Tăng thuế để giảm tỷ lệ người hút thuốc lá, tăng thu ngân sách

Đó là nhận định của các chuyên gia, diễn giả tại hội thảo quốc tế về chính sách thuế thuốc lá tại Việt Nam được tổ chức sáng nay (11/6), tại Hà Nội. Hội thảo là sự kiện trong khuôn khổ Diễn đàn thường niên các nhà kinh tế Việt Nam do Đại học Ngoại thương, Trung tâm nghiên cứu Chính sách và phát triển (DEPOCEN) và Trung tâm nghiên cứu Khoa học quốc gia Pháp (CNRS) phối hợp tổ chức.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), trên thế giới hiện nay có khoảng 1,1 tỷ người đang sử dụng thuốc lá, 82% số người hút thuốc sống tại các nước có thu nhập trung bình và thấp. Mỗi năm, việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá gây ra tổn thất cho nền kinh tế lên tới 1.400 tỷ USD vì chi phí khám chữa bệnh, mất năng suất lao động do nghỉ ốm và do tử vong sớm vì các bệnh do thuốc lá gây ra.

Theo các chuyên gia, việc tăng thuế đối với thuốc lá là chính sách quan trọng và hiệu quả để giảm tỷ lệ người hút thuốc lá tại Việt Nam và tăng thu cho ngân sách Nhà nước. (Ảnh: TL)

Tại phiên thảo luận về chính sách thuế thuốc lá, ông Đào Thế Sơn – Đại học Thương mại cho biết, Việt Nam hiện có 15,6 triệu người hút thuốc, thuộc top 15 quốc gia hút thuốc lá hàng đầu trên thế giới, trong đó, 43% nam giới, 1,1% nữ giới, 22,5% người trưởng thành hút thuốc. Mỗi năm, người Việt Nam sử dụng 31.000 tỷ đồng cho chi tiêu thuốc lá, 24.000 tỷ đồng/năm cho chi phí y tế liên quan tới tác hại của hút thuốc lá.

Theo các chuyên gia, hiện nay, hơn 30 triệu người Việt Nam, bao gồm cả trẻ em bị tiếp xúc với hút thuốc lá thụ động tại nhà, nơi làm việc, phương tiện giao thông công cộng, trường học. Hút thuốc lá cũng là nguyên nhân hàng đầu của bệnh tật, tử vong với 40.000 người thiệt mạng mỗi năm. Theo các nghiên cứu, giá thuốc lá điếu tại Việt Nam hiện nay còn thấp và càng ngày càng rẻ trong khi thu nhập bình quân đầu người ngày một tăng.

Hiện nay, Việt Nam đưa ra Mục tiêu quốc gia về phòng, chống tác hại thuốc lá đến năm 2020, cụ thể: tỷ lệ hút thuốc ở thanh thiếu niên (15-24 tuổi) giảm từ 26% (năm 2012) còn 18% (năm 2020); tỷ lệ hút thuốc nam từ 47,4% (năm 2011) còn 39% (năm 2020); tỷ lệ hút thuốc nữ dưới 1,4% vào năm 2020.

Trên cơ sở tình trạng hút thuốc lá ngày càng tăng và ảnh hưởng lớn tới sức khỏe của người dân, và để đạt được mục tiêu quốc gia, tại hội thảo, các chuyên gia khẳng định rằng, chính sách quan trọng, hiệu quả nhất để kiểm soát việc hút thuốc lá chính là tăng thuế đối với thuốc lá.

“Chính sách thuế thuốc lá đóng góp ít nhất 50% mức giảm về tỷ lệ hút thuốc, phần giảm còn lại do các chính sách kiểm soát thuốc lá khác mang lại”, ông Đào Thế Sơn khẳng định.

Theo Bộ Y tế và WHO, tăng thuế thuốc lá đã được chứng minh là biện pháp hiệu quả nhất và ít tốn kém nhất để giảm sử dụng thuốc lá, đặc biệt để ngăn ngừa thanh thiếu niên hút thuốc. Không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe, tăng thuế thuốc lá còn giúp tăng nguồn thu từ thuế thuốc lá cho ngân sách.

Ảnh minh họa. (Nguồn: health.wyo.gov)

Thống kê cho thấy, năm 2008, sau khi áp dụng mức thuế mới 65% (tăng 10% so với năm 2007), doanh thu từ thuế thuốc lá đã tăng hơn 1.000 tỷ đồng so với năm 2007 mặc dù tiêu dùng trong năm 2008 giảm khoảng 8%. Tuy nhiên, việc tăng thuế chỉ trong 1 năm duy nhất không có nhiều tác dụng, tiêu dùng lại có xu hướng tăng trở lại. Năm 2009 tiêu thụ tăng 10% so với năm 2008 và tiếp tục tăng vào các năm sau đó. Năm 2016, sau khi áp dụng mức thuế mới 70% (tăng 5% so với với 65% năm 2015), thu thuế thuốc lá năm 2016 ước tính tăng khoảng 1.250 tỷ đồng so với năm 2015.

Được biết, hiện nay, Bộ Tài chính đã đề xuất tăng thuế thuốc lá theo 2 phương án: Một là tăng thuế với thuốc lá theo tỷ lệ phần trăm lên 80% vào năm 2020 và 85% vào năm 2021 và hai là áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt hỗn hợp, tức là bên cạnh biểu thuế theo tỷ lệ hiện hành thì bổ sung thêm thuế tuyệt đối ở mức 1.000 đồng/bao thuốc lá 20 điếu và 15.000 đồng/điếu xì gà.

Theo tính toán của các chuyên gia kinh tế thuốc lá của WHO, với phương án tăng thuế như trên thì vào năm 2020, tỷ lệ hút thuốc lá của nam giới sẽ giảm được khoảng 1,5% so với tỷ lên hiện tại là 45,3%. Về mặt thu thuế của Nhà nước, ước tính mức tăng thuế như trên sẽ giúp cho nguồn thu từ thuế thuốc lá của tăng thêm 3.900 tỷ đồng mỗi năm.

Còn theo ông Đào Thế Sơn, để đạt mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc, nên áp dụng mức thuế cụ thể từ 2.000 đồng - 5.000 đồng/bao. Thuế tuyệt đối có thể giảm đáng kể số người hút thuốc có thu nhập thấp và ngăn chặn được nhiều thanh niên hút thuốc hơn, đồng thời giảm được việc chuyển giá, trốn thuế.

Trần Liễu