'Sẽ gặp lại nhau khi hòa bình'

Bà Nancy Hollander và bà Nguyễn Thị Bình năm 1965

Tôi cảm nhận được sức mạnh và lòng can đảm của những người phụ nữ Việt Nam

Cách đây 54 năm, từ ngày 13 đến ngày 18/7/1965, tại Jakarta - Indonesia, lần đầu tiên có một cuộc gặp gỡ ngoại giao nhân dân giữa Phái đoàn phụ nữ Mỹ và Phái đoàn phụ nữ hai miền Nam - Bắc của Việt Nam nhằm kêu gọi chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam. Nữ luật sư Nancy Hollander lúc đó là cô sinh viên trường luật 21 tuổi, thành viên Tổ chức Phụ nữ đấu tranh vì hòa bình (WSP) và là thành viên trẻ tuổi nhất của Phái đoàn phụ nữ Mỹ đã gặp bà Nguyễn Thị Bình - đại diện phái đoàn Phụ nữ Giải phóng miền Nam Việt Nam.

Cuộc gặp gỡ năm ấy tại Indonesia đã ảnh hưởng rất lớn đến nhận thức của cô sinh viên trường luật Nancy Hollander. "Vào lúc đó, ở Mỹ, chúng tôi chỉ tâm niệm một điều là sẽ làm tất cả mọi điều có thể để chấm dứt cuộc chiến tranh tồi tệ này. Nhưng chúng tôi không thực sự biết điều gì đang xảy ra ở Việt Nam. Vì thế cuộc gặp năm 1965 giúp chúng tôi hiểu về sự thật diễn ra ở Việt Nam và chúng tôi giúp người dân Mỹ hiểu về sự thật đó. Tôi cảm nhận được sức mạnh và lòng can đảm của những người phụ nữ Việt Nam - những người đã bị chiến tranh tàn phá suốt 25 năm.

Khi mà cuộc chiến này hay tất cả các cuộc chiến tranh khác vẫn còn diễn ra trên trái đất này thì những người phụ nữ của nước Mỹ cũng cần phải tham gia vào cuộc đấu tranh. Chúng tôi cũng phải sẵn lòng hy sinh thời gian và sức lực để biến đất nước này cũng như các nước khác thành nơi đáng sống cho trẻ em", bà Nancy nhớ lại và những thông điệp này cũng đã từng được bà khi ấy là cô sinh viên trẻ viết trong lá thư ngày 24/8/1965 ngay sau cuộc gặp không lâu.

Bà Nancy Hollander cho biết, bà đã chuyển nhà một vài lần nên có một số đồ đạc đã không còn nhưng có một chiếc hộp nhỏ bà vẫn giữ theo người, không một chút suy suyển. Đó là chiếc hộp chứa những ghi chép, hình ảnh và tài liệu trong cuộc tiếp xúc lần đầu tiên với phái đoàn phụ nữ Việt Nam năm 1965. Cùng với chiếc hộp, bà Nancy Hollander còn lưu giữ chiếc khăn rằn phản đối Mỹ rải chất độc da cam được những người phụ nữ Việt Nam sáng tạo rất đặc biệt.

Khi đi vào hội nghị, chiếc khăn được gấp và quàng trên cổ nhưng khi cần cho đấu tranh, chiếc khăn sẽ được mở ra như một chiếc băng rôn với dòng chữ được in rất rõ ràng. Chiếc áo dài do bà Nguyễn Thị Bình mặc tại hội nghị Jakarta năm 1965 cũng được bà Nancy Hollander lưu giữ trong suốt thời gian vừa qua. Bên cạnh đó là những bức ảnh lưu niệm của hai phái đoàn, các tạp chí, sách nói về Việt Nam bằng tiếng Anh, các tài liệu nghiên cứu về cuộc chiến tranh chống Mỹ của nhân dân Việt Nam...

"Bà Bình và tôi thời điểm đó đều còn rất trẻ. Tóc chúng tôi đều còn xanh. Bức ảnh này luôn đi cùng với tôi, nhắc nhở tôi rằng một ngày nào đó, tôi sẽ mang những kỷ vật này trở lại Việt Nam và chúng tôi sẽ gặp nhau trong hòa bình", bà Nancy nói về kỷ vật mà bà yêu thích nhất trong số 450 tài liệu bà mang sang Việt Nam lần này để trao tặng cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam. “Tôi vẫn giữ cẩn thận những kỷ vật này trong một chiếc hộp vì tôi tin rằng, đến một lúc nào đó, tôi sẽ đưa chúng trở về Việt Nam. Tôi hy vọng những kỷ vật tôi mang theo đây có thể giúp mọi người hiểu thêm về một thời kỳ gian khổ mà Việt Nam đã trải qua và ngăn cản những điều tương tự tái diễn một lần nữa", bà Nancy chia sẻ.

Trong cuốn sổ tay của mình nay đã được trao lại cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam, bà Nancy Hollander ghi: "Miền Bắc và miền Nam Việt Nam là một gia đình nhưng không thể gặp nhau ở trên chính mảnh đất của mình - chúng tôi chỉ có thể gặp được nhau tại đây. Điều đó đã cho thấy thực trạng đáng tiếc trên mảnh đất mà chúng tôi đang sống". Đây chính là lời bà Nguyễn Thị Bình, đại diện phái đoàn Phụ nữ Giải phóng miền Nam Việt Nam nói với bà Nancy trong lần đầu tiên hai người gặp nhau tại Jakarta, Indonesia vào năm 1965.

