Rối nước Đào Thục trở thành Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia

Đào Thục mang nhiều giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học

Báo cáo tóm tắt giá trị khoa học của Nghệ thuật trình diễn dân gian Múa Rối nước Đào Thục, tại buổi lễ, Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Anh Nguyễn Thị Tám cho biết: "Múa rối vốn là một loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian hình thành từ xa xưa gắn liền với nền văn hóa văn minh lúa nước của cộng đồng cư dân nông nghiệp. Đào Thục xưa là trang Đào Xá, tổng Thư Lâm, huyện Yên Phong, phủ Từ Sơn, trấn Kinh Bắc; nay là thôn Đào Thục, xã Thụy Lâm, huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội".

Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Anh Nguyễn Thị Tám báo cáo tại buổi lễ.

Tương truyền, vào thời Hậu Lê, làng Đào Thục có Ông Đào Tướng Công, tự Phúc Khiêm, tên thật là Nguyễn Đăng Vinh sinh trưởng trong một gia đình nhà nho có truyền thống học hành thi cử. Sau khi đỗ Tiến sĩ, ông được bổ nhiệm làm quan Nội Giám, phụ trách việc mở mang đường xá, phát triển nghề nông và lập các phường: phường Thầy dạy chữ, phường Thợ dạy nghề xây dựng, thợ mộc, phường Cối dạy nghề đóng cối xay xát thóc gạo…và phường Rối nước. Sau khi cáo quan về nghỉ tại quê nhà Đào Thục, ông truyền dạy múa rối cho dân làng Đào Thục và các làng lân cận xung quanh Đào Thục như Hà Hương, Nhạn Tái và Thị Lâm.

Từ thời Hậu Lê đến thời Nguyễn, phường rối được duy trì, thực hành và phát triển tốt trong cộng đồng. Vào thời kỳ Pháp thuộc, do chiến tranh loạn lạc, đời sống khó khăn, nhiều di tích bị đốt phá nên các quân rối cổ do Cụ truyền lại đều bị đốt cháy, việc thực hành múa rối vì thế cũng bị hạn chế. Hòa bình lập lại, Ty văn hóa Tỉnh Vĩnh Phúc phối hợp với các chủ thể nắm giữ và thực hành tri thức múa rối phục hồi lại phường rối để trình diễn phục vụ các ngày lễ lớn của dân tộc.

Bước sang thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, việc thực hành múa rối nước lại bị gián đoạn. Đến năm 1968, phường rối nước Đào Thục được khôi phục do cụ Đinh Văn Viết làm Trưởng phường. Năm 1984, nhân kỷ niệm 30 năm ngày giải phóng Thủ Đô 10/10, được sự tài trợ của Hiệp Hội Rối Thế giới - tổ chức thế giới của những người tham gia vào công việc phát triển nghệ thuật rối, phường rối đã sửa lại nhà thủy đình và làm lại các quân rối phục vụ trình diễn.

Màn biểu diễn trống hội chào mừng của Câu lạc bộ trống hội Lỗ Khê, xã Liên Hà, huyện Đông Anh.

Để duy trì và bảo vệ di sản, các nghệ nhân phường rối nước Đào Thục đã tích cực khai thác thế mạnh của quê hương giàu truyền thống kết hợp với làng nghề làm du lịch văn hóa dân gian. Năm 2001, được sự hỗ trợ của Chính quyền địa phương và quỹ Văn hóa Việt Nam - Thụy Điển, phường rối nước Đào Thục được hỗ trợ kinh phí xây dựng buồng trò tại ao trước đình làng làm nơi trình diễn và bảo quản quân rối. Ngoài ra, phường còn được trang bị một bể nước lưu động phục vụ cho việc lưu diễn tại các nơi không tiện ao, hồ. Từ năm 2007 đến nay, Phường bắt đầu tích cực kết nối với các công ty du lịch, xây dựng Website, quảng bá hình ảnh Rối nước Đào Thục trên mọi phương tiện thông tin đại chúng và các trang mạng xã hội, ...

Vì vậy, việc thực hành múa rối nước tại Đào Thục ngày càng tốt hơn, hiệu quả hơn. Ngoài việc trình diễn trong những dịp lễ tết, hội hè của làng, hàng tuần, hàng tháng Phường đều có những tour diễn tại địa phương phục vụ du khách trong và ngoài nước; và biểu diễn tại các địa điểm văn hóa như: Trung tâm Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Bảo tàng dân tộc học, Trung tâm bảo tồn di sản văn hóa, Bảo tàng lịch sử quốc gia, …; tham gia giới thiệu, trình diễn cả tại các tỉnh, thành phố trong nước và quốc tế như Hà Lan, Thái Lan và Trung Quốc.

