SỬA ĐỔI LUẬT CÔNG CHỨNG: CẦN PHÂN BIỆT RÕ QUY ĐỊNH TUỔI BỔ NHIỆM VÀ TUỔI HÀNH NGHỀ CÔNG CHỨNG CỦA CÔNG CHỨNG VIÊN

Sau hơn 8 năm thi hành Luật Công chứng năm 2014, hoạt động công chứng đã có nhiều bước tiến mới, cụ thể: Đội ngũ công chứng viên và tổ chức hành nghề công chứng ở nước ta ngày càng phát triển; Chất lượng đội ngũ công chứng viên ngày càng được nâng cao, quy mô, hoạt động của các tổ chức hành nghề công chứng ngày càng chuyên nghiệp, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của xã hội, người dân, doanh nghiệp;…

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, thực tiễn triển khai thực hiện Luật Công chứng năm 2014 cũng đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập cần được khắc phục như: Thiếu các quy định thể hiện rõ mô hình công chứng nước ta là công chứng nội dung; Chất lượng đội ngũ Công chứng viên còn chưa đồng đều; một số trình tự, thủ tục về công chứng không còn phù hợp với điều kiện thực tiễn, vừa gây khó khăn cho công chứng viên trong quá trình thực hiện vừa không tạo thuận lợi cho tổ chức hành nghề công chứng và người dân, doanh nghiệp;…

Vì vậy, để khắc phục những bất cập, hạn chế nều trên, đồng thời tạo điều kiện để tiếp tục phát triển hoạt động công chứng theo chủ trương xã hội hóa, chuyển đổi số, nâng cao chất lượng và tính bền vững của hoạt động công chứng, từng bước phát triển nghề công chứng Việt Nam phù hợp với thông lệ quốc tế, việc xây dựng Luật Công chứng (sửa đổi) để thay thế cho Luật Công chứng năm 2014 là cần thiết.

Hội thảo “Góp ý dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi)”

Dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) gồm 10 chương, 79 Điều, được xây dựng trên cơ sở giữ nguyên 09 điều, sửa đổi 61 điều, giảm bớt 11 điều và bổ sung 09 điều mới trong tổng số 81 điều của Luật Công chứng năm 2014.

Liên quan đến quy định về hành nghề công chứng, để nâng cao chất lượng và tính chuyên nghiệp trong hoạt động công chứng, dự thảo Luật bổ sung quy định về độ tuổi hành nghề của công chứng viên là đến 70 tuổi (Điều 8, Điều 14, Điều 15); đồng thời để bảo đảm tính ổn định của hoạt động công chứng thì dự thảo Luật quy định chuyển tiếp đối với công chứng viên trên 70 tuổi đang hành nghề công chứng tại thời điểm Luật này có hiệu lực thi hành thì được tiếp tục hành nghề công chứng trong thời hạn tối đa là 02 năm kể từ ngày Luật này có hiệu lực thi hành.

Quan tâm tới quy định này tại dự thảo, nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng, về độ tuổi hành nghề của công chứng viên phải khả thi, phù hợp với thực tiễn; đồng thời cần phân biệt tiêu chuẩn về độ tuổi khi xem xét, bổ nhiệm với độ tuổi hành nghề công chứng của công chứng viên.

PGS. TS Nguyễn Minh Hằng, Phó Giám đốc Học viện Tư pháp

Theo PGS.TS Nguyễn Minh Hằng - Phó giám đốc Học viện Tư pháp, Điều 8 Dự thảo bổ sung 3 nội dung mới: “1. Có bằng cử nhân luật, thạc sỹ luật hoặc tiến sỹ luật.

2. Có thời gian công tác pháp luật từ đủ 03 năm trở lên tại các cơ quan, tổ chức sau khi đã có bằng cử nhân luật, thạc sỹ luật hoặc tiến sỹ luật.

5. Không quá 70 tuổi và bảo đảm sức khỏe để hành nghề công chứng.”

PGS.TS Nguyễn Minh Hằng đề xuất cần sửa đổi quy định tại khoản 5 Điều 8 Dự thảo luật với sự phân biệt rõ quy định tuổi bổ nhiệm và tuổi hành nghề. Bởi vì, hoạt động công chứng đòi hỏi cao về tính xác thực của giao dịch. Đây là điều kiện khó về sức khỏe, sự minh mẫn đối với công chứng viên khi đã cao tuổi. Nhiều nước trên thế giới đều có quy định rất chặt chẽ về độ tuổi hành nghề của công chứng viên. Vì vậy, đã đến lúc Việt Nam cần phải quy định giới hạn độ tuổi hành nghề của công chứng viên. Quy định tại khoản 5 Điều 9 Dự thảo luật “Không quá 70 tuổi...” là chưa rõ ràng trong việc phân biệt độ tuổi bổ nhiệm và độ tuổi hành nghề.

Do đó, PGS.TS Nguyễn Minh Hằng đề nghị sửa đổi khoản 5 Điều 9 Dự thảo luật như sau: “Bổ nhiệm và hành nghề công chứng không quá 70 tuổi, bảo đảm sức khỏe để hành nghề công chứng”. Ngoài ra, quy định về độ tuổi hành nghề công chứng cần được rà soát thống nhất và đồng bộ bảo đảm sự tương thích ở các điều luật có liên quan về hành nghề công chứng (Điều 8, Điều 14, Điều 15 Dự thảo luật).

