Số lượng người bệnh hiến, ghép mô, tạng được thanh toán BHYT còn ít

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn (Ảnh: Minh Thúy)

Thông tin trên được ThS. Trần Thị Trang – Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế - cho biết tại hội thảo đánh giá bất cập của pháp luật về hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác do Bộ Y tế tổ chức sáng nay (10/11).

Tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn cho biết: Vào năm 1992, học viện quân y là đơn vị đầu tiên tổ chức ghép thận. Cả một thời gian dài từ năm 1992 đến năm 2006 chưa có văn bản quy định pháp luật mang tính chất luật hóa về hiến mô, tạng. Đến năm 2006, Luật hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác đã mở đường cho công tác hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người. Đến nay, Việt Nam đã thực hiện được tất cả các trường hợp ghép mô, tạng, ghép đa mô, tạng có sự vận chuyển ở cả 2 miền Bắc - Nam. Gần đây, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 và Học viện Quân Y đã thực hiện được nhiều ca ghép tạng phức tạp.

Toàn cảnh buổi hội thảo (Ảnh: Minh Thúy)

“Tuy nhiên, Luật hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác vẫn còn nhiều bất cập phải chỉnh sửa. Điển hình là quy trình, thủ tục, đăng ký hiến mô, ghép tạng. Về việc chẩn đoán chết não, ở các quốc gia trên thế giới chỉ cần 2 bác sĩ gồm bác sĩ thần kinh và bác sĩ hồi sức để đánh giá.” – ông Sơn nhấn mạnh.

Hiện, tỷ lệ người bệnh chờ hiến mô, ghép tạng ở nước ta rất cao, hầu hết là những người bị suy gan, suy tim, suy thận,… giai đoạn cuối rất cần nguồn lực từ xã hội, đặc biệt là từ người cho sống hoặc người cho chết não. Hội thảo là cơ hội để điều chỉnh, chỉnh sửa những bất cập còn tồn tại trong văn bản pháp luật, đem lại điều kiện sống tốt cho người bệnh.

Luật còn nhiều bất cập

Chia sẻ về những vướng mắc, bất cập của pháp luật hiện hành trong hoạt động chẩn đoán chết não, lấy, ghép mô, tạng từ người chết não tại Bệnh viện, PGS. TS. Đồng Văn Hệ - Phó Giám đốc Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức – cho biết: Luật hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác năm 2006 quy định chỉ được lấy mô, tạng từ người chết não nếu họ có thẻ đăng ký hiến mô tạng từ trước khi chết não. Quy định này đã khiến việc hiến tạng gặp nhiều khó khăn. Bởi với những người chưa có thẻ hiến, nếu không may chết não dù gia đình đồng ý hiến thì cũng gặp khó khăn khi lấy tạng. Tính tới 12h ngày 9/11, cả nước mới chỉ ghi nhận 38.858 người có thẻ hiến.

PGS. TS. Đồng Văn Hệ - Phó Giám đốc Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức (Ảnh: Minh Thúy)

Cùng với đó, Luật cũng quy định người trên 18 tuổi mới được phép hiến tạng. Như vậy với trẻ em không may chết não thì không được hiến tạng. Tuy nhiên, với những trường hợp gia đình đồng ý cho trẻ hiến tạng thì việc giải quyết còn nhiều vướng mắc.

Tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, hội đồng chẩn đoán chết não có 3 thành phần gồm bác sĩ hồi sức, bác sĩ nội thần kinh, ngoại thần kinh và bác sĩ pháp y. Để chẩn đoán chết não các bác sĩ phải đáp ứng đủ cả 8 tiêu chuẩn lâm sàng và 1 trong 5 thăm dò cận lâm sàng (điện não đồ, cắt lớp vi tính sọ não, siêu âm Doppler xuyên sọ, chụp mạch não, chụp đồng vị phóng xạ). Việc bác sĩ pháp y sẽ tham gia đánh giá chẩn đoán chết não theo tiêu chuẩn nào vẫn đang bỏ ngỏ.

