Tăng thuế VAT: Người giàu ảnh hưởng ít, người nghèo lại càng nghèo!
(VnMedia) – Theo ông Nguyễn Đức Thành – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), việc tăng thuế giá trị gia tăng (VAT) sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến các hộ gia đình. Trong đó, những hộ nghèo có xu hướng càng nghèo hơn, còn những người có mức sống cao cũng bị ảnh hưởng nhưng không nghiều.
Sáng nay (28/6), Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) đã tổ chức Hội thảo "Đánh giá tác động của việc tăng thuế VAT lên tổng thể nền kinh tế và phúc lợi hộ gia đình".
Tăng thuế VAT ảnh hưởng đến tất cả các hộ gia đình
Theo VEPR, thuế giá trị gia tăng (VAT) có vai trò quan trọng đối với nền kinh tế và là một trong các nguồn thu quan trọng của Chính phủ. Tuy nhiên, thuế VAT cũng làm tăng giá mà người tiêu dùng phải trả, và hạn chế tiêu dùng cũng như sản xuất.
Cũng