Cùng quan điểm, TS. Lại Thị Bích Ngà, Phó Trưởng Khoa đào tạo Công chứng viên và các chức danh khác, Học viện Tư pháp cho rằng, việc dự thảo đưa ra quy định về độ tuổi tối đa là một trong những tiêu chuẩn bổ nhiệm công chứng viên là một tiêu chuẩn phù hợp về mặt khoa học và thực tiễn hành nghề công chứng nói riêng và thực tiễn hành nghề luật nói chung. Tuy nhiên, việc ghi nhận điều kiện về độ tuổi trong Dự thảo hiện nay vẫn còn điểm chưa hợp lý.

Theo TS. Lại Thị Bích Ngà, Dự thảo cần quy định cụ thể về việc công chứng viên chỉ được hành nghề công chứng đến đủ 70 tuổi, còn độ tuổi bổ nhiệm công chứng viên cần đảm bảo sau khi được bổ nhiệm, thời gian hành nghề còn lại của công chứng viên phải còn ít nhất 01 năm. Việc quy định về độ tuổi bổ nhiệm của Dự thảo có thể dẫn đến tình trạng công chứng viên sau khi được bổ nhiệm là hết thời gian hành nghề.

TS. Lại Thị Bích Ngà, Phó Trưởng Khoa đào tạo Công chứng viên và các chức danh khác, Học viện Tư pháp

Góp ý vào nội dung này, từ thực tiễn hoạt động, bà Hoàng Gia Linh, công chứng viên Văn phòng Công chứng Hoàng Gia Linh, Tp. Hà Nội nhấn mạnh, cần phân biệt tiêu chuẩn về độ tuổi khi xem xét, bổ nhiệm với độ tuổi hành nghề công chứng của công chứng viên.

Công chứng viên Hoàng Gia Linh cho biết, về hình thức, quy định này là điểm mới tại dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) hiện nay nhưng cũng không phải lần đầu tiên được đề cập bởi trước đây khi Quốc hội sửa đổi, bổ sung Luật Công chứng năm 2006 một số ý kiến của cá nhân, tổ chức có liên quan đến hoạt động công chứng cũng đã kiến nghị;

Trong mối tương quan so sánh về độ tuổi lao động nói chung tại Bộ luật Lao động năm 2019 là “Tuổi nghỉ hưu của người lao động trong điều kiện lao động bình thường được điều chỉnh theo lộ trình cho đến khi đủ 62 tuổi đối với lao động nam vào năm 2028 và đủ 60 tuổi đối với lao động nữ vào năm 2035” (Khoản 2 Điều 169) và hoạt động hành nghề cùng độ tuổi của Thừa phát lại thì một trong các tiêu chuẩn bổ nhiệm Thừa phát lại tại Khoản 1 Điều 6 Nghị định số 80/2020/NĐ-CP ngày 08/01/2020 của Chính phủ quy định về tổ chức và hoạt động của Thừa phát lại cũng giới hạn công dân Việt Nam “không quá 65 tuổi” .

Cũng cần nhấn mạnh rằng, hoạt động hành nghề công chứng hay nghề công chứng là nghề có độ rủi ro cao (buộc phải mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp ); trong khi đó, công chứng viên cao tuổi hành nghề có thể gặp nhiều khó khăn hơn từ khâu tiếp nhận, soạn thảo cũng như đối chiếu giấy tờ…, điều này ảnh hưởng đến chất lượng của văn bản công chứng trước thực trạng giả mạo giấy tờ và/hoặc giả mạo người yêu cầu công chứng ngày càng có xu hướng tăng cao .

Tiếp đến, theo Luật Người cao tuổi, 60 tuổi được coi là người cao tuổi (xem điểm b Khoản 1 Điều 127 Luật Người cao tuổi năm 2009). Tại thời điểm năm 2024, theo website của Sở Tư pháp Thành phố Hà Nội thì công chứng viên cao tuổi nhất sinh năm 1934, nghĩa là hiện nay đã 90 tuổi. Thực tiễn áp dụng pháp luật, người cao tuổi thường khó khăn trong đọc, viết nên có thể có người làm chứng, vì vậy, việc hạn chế độ tuổi làm việc của công chứng viên là cần thiết.

Giới hạn độ tuổi của Công chứng viên phải bảo đảm tính khả thi, phù hợp với thực tiễn (Ảnh minh họa)

Từ phân tích và so sánh nêu trên, công chứng viên Hoàng Gia Linh kiến nghị sửa đổi, bổ sung hình thức hành nghề của công chứng viên như sau: Hành nghề công chứng là việc công chứng viên của một tổ chức hành nghề công chứng thực hiện việc công chứng theo quy định của Luật này và luật khác có liên quan; độ tuổi hành nghề của công chứng viên không quá 70 tuổi.

Từ sự phân biệt tiêu chuẩn về độ tuổi khi xem xét, bổ nhiệm với độ tuổi hành nghề của công chứng viên cũng như quy định về độ tuổi hành nghề của Thừa phát lại hay Luật Người cao tuổi năm 2009, Bộ luật Lao động năm 2019 và thực tiễn kiến nghị sửa đổi Khoản 5 Điều 8 dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) như sau: từ “Không quá 70 tuổi và bảo đảm sức khỏe để hành nghề công chứng” thành “Không quá 65 tuổi và bảo đảm sức khỏe để hành nghề công chứng”.

Hiện nay, Dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) tiếp tục được lấy ý kiến tham vấn trong quá trình hoàn thiện. Theo Chương trình xây dựng luật năm 2024, dự án Luật Công chứng (sửa đổi) sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại Kỳ họp thứ 7 (tháng 5/2024) tới đây./.

Lê Anh - Nghĩa Đức