Tắc nghẽn phổi mạn tính - Bệnh nguy hiểm gây tử vong thứ 4 trên thế giới

Nguyên nhân gây bệnh chủ yếu do hút thuốc lá (chiếm tới 90%), trong khi người dân vẫn chưa được trang bị những kiến thức về bệnh COPD. Vì vậy, những trường hợp phát hiện bệnh thường là khi đã ở giai đoạn muộn, biến chứng nặng và tỷ lệ tử vong cao.

Theo Chương trình khởi động phòng chống bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính toàn cầu (GOLD - COPD), COPD hiện là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 4 trên toàn thế giới, dự đoán tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ tử vong do bệnh còn tiếp tục tăng cao. Theo Tổ chức y tế thế giới (WHO), trên toàn thế giới có khoảng 600 triệu người mắc COPD, dự đoán trong thập kỷ này, số người mắc bệnh sẽ tăng lên 3 đến 4 lần. Đến năm 2020 COPD sẽ đứng hàng thứ 5 trong gánh nặng bệnh tật toàn cầu.

COPD là thuật ngữ viết tắt của từ tiếng Anh: Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) có nghĩa là bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Các chuyên gia y tế cho biết: COPD là bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, đặc trưng bởi tình trạng viêm niêm mạc đường thở mạn tính gây giảm từ từ, không hồi phục các giá trị chức năng thông khí phổi. Tổn thương trong COPD ban đầu chủ yếu tập trung ở các nhánh phế quản nhỏ có đường kính < 2mm, và nhu mô phổi, tuy nhiên, ở những giai đoạn nặng, bệnh không chỉ khu trú ở phổi phế quản mà gây tổn thương trên toàn thân như ở tim, cơ, xương, tâm thần...

COPD thường được gợi ý ở những người hút thuốc lá, thuốc lào nhiều năm, nay xuất hiện thêm ho, khạc đờm mạn tính về buổi sáng. Cần lưu ý, không nên xem nhẹ những biểu hiện ho, khạc đờm vào buổi sáng ở những người đang hút thuốc, không nên nghĩ rằng ho là biểu hiện thông thường ở người hút thuốc, vì như vậy sẽ bỏ sót chẩn đoán COPD, đến khi xuất hiện khó thở gắng sức, khó thở thường xuyên hoặc khi thay đổi thời tiết mới đi khám bệnh thì bệnh thường đã ở giai đoạn muộn, chức năng phổi đã suy giảm nhiều, do vậy việc điều trị thường ít mang lại hiệu quả. COPD có 2 dạng: dạng viêm phế quản mạn tính và dạng khí phế thũng. Có người mắc cả 2 dạng và triệu chứng của 2 dạng cũng tương tự nhau nên người ta gọi là bệnh COPD. Người ta thấy rằng những người nghiện thuốc lá, thuốc lào có nguy cơ mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính chiếm tỷ lệ cao nhất. Ước tính rằng cứ 5 người nghiện thuốc lá thì sẽ có một người mắc bệnh (tỷ lệ mắc bệnh do hút thuốc lá chiếm khoảng từ 10 - 20%). Cũng nên lưu ý rằng một khi người bệnh đến với bác sĩ mà đã có ho, khó thở, tăng tiết chất nhầy thì khi đó bệnh đã nặng.

Tại Việt Nam, theo Phó Giáo Sư Ngô Quý Châu (khoa Hô Hấp bệnh viện Bạch Mai), tỷ lệ mắc COPD trong đối tượng trên 40 tuổi ở nội thành Hà Nội là 2% và trong dân cư thành phố Hải Phòng là 6,8%. Như vậy, nếu tính trung bình khoảng 5% đối tượng trên 40 tuổi ở Việt Nam mắc COPD, trên cả nước ta sẽ có khoảng 1,5 triệu người mắc COPD. Trong giai đoạn nặng của COPD, không khí ra vào phổi bị cản trở và không được đổi mới thường xuyên, bên cạnh đó, do vách các phế nang (túi chứa khí của phổi) cũng bị phá hủy, lại càng làm cản trở sự trao đổi khí, do vậy làm nồng độ khí oxy trong máu bệnh nhân bị giảm, tích đọng nhiều khí cacbonic. Tình trạng thiếu oxy thường xuyên sẽ ảnh hưởng tới hoạt động của nhiều cơ quan đặc biệt là tim. Những bệnh nhân đã suy hô hấp, thông thường sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới chất lượng cuộc sống, người bệnh ít đi lại, chủ yếu sống trong gia đình, giao tiếp xã hội bị hạn chế, chất lượng công việc, tình cảm của bệnh nhân bị ảnh hưởng nghiêm trọng... Về lâu dài, bệnh nhân thường xuyên có cảm giác cô đơn, cảm giác mình trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội... do vậy có thể gây trầm cảm...

Trên 60% bệnh nhân COPD có gây tổn thương chức năng phổi, biểu hiện là chứng khó thở kéo dài, thường ho và khạc ra đờm vào buổi sáng khiến cơ thể mệt mỏi. Bệnh thường xuất hiện ở người 40 tuổi trở lên. Đáng bàn, hiện nay bệnh COPD vẫn chưa có thuốc đặc trị. Việc ngăn ngừa và điều trị bệnh chủ yếu dựa vào cai thuốc lá, chẩn đoán phát hiện sớm kết hợp với các phương pháp vật lý trị liệu để phục hồi chức năng kèm theo chế độ dinh dưỡng phù hợp. Chỉ định thở oxy dài hạn, những trường hợp này thường cần nằm tại chỗ từ 16-18 tiếng/ngày, càng làm gia tăng trầm cảm cho bệnh nhân. Thực tế bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính có 2 dạng: dạng viêm phế quản mạn tính và dạng khí phế thũng. Có người mắc cả 2 dạng và triệu chứng của 2 dạng cũng tương tự nhau nên người ta gọi là bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Người ta thấy rằng những người nghiện thuốc lá, thuốc lào có nguy cơ mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính chiếm tỷ lệ cao nhất./.