Sợi 'bình an'

Tục buộc chỉ cổ tay thường được thực hiện trong lễ gọi vía (cầu an) cho phụ nữ mang thai, lễ mừng đầy tháng cho trẻ, lễ hội xuống đồng đầu năm, lễ giải hạn… Những chiếc vòng tay bằng chỉ khi ấy không đơn thuần như một món trang sức, mà đằng sau đó là nét văn hóa độc đáo, thể hiện tinh thần lạc quan của người dân.

Ngày cuối năm, có dịp cùng những người bạn đến gia đình ông Hoàng Văn Canh, ở thôn Nà Hin, xã Dương Quỳ (Văn Bàn), tôi rất ấn tượng với tục buộc chỉ cổ tay của người Tày nơi đây. Sau bữa cơm thân tình và những phút trò chuyện vui vẻ bên ấm trà mạn, ông Hoàng Văn Canh - thầy mo có tiếng trong vùng lấy vài sợi chỉ đen đưa lên miệng, lầm rầm bài khấn rồi buộc vào cổ tay cho tôi và những người cùng đoàn.

Theo ông Hoàng Văn Canh, trong quan niệm của người Tày, con người được sinh ra gồm phần hồn vía và phần thể xác, trong đó phần hồn vía là quan trọng hơn cả. Đàn ông có 7 vía, phụ nữ thì 9 vía. Vì vía của mỗi người nhiều như vậy nên mỗi khi đi đến nơi xa lạ hoặc đêm tối dễ bị lạc đường hoặc bị ma quỷ bắt. Khi một người có một hoặc nhiều vía đi lạc khỏi cơ thể thì sức khỏe sẽ gặp vấn đề, có người còn bị ốm đau lâu ngày không khỏi. Tục buộc chỉ cổ tay kèm ý nghĩa gọi vía, giữ vía hay buộc vía lại để con người khỏe mạnh, minh mẫn, tai qua nạn khỏi. Những người đã được buộc chỉ cổ tay thì ma quỷ sẽ biết rằng người này đã có vợ, có chồng hoặc được một thầy mo bảo trợ, chớ có động vào.

Đồng bào Giáy cũng có tục buộc chỉ cổ tay với ý nghĩa tương tự. Nghệ nhân Ưu tú Phan Thị Phổ, 81 tuổi, người Giáy, ở xã Quang Kim (Bát Xát) là bà Then có tiếng trong vùng, với 36 năm kinh nghiệm làm Then.

Bà Phổ thuận miệng: Người Giáy thường làm lễ buộc chỉ cổ tay vào dịp lễ thầy (ngày mùng 3 tháng Giêng), lễ giải hạn… Sau khi phần nghi lễ kết thúc, thầy Then sẽ buộc chỉ vào cổ tay người hành lễ, cũng nhằm buộc hồn, buộc vía lại, mong bình an, may mắn, phúc, lộc.

Không cầu kỳ, không tốn kém, cũng không mang nặng vấn đề mê tín dị đoan, tục buộc chỉ cổ tay đơn thuần là một nghi thức cầu an từ xa xưa của nhiều dân tộc. Sợi chỉ buộc tay trở thành vật linh thiêng ẩn chứa trong đó niềm mong mỏi cuộc sống bình an, may mắn cho mỗi người và quê hương, làng bản.

Trình bày: Hoàng Thu