"Ngoài ra, kinh phí chẩn đoán chết não hiến tạng cũng còn nhiều vướng mắc khi Luật chưa ghi rõ việc nếu người chết não hiến mô, tạng ở cơ sở y tế thực hiện ghép sẽ chi trả chi phí chẩn đoán chết não; nếu đã chẩn đoán nhưng người bệnh chưa chết não thì ai sẽ chi trả? BHYT có chi trả cho trường hợp này hay không?" - ông Hệ bày tỏ.

Theo ông Nguyễn Huy Quang - Vụ trưởng Vụ Pháp Chế, Bộ Y tế - Hiện, các đơn vị vẫn đang thực hiện việc hiến, ghép mô, tạng theo Luật hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác năm 2006. Nếu hiến mô, tạng phải có thẻ hiến. Ở một số quốc gia trên thế giới, khi gặp tai nạn cần xác định chết não thì có thể lấy được bộ phận cơ thể người của người chết não.

Về tiêu chuẩn đánh giá chết não, hội đồng xác định chết não cần có sự thay đổi. Năm 2006, quan điểm lúc đó là khi đã được các bác sĩ thần kinh, bác sĩ hồi sức xác định chết não thì vai trò của bác sĩ pháp y là chứng nhận xác định người này đã chết não, chấm dứt các quan hệ về mặt pháp luật, được quyền lấy bộ phận cơ thể người. Hiện, các cơ sở y tế được Bộ Y tế cho phép thực hiện ghép tạng, ghép bộ phận cơ thể người đều có hội đồng xác định chết não.

Giải quyết vướng mắc, tạo điều kiện cho người bệnh

Để giải quyết những vướng mắc, bất cập của pháp luật về hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác ThS. Trần Thị Trang – Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế - nhấn mạnh: Cần xem xét trường hợp người dưới 18 tuổi khi chết não sẽ được hiến, ghép mô tạng. Không chỉ vậy, BHYT cho chi về vấn đề ghép những chỉ cho chi về thuốc và những danh mục kỹ thuật nhỏ. Số lượng người bệnh được thanh toán BHYT rất ít. “Đây là bất cập lớn. Vì thế, cơ chế BHYT phải rõ ràng về giá và chi phí. Chi phí quyền lợi hỗ trợ phải có hình thức rõ ràng thông qua quỹ hoặc chính sách để hỗ trợ người bệnh.” – bà Trang nói.

ThS. Trần Thị Trang – Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế (Ảnh: Minh Thúy)

Ngoài ra, thủ tục và hình thức đăng ký hiến tạng phải được quy định rõ ràng vì còn nhiều cơ chế ràng buộc về mặt thủ tục. Về vấn dề hiến xác còn nhiều bất cập. Điển hình là nhiều trường hợp liên hệ với trường đại học nhưng bị quá tải hoặc từ chối,…

Để khắc phục những vướng mắc về tiêu chuẩn xác định chết não, ThS. Trần Thị Trang đề xuất 3 giải pháp chính gồm: quyết định tiêu chuẩn lâm sàng bắt buộc phải có 3 tiêu chuẩn (điện não đồ, chụp siêu âm Doppler xuyên sọ và chụp động mạch não); quyết định bắt buộc phải có tiêu chuẩn chụp động mạch não kết hợp với các kỹ thuật chuyên môn khác và giữ nguyên (không quyết định tiêu chuẩn bắt buộc mà quyết định các kỹ thuật chuyên môn để cơ sở lựa chọn).

Còn hội đồng xác định chết não, bà Trang đưa ra 2 giải pháp gồm: Hội đồng gồm 2 chuyên gia là bác sĩ hồi sức cấp cứu, bác sĩ thần kinh hoặc hội đồng gồm 3 chuyên gia vẫn giữ nguyên như trước (bác sĩ hồi sức cấp cứu, bác sĩ thần kinh, bác sĩ giám định pháp y).

Minh Thúy