Rốn lũ mà không ngại lũ

Để sống chung với lũ…

Tự bao đời nay, người dân xã Tân Hóa đều “tự hào” mà nói rằng đây là rốn lũ của cả đất nước. Ông Đinh Văn Thắng (80 tuổi, ở Tân Hóa) cho hay, năm nào cũng có lũ. Cứ mưa là lũ về. Lũ cao vượt lên mái nhà. “Có năm, nóc nhà còn ngập sâu trong lũ đến gần 2 m. Rứa thì có mơi mô lũ hơn vậy không”, ông Thắng nhớ lại.

Nước lũ ngập Tân Hóa.

Địa thế của Tân Hóa là nằm giữa thung lũng được bao quanh bởi những dãy núi đá vôi. Nước từ thượng nguồn đổ về khi mưa lớn thì làng xã mau chóng ngập trong biển nước. Nhiều cái chết thương tâm vì mưa lũ. Có những năm, mưa lũ về đến 4-5 lần. Nước lũ dùng dằng không rút ngâm cả tháng trời. Cây cối, hoa màu chết úng rũ lá.

Vì vậy mà người dân Tân Hóa phải “sống chung với lũ”. Trẻ con lên 4, lên 5 là đã biết bơi lội trong lũ. Nhà gỗ được làm cao hơn vùng khác và có mái dầm để tránh lũ. Trên mái ngói, hai đầu hồi được trổ cửa xem như cửa thoát hiểm. Khi lũ ngập nhà thì lên rầm sinh sống. Khi lũ ngập mái nhà thì ra ở cửa đầu hồi xuống đò bơi lên núi…

Theo kinh nghiệm, cứ đến qua nửa tháng 7, đầu tháng 8 (âm lịch) là người dân Tân Hóa rục rịch chuẩn bị chống lũ. Bà con lo gạo, thực phẩm, củi… để dự phòng cho cả tháng trời. Nhiều gia đình vào rừng chặt cây chuối lớn mang về kết bè để đi lại và chống lũ lớn. Những vạt đất cao ở phần chân núi cũng được chọn để làm nơi đóng lán trại sinh sống và nuôi nhốt trâu, bò, vật nuôi trong những ngày lũ vượt mái nhà.

Lũ vượt mái nhà cũng… không ngán

Từ những chiếc bè phao kết bằng thân cây chuối rừng, người dân Tân Hóa đã sáng tạo nên kiểu “nhà vượt lũ” để an tâm trước mỗi mua lũ đến. Ồng Cao Thanh Đá cho biết, kể từ năm 2010, lụt ngập rất sâu, một số gia đình dùng thùng phuy, phao kết chắc lại rồi lướt ván sàn lên. “Bây giờ ngập nhà có tra (gác dầm sát mái nhà), ngập tra có nhà chống lũ, cho nên đảm bảo an toàn cho người và tài sản”, ông Đá nói.

Người dân sinh hoạt bình thường trong nhà phao bè.

Nhà tránh lũ được thiết kế và làm khá kiên cố. Bên dưới được kết, đỡ bằng hàng chục thùng phuy rỗng. Sàn nhà, cột kèo được làm bằng gỗ. Xung quanh mái được chắn, lợp bằng tôn. Mỗi nhà phao có diện tích trên 20,2 m (tùy theo điều kiện kinh tế từng gia đình mà thiết kế rộng hay hẹp). Khi nước lũ dâng cao tới đâu thì ngôi nhà cũng nổi lên theo.

Cũng nhiều gia đình làm nhà phao rộng, có phòng ngủ riêng, có nơi bán hàng. Khi không có lũ, nhà được sử dụng như một quầy bán hàng tạp hóa. Khi lũ lên, cũng thành nơi sinh hoạt của cả nhà và phục vụ hàng hóa cho bà con. Nhà phao bè thường nằm ở vị trí trước sân nhà, sát với nhà lớn, cũng là nơi chứa những vật dụng khi cần.

Lũ ngập đến đâu, nhà phao bè nổi đến đó.

Ông Cao Ngọc Châu (xã Tân Hóa) cho biết, mỗi nhà tránh lũ có giá thành từ 25 - 40 triệu đồng. Ngôi nhà như chiếc áo phao cứu mạng của bà con. “Có nhà chống lũ, bà con chủ động đối phó, nếu lũ kéo dài nhiều ngày thì người dân có thể nấu ăn, sinh hoạt và nghỉ ngơi ngay trên nhà chống lũ”, ông Châu chia sẻ.

Vào chiều ngày 4/9, toàn xã Tân Hóa đã có hơn 400 ngôi nhà bị ngập, trong đó có nhiều căn nhà ở thôn Yên Thọ nước ngập sâu trên 2m. Nhưng chuyện ngập cũng chẳng mấy gây khốn khó cho người dân ở đây.

Bà Trương Thị Liệu (thôn Cổ Liêm, xã Tân Hóa) ngồi trong nhà phao nhìn ra ngóng theo dòng lũ. Mấy hôm trước, mưa liên tục làm nước dâng cao ngập hết các khe suối, giao thông bị chia cắt. Sợ nước lũ bất ngờ đổ về trong đêm, bà thu dọn hết đồ đạc chuyển đến nơi khô ráo. Riêng đàn gia súc, gia cầm, bà Liệu lùa lên xe để chở đi lánh nạn ở lán trại trên núi cao. Còn áo quần, thuốc men, nhu yếu phẩm, củi đun… bà đưa lên cất ở nhà phao tránh lũ. “Trời mưa gió, nước lũ lên nên gia đình đưa đồ lên nhà chống lũ. Mấy đứa nhỏ thì đã đưa lên khu trại cao trên núi. Trên đó có chỗ ở, ăn uống sinh hoạt bình thường. Nên giờ, lũ có lên cao mấy cũng chẳng sao hết”, bà Liệu tự tin.

Căn nhà phao của ông Trương Xuân Trường (ở thôn Yên Thọ xã Tân Hóa) đang nổi lên theo con nước lũ, cách mặt đất hơn 2m. “Hôm trước, thấy trời mưa lớn, có khả năng gây lũ lớn nên gia đình tôi đem những vật dụng có giá trị và chuẩn bị đầy đủ lương thực, thực phẩm và yên tâm sinh sống trong những ngày mưa lũ này”, ông Trường nói. Để sinh hoạt thoải mái, ông kết thêm một phao bè nữa rồi cho tủ bàn, xe máy, xe đạp điện của con lên đó rồi chằng néo cẩn thận. Làm xong ông bảo: “Lũ cao mấy cũng chẳng ngán. Lũ hạ rút thì tháo dỡ ra thôi. Hôm qua, mấy người trong thôn còn bơi thuyền đến đây ngồi uống trà nữa mà”.

Nhà phao bè (bên trái) nổi cạnh ngôi nhà bị ngập đến mái ngói

Không chỉ là mọi người dân chủ động phòng tránh lũ mà chính quyền xã Tân Hóa cũng đã đưa vào nghị quyết hàng năm về nhiệm vụ phòng chống thiên tai. Lãnh đạo xã đã đi khảo sát những vùng đất cao sát chân núi rồi đầu tư làm nền móng chắc chắn để khi mưa lũ là che lều bạt di dời nhân dân lên tránh lũ an toàn.

Theo ông Đá, với kinh nghiệm “sống chung với lũ” nhiều năm qua và nhờ những ngôi nhà nổi nên hiện tại tất cả con người và tài sản vẫn tuyệt đối an toàn trong lũ lớn. Ông Đá cho biết, từ ngày 2/9, trước tình hình mưa lũ diễn biến phức tạp, chính quyền địa phương và người dân Tân Hóa đã chủ động đưa đàn trâu, bò hơn 2.000 con lên vùng cao để trú tránh lũ. “Nếu lũ ngâm cả tháng trời thì người dân Tân Hóa phải cần cứu trợ lương thực, thực phẩm. Trong thời gian chục ngày thì chắc chắn không phải lo lắng việc gì” - ông Đá nói chắc.

Ông Đinh Văn Lĩnh, Phó Chủ tịch UBND huyện Minh Hóa cho rằng, trước đây, Tân Hóa là nơi lo lắng nhất của huyện khi mưa lũ về. Đến nay, nhờ có nhà phao và chủ động tránh lũ đã cho người dân sự an tâm lớn. “Những năm qua nhà phao nổi cơ bản phát huy được tác dụng, hỗ trợ bà con phòng chống thiên tai đặc biệt là lũ lụt. Một số hộ nghèo, gia đình khó khăn được chính quyền hỗ trợ. Chúng tôi cũng kêu gọi các nhà hảo tâm, doanh nghiệp ủng hộ, xây nhà nổi tránh lũ cho Tân Hóa và một số địa phương khác”, ông Lĩnh nói thêm.

Tâm Phùng