Sau 54 năm, hai người bạn cũ gặp lại nhau và cùng ôn lại những kỷ niệm

Mối duyên kỳ ngộ

Đó là điều đã giúp có cuộc gặp mặt giữa nữ luật sư người Mỹ Nancy Hollander và nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình vào ngày 7/3/2019 sau hơn nửa thế kỷ xa cách. Năm 2018, nhân kỷ niệm 50 năm cuộc tấn công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968 tổ chức tại Hà Nội, một phái đoàn Mỹ đã sang Việt Nam gặp bà Nguyễn Thị Bình. Lúc này, nữ nhà văn Mỹ Lady Borton, người dịch cuốn hồi ký "Nguyễn Thị Bình - gia đình, bạn bè và đất nước" sang tiếng Anh đã tặng cho mỗi người trong phái đoàn Mỹ một cuốn sách.

Tình cờ, trong phái đoàn Mỹ có ông James W.Russell – bạn của bà Nancy Hollander. Ông đã nhìn thấy bạn mình trong bức ảnh chụp cùng với bà Nguyễn Thị Bình tại Indonesia năm 1965. James đã ngay lập tức email cho bà Nancy thông báo về sự bất ngờ này. Nhận được thông tin, bà Nancy đã liên lạc với bà Lady Borton để hỏi về người phụ nữ trong phái đoàn Phụ nữ Giải phóng miền Nam Việt Nam mà bà từng găp năm 1965. Sau nhiều cuộc trò chuyện, bà Nancy ngỏ ý muốn tặng lại một số hiện vật, tài liệu của phái đoàn Việt Nam mang đến hội nghị ở Jakarta năm 1965 và một số lá thư mà bà còn giữ. Bà Lady Borton đề nghị hãy trao những kỷ vật này cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam. Cũng chính bà Lady Borton là người đã vận chuyển số tài liệu, hiện vật này từ Mỹ sang Việt Nam.

"Khi chúng tôi gặp nhau lần đầu tiên vào năm 1965, chúng tôi đã nói, một ngày nào đó, chúng tôi sẽ gặp nhau ở Việt Nam, trong hòa bình. Phải mất một thời gian dài để điều này diễn ra. Và hôm nay, chúng tôi đã ở đây. Không còn chiến tranh" - bà Nancy Hollander nói trong ngày gặp lại bà Nguyễn Thị Bình tại Hà Nội 54 năm sau.

Gặp lại nữ luật sư Nancy Hollander, bà Nguyễn Thị Bình, nguyên Phó Chủ tịch nước, một nhân chứng lịch sử đã rất xúc động. Bà cho biết, người dân Việt Nam luôn biết ơn những người bạn Mỹ đã đấu tranh giúp Việt Nam chấm dứt chiến tranh. Cuộc gặp gỡ 3 bên giữa phái đoàn phụ nữ miền Nam Việt Nam, miền Bắc Việt Nam và phụ nữ Hoa Kỳ là sự kiện quan trọng. Đây là cuộc gặp đầu tiên của nhân dân Mỹ và những người đại biểu của Việt Nam. Từ sau cuộc gặp này còn có nhiều cuộc gặp gỡ khác để đối thoại và giúp nhân dân Mỹ hiểu hơn về cuộc đấu tranh chính nghĩa của nhân dân Việt Nam.

Những hiện vật quý giá được bà Nancy Hollander trao tặng

“Chúng ta, những người phụ nữ phải tiếp tục đấu tranh bảo vệ hòa bình!”

Trong số tài liệu, hiện vật do Nancy Hollander mang sang Việt Nam, hiện vật đầu tiên bà Nguyễn Thị Bình cầm lên xem là “Bản Tuyên bố chung” có chữ ký của 8 đại diện phái đoàn Phụ nữ Việt Nam và 10 đại diện phái đoàn Phụ nữ Mỹ tại cuộc gặp ở Indonesia. Lật từng trang tư liệu đã ố vàng vì thời gian, bà Nancy Hollander ghé vào tai nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình nói: “Đây là chữ ký của bà”.

“Đây đúng là chữ ký của tôi, cảm ơn bà vì đã lưu lại tài liệu quý này và mang đến Việt Nam” - bà Nguyễn Thị Bình xúc động đáp lại. Trong bản Tuyên bố chung giữa phụ nữ hai quốc gia có đoạn viết: “Chúng tôi kêu gọi phụ nữ Mỹ hãy đứng lên để ngăn chặn cuộc chiến ở Việt Nam. Hiệp định Geneva cần phải được thực thi ngay lập tức… Là những người phụ nữ, chúng ta không thể ngơi nghỉ cho đến khi tất cả trẻ em Việt Nam và trẻ em Mỹ có thể tự do lớn lên trong nền hòa bình và an toàn”.

"Chúng tôi, phụ nữ Việt Nam cũng như nhân dân Việt Nam luôn luôn biết ơn những người bạn Mỹ đã đấu tranh để chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam. Chúng tôi luôn luôn tin rằng phong trào hòa bình đoàn kết ở Mỹ đã góp một phần vào thắng lợi của chúng tôi. Ngày nay, Việt Nam đã có hòa bình nhưng ở trên thế giới chưa thật sự có hòa bình. Chúng ta, những người phụ nữ phải tiếp tục đấu tranh bảo vệ hòa bình, bảo vệ cuộc sống của con em chúng ta", bà Nguyễn Thị Bình nói trong cuộc gặp ngày 7/3.

Đó cũng chính là mong muốn của bà Nancy Hollander khi trao tặng những hiện vật cho Bảo tàng Phụ nữ: “Tôi mong muốn rằng những hiện vật này đến với Bảo tàng để tất cả khách đến tham quan có thể hiểu được phụ nữ Việt Nam đã trải qua những giai đoạn như thế nào, phụ nữ hai nước đã có đóng góp như thế nào làm chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam. Khi gặp nhau lần đầu tiên, chúng tôi đã nói với nhau trong hòa bình và bây giờ chúng tôi đã làm được điều đó!”.

Hồng Minh