Sao chổi 'điếu xì gà' bí ẩn gây đau đầu giới thiên văn

Tháng 10/2017, kính thiên văn tại Hawaii phát hiện vật thể gọi là ''Oumuamua” bay qua không gian, tạo ra sự chú ý lớn trong giới thiên văn học.

'Oumuamua” có hình dạng giống như một điếu xì gà, kích thước 228 m x 35 m tương đương một tòa nhà chọc trời, màu đỏ đậm và di chuyển nhanh đến nỗi không thể giải thích. Một nhóm các nhà thiên văn hy vọng phát hiện ra sóng vô tuyến của người ngoài hành tinh, song không thu thập được gì đáng kể.

Đáng chú ý, "Oumuamua” không di chuyển vòng quanh mặt trời như những tảng đá không gian thường thấy. Thay vào đó nó lại di chuyển giữa sao Thủy và Mặt Trời, lao xuống dưới những ngôi sao, phóng qua Trái đất sau đó thoát khỏi Hệ Mặt Trời. Điều này cho thấy ''Oumuamua” - trong tiếng Hawaii nghĩa là "sứ giả phương xa, người đến trước" - chính xác là một ngôi sao đến từ bên ngoài Hệ Mặt Trời.

Hành trình của "Oumuamua" đi qua Hệ Mặt Trời hồi tháng 10/2017. Ảnh: Wikipedia.

Các nhà thiên văn cũng xác định được “Oumuamua” không phải là một tiểu hành tinh mà là sao chổi có các "hoạt động nhẹ". Nhưng nếu không thuộc Hệ Mặt Trời vậy “Oumuamua" đến từ đâu?

Sử dụng bản đồ sao mới và chính xác nhất từng được tạo ra, tám nhà thiên văn học định vị được bốn ngôi sao được cho là nhà của “Oumuamua”, bởi lộ trình của chúng tương đối giống với lộ trình của sao chổi này. Hôm thứ Ba (25/9), nghiên cứu của họ được nhấn mạnh trong thông cáo báo chí của Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA), đăng trên tạp chí thiên văn học danh giá Astronomical Journal.

Tìm "nhà" cho “Oumuamua”

Nhóm nghiên cứu bắt đầu tìm kiếm bằng một bản đồ 1,7 tỷ ngôi sao thu thập bởi phi thuyền ESA có tên Gaia. Bản đồ này là bộ dữ liệu Gaia thứ hai được xuất bản bởi ESA kể từ khi tàu vũ trụ được phóng vào tháng 12/2013. Nó không chỉ ghi lại vị trí của các ngôi sao mà còn chỉ ra nơi các ngôi sao đang di chuyển trong không gian và tốc độ di chuyển của chúng.

Tàu không gian Gaia di chuyển trong vũ trụ. Gaia có nhiệm vụ lập dữ liệu không gian 3 chiều của gần 1 tỷ ngôi sao (xấp xỉ 1% số lượng sao trong Ngân Hà) Ảnh: News Scientist.

Gaia sở hữu thông tin chuyển động của hơn 7 triệu ngôi sao và cơ sở dữ liệu của nó chi tiết đến nỗi các nhà thiên văn học có thể tính toán chính xác vị trí của chúng hàng triệu năm về trước. Bằng cách so sánh lộ trình trong quá khứ của ''Oumuamua” với hàng triệu ngôi sao này, nhóm nghiên cứu đã tìm được bốn ngôi sao "ứng cử viên". Hệ sao của một trong số các ngôi sao này có thể đã phóng ''Oumuamua” hướng về Trái Đất.

Tất cả các ''ứng cử viên'' đều là những ngôi sao lùn, nhỏ và tỏa rất nhiều nhiệt. Hiện đã có hai ngôi sao được đặt tên (HD 292249 và HIP 3757) và hai sao được đặt tạm thời theo tên nhóm ("home-3" và "home-4"). HIP 3757 sở hữu lộ trình tương đồng nhất với “Oumuamua" khi đích đến hướng tới trong vòng hai năm ánh sáng cách nhau chỉ khoảng 1 triệu năm.

Do đó ngôi sao này có thể là ứng cử viên sáng giá nhất để xác định “quê hương” của 'Oumuamua”. Song giới thiên văn học vẫn chưa hài lòng với đáp án này.

Nghiên cứu chưa thể dừng lại

Các tác giả nghiên cứu không khẳng định họ đã thực sự tìm thấy nhà của “Oumuamua”. Bản đồ Gaia mới và chi tiết nhất chỉ chứa 7 triệu ngôi sao, một phần nhỏ trong khoảng 180 triệu ngôi sao chưa được nhóm nghiên cứu kiểm tra.

Cái nhìn toàn cảnh của Gaia về thiên hà Milky Way cùng các thiên hà lân cận, dựa trên các phép đo gần 1,7 tỷ ngôi sao.Ảnh: ESA.

“Chúng tôi khó có thể xác định nơi mà “Oumuamua" khởi hành", nhóm tác giả cho biết, "Trong thực tế, “Oumuamua” có thể đã đi xa và lâu hơn trước khi đến Hệ Mặt Trời của chúng ta - có lẽ là hàng chục triệu năm hoặc hơn".

Ngoài ra, cũng chưa thể khẳng định bốn ngôi sao được xác định bởi công cụ tìm kiếm đã từng chứa bất kỳ hành tinh nào hay chưa. Cuối cùng, tốc độ của ''Oumuamua" chỉ có thể được giải thích bằng hệ thống hai sao (hoặc nhị phân), nhưng không một hệ sao nào trong số bốn hệ sao được xác định bởi nghiên cứu sở hữu nhiều hơn một ngôi sao trong chúng.

Các nhà thiên văn học đang chờ bản đồ sao thứ ba của Gaia được phát hành. Những dữ liệu này cho phép họ theo dõi chuyển động của nhiều ngôi sao hơn cùng độ chính xác cao. "Cuộc tìm kiếm nơi khởi hành của “Oumuamua” chưa thể dừng lại", nhóm tác giả nhận định.

Đại Việt