trước đó, vào cuối năm 2017, Ủy ban châu Âu (EC) đã chính thức công bố tầm nhìn về cải tổ Eurozone, trong đó bao gồm việc thành lập một phiên bản “Quỹ Tiền tệ quốc tế của châu Âu”. Mục tiêu của kế hoạch cải tổ này là nhằm thúc đẩy sự đoàn kết EU trong một thị trường đơn nhất với một đơn vị tiền tệ chung.

Ngay sau khi kế hoạch được công bố, các nước Hà Lan, Estonia, Litva, Latvia, Phần Lan, Ireland và Đan Mạch, Thụy Điển (hai nước không thuộc Eurozone) ủng hộ các biện pháp cải cách để hoàn thiện Liên minh ngân hàng, thiết lập Quỹ tiền tệ chung châu Âu và tuân thủ các quy định về ngân sách.

Ngay từ cuối năm 2013, Hội nghị thượng đỉnh EU đã chủ trương tiến tới việc thành lập Liên minh ngân hàng “nhằm tách ngân hàng ra khỏi nhà nước” để tránh khủng hoảng tài chính trong tương lai. Thực tế cho thấy cơ chế chung, theo đó ECB nắm quyền phát hành đồng euro và ấn định tỷ giá, nhưng việc quản lý và điều hành tài chính, ngân hàng vẫn thuộc quyền các quốc gia riêng biệt, khiến ECB không thể can thiệp trực tiếp, trong khi mỗi thành viên lại không thể tự xoay sở, khiến nợ công tăng cao gây hệ lụy cho cả khu vực.

Với hai trụ cột là “Cơ chế giải quyết chung” (SRM) và “Cơ chế giải quyết duy nhất” đã được hình thành. Tuy nhiên, EU vẫn phải thận trọng với những kịch bản xấu như tái cấu trúc hay phá sản. Vì thế, EMS vẫn tồn đọng cho đến nay và Hội nghị thượng đỉnh EU cuối tháng này phải giải quyết.

Đây có thể coi là cơ hội cuối cùng trước cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu sẽ diễn ra vào tháng 5/2019, để các dự án cải cách có tính khả thi nhằm xua tan nỗi hoài nghi về tính hiện thực của các cam kết nội khối đối với các cử tri châu EU.

Và tháo gỡ những khó khăn…

Tuy nhiên, cho đến nay cả hai quốc gia hàng đầu EU là Pháp và Đức vẫn còn bất đồng về những quy định ngân hàng của Eurozone. Trong khi ông Macron chủ trương kêu gọi củng cố sức mạnh đoàn kết ở châu Âu, thì bà Merkel lại kiên trì chính sách người nộp thuế ở các nước giàu hơn không nên trả tiền cho những thất bại của chính phủ những nước nghèo hơn.

Theo giới quan sát, hiện vẫn còn những tiếng nói chưa đồng thuận với những biện pháp cải cách được cho là quá “tham vọng” do Tổng thống Pháp khởi xướng, trong đó chủ yếu là phản đối các đề xuất của Pháp về một ngân sách chung và một vị trí Bộ trưởng Tài chính chung của Eurozone.

Ngoài ra còn phải kể đến đó là, gần 20 quốc thành viên Eurozone vẫn đang bất đồng về những dự án cải tổ. Theo đó, các quốc gia phía Bắc khu vực như Hà Lan và Đức không mặn mà trong việc san sẻ thịnh vượng với những nước phía Nam như Pháp, Italy và Tây Ban Nha. Tuy nhiên, các cuộc thương lượng gần đây giữa hai bên đã đạt được nhiều tiến bộ.

Một quan chức Pháp cho biết tại cuộc họp ngày 9/6 vừa qua, với sự tham gia của Bộ trưởng Tài chính Đức Olaf Scholz và người đồng cấp Pháp Bruno Le Maire, hai bên đã thảo luận về tất cả các vấn đề còn tồn đọng và đã đạt được tiến bộ đáng kể. Tuy nhiên, quan chức này khẳng định hai bên vẫn còn một số việc phải làm trước khi có thể đưa ra một lộ trình thống nhất.

Các chuyên gia nhận định, Paris và Berlin đang trong cuộc đua để thu hẹp khoảng cách giữa quan điểm về những cải cách lớn đối với EU của Tổng thống Pháp Macron và cách tiếp cận có phần thận trọng hơn của Thủ tướng Đức Merkel, trước khi diễn ra cuộc họp thượng đỉnh của Eurozone vào cuối tháng 6 này.

Về hệ thống bảo hiểm, Đức đã đề xuất xây dựng một hệ thống bảo hiểm thất nghiệp toàn châu Âu để đảm bảo “sức đề kháng” khu vực Eurozone trước các “cú sốc” kinh tế trong tương lai. Đức cũng muốn bổ sung việc tính thuế giao dịch tài chính.

Một trong những khó khăn, thách thức mà EU phải đối diện là làm sao để bảo vệ khu vực Eurozone khỏi lâm vào khủng hoảng. Theo Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu Valdis Dombrovskis đánh giá thì những biện pháp nêu trên có thể giúp đảm bảo nền kinh tế của Eurozone mạnh mẽ hơn, và củng cố khả năng xử lý khủng hoảng của toàn bộ EU.

Như vậy, sau gần một năm kể từ khi Tổng thống Pháp Macron đưa ra lời kêu gọi cải cách EU-27 thì nay Thủ tướng Đức Merkel đã chính thức đáp lại, với lời cam kết ủng hộ đầu tư và hỗ trợ các quốc gia đang nợ nần trong Eurozone, khiến cho tiến trình cải cách EU có thể được đẩy mạnh và hiệu quả, trong bối cảnh cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu đang tới gần./.

Nguyễn Nhâm