Với những giá trị tiêu biểu về lịch sử, văn hóa, khoa học, cùng các giá trị hướng về cộng đồng; bảo tồn và trao truyền văn hóa; cố kết và biểu dương sức mạnh cộng đồng; giáo dục; bảo tồn và làm giàu kho tàng di sản văn hóa dân tộc; cùng giá trị về kinh tế, du lịch, Nghệ thuật trình diễn dân gian Múa Rối nước Đào Thục, xã Thụy Lâm, huyện Đông Anh đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 473/QĐ-BVHTTDL ngày 06/3/2023.

Duy trì việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể

Tại buổi lễ, được sự ủy quyền của Bộ VHTT&DL, Trưởng phòng Nội vụ huyện Đông Anh đã Công bố Quyết định của Bộ trưởng Bộ VHTT&DL về Công bố Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia - Nghệ thuật trình diễn dân gian Múa Rối nước Đào Thục và điều hành nghi thức trao Chứng nhận. Đại diện đại diện lãnh đạo Huyện ủy - HĐND - UBND - UBMTTQ Việt Nam huyện Đông Anh và xã Thụy Lâm cùng đại diện cộng đồng dân cư thôn Đào Thục đã đón nhận Chứng nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia - Nghệ thuật trình diễn dân gian Múa Rối nước Đào Thục.

Tiếp sau đó, các đại biểu Trung ương và Thành phố Hà Nội cùng lãnh đạo, nhân dân huyện Đông Anh đã được thưởng thức Chương trình biểu diễn nghệ thuật Múa Rối nước Đào Thục - Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, tại khu nhà Thủy đình với sự tham gia biểu diễn của các nghệ nhân Phường Múa Rối nước Đào Thục cùng các tích trò tiêu biểu mang đặc trưng riêng của Nghệ thuật trình diễn dân gian Múa Rối nước Đào Thục, xã Thụy Lâm…

Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy Đông Anh Nguyễn Văn Cường phát biểu tại lễ trao chứng nhận.

Theo Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy Đông Anh Nguyễn Văn Cường, việc đưa Nghệ thuật trình diễn dân gian Múa Rối nước Đào Thục vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia là sự đánh giá, ghi nhận to lớn của Đảng, Nhà nước đối với những giá trị tiêu biểu về lịch sử, văn hóa, khoa học của Nghệ thuật trình diễn dân gian Múa Rối nước Đào Thục, cộng đồng dân cư thôn Đào Thục, xã Thụy Lâm nói riêng và sự độc đáo, đậm đà bản sắc văn hóa riêng có của huyện Đông Anh nói chung.

Từ dấu mốc quan trọng này, chính quyền và nhân dân huyện Đông Anh sẽ càng thể hiện quyết tâm bằng những kế hoạch, việc làm cụ thể, thiết thực, nhằm tiếp tục bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa trên địa bàn. Đặc biệt là giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học của di sản văn hóa phi vật thể Nghệ thuật trình diễn dân gian Múa Rối nước Đào Thục để xứng tầm là một di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

"Cấp ủy Đảng, chính quyền và nhân dân huyện Đông Anh cam kết sẽ tiếp tục giữ gìn, bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể Nghệ thuật trình diễn dân gian Múa Rối nước Đào Thục, để Nghệ thuật trình diễn dân gian Múa Rối nước Đào Thục trở thành động lực và nguồn lực quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh trong xây dựng và phát triển huyện thành quận văn minh, giàu đẹp" - Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy Đông Anh nhấn mạnh.

Một số hình ảnh tại chương trình:

Một số tiết mục nghệ thuật tại lễ đón nhận.

Khách mời vào khu vực biểu diễn múa rối tại làng Đào Thục.

Người dân,m du khách quốc tế thích thú xem các nghệ nhân làng Đào Thục biểu diễn múa Rối nước.

Tiết mục múa Rối nước.

Theo Danh mục kiểm kê di sản văn hóa phi vật thể ban hành kèm theo Quyết định số 1511/QĐ-SVHTT ngày 06/12/2016 của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội về việc công bố Danh mục kiểm kê di sản văn hóa phi vật thể thành phố Hà Nội, tính đến ngày 30/6/2016, huyện Đông Anh có 128 di sản văn hóa phi vật thể bao gồm: lễ hội truyền thống, tập quán xã hội, tri thức dân gian, nghề thủ công truyền thống, nghệ thuật truyền thống, trong đó có 01 di sản văn hóa phi vật thể là Lễ hội Cổ Loa đã được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Bài và ảnh: Trung Nguyễn