Sứ mệnh ngoại giao

Phát biểu với báo giới tại sân bay Haneda trước khi lên đường thăm Iran, Thủ tướng Nhật Bản S.Abe đã bày tỏ mong muốn làm dịu căng thẳng tại Trung Đông và có các cuộc trao đổi thẳng thắn về lập trường với chính quyền Tehran liên quan đến căng thẳng với Mỹ hiện nay. Trong ngày đầu đặt chân tới Tehran, Thủ tướng S.Abe có cuộc gặp Tổng thống Iran H.Rouhani và tiếp đó theo lịch trình, ông sẽ gặp nhà lãnh đạo tinh thần tối cao, Đại giáo chủ A.Khamenei. Mặc dù là chuyến thăm mang tính biểu tượng, song diễn ra trong bối cảnh Washington vẫn để ngỏ khả năng đàm phán với Tehran, Thủ tướng S.Abe được hy vọng sẽ giúp giảm căng thẳng hiện nay giữa Washington và Tehran vốn đang bị đẩy lên đỉnh điểm. Trong chuyến thăm Nhật Bản tháng 5 vừa qua, Tổng thống Mỹ D.Trump cũng đã hoan nghênh sự trợ giúp của Thủ tướng S.Abe trong việc giải quyết vấn đề với Iran. Thủ tướng S.Abe cũng bày tỏ mong muốn tạo điều kiện để Washington và Tehran tiến hành đàm phán, giúp mọi chuyện không bị chệch hướng, cũng như không kéo theo một cuộc đối đầu quân sự tại Trung Đông.

Nhật Bản được đánh giá là có mối quan hệ thân thiết với Iran. Năm 2019, hai nước kỷ niệm 90 năm thiết lập quan hệ ngoại giao. Tuy nhiên, căng thẳng gần đây giữa Mỹ và Iran đã đẩy Tokyo vào thế khó khi Washington là một đồng minh an ninh, còn Iran là quốc gia cung cấp dầu mỏ quan trọng cho Nhật Bản. Mặc dù không phải là một bên tham gia thỏa thuận hạt nhân mà Iran ký với các cường quốc mang tên Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA), song Nhật Bản vẫn luôn ủng hộ thỏa thuận này bởi JCPOA giúp giảm các mối đe dọa an ninh và bất ổn ở khu vực. Dù đã ngừng mua dầu mỏ của Iran trong năm nay do các biện pháp trừng phạt của Mỹ, song Nhật Bản mong muốn sự ổn định ở Trung Đông do nước này phải nhập khẩu một số lượng lớn dầu mỏ từ khu vực này.

Quan hệ giữa Mỹ và Iran hiện nay đang ở tình trạng căng thẳng khó có thể đối thoại. Mỹ liên tiếp “ra đòn” nhằm gây sức ép đối với Iran thông qua các biện pháp trừng phạt đánh thẳng vào lĩnh vực xuất khẩu dầu mỏ, vốn được coi là xương sống của nền kinh tế Iran. Bộ Tài chính Mỹ vừa tuyên bố áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Tập đoàn hóa dầu Persian Gulf Petrochemical Industries Company (PGPIC), một trong những doanh nghiệp hóa dầu lớn nhất của Iran với 60 công ty con, với cáo buộc tập đoàn này có quan hệ với Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) mà Washington liệt vào danh sách khủng bố. Theo nhận định của các chuyên gia, biện pháp gây sức ép của Mỹ đối với ngành công nghiệp hóa dầu Iran nhằm hướng đến một thỏa thuận hạt nhân mới, song nỗ lực này được cho là sẽ thất bại. Thực tế, Iran sản xuất khoảng 350 sản phẩm hóa dầu và cung cấp cho hàng trăm khách hàng tại hàng chục địa điểm toàn cầu, sẽ làm gia tăng khả năng “lách trừng phạt” của ngành công nghiệp hóa dầu Iran. Trong khi đó, Iran tuyên bố sẽ duy trì hoạt động bán dầu thông qua các phương thức “phi truyền thống” nhằm tránh các biện pháp trừng phạt của Mỹ.

Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) bày tỏ quan ngại căng thẳng ngày một gia tăng liên quan chương trình hạt nhân của Iran, sau khi Tehran tuyên bố có thể ngừng thực thi một số cam kết trong thỏa thuận hạt nhân lịch sử. “Hồ sơ hạt nhân” Iran là một trong các nội dung chính tại cuộc họp ban lãnh đạo IAEA tại Áo mới đây. Trong bối cảnh nêu trên, khi cả Mỹ và Iran dường như không còn cách nào để có thể ngồi vào bàn đàm phán được với nhau về một thỏa thuận hạt nhân, Thủ tướng Nhật Bản S.Abe mang sứ mệnh quan trọng với hy vọng làm dịu sự đối đầu, thúc đẩy đối thoại giữa Mỹ và Iran, cho dù cơ hội hết sức mong manh.

MỸ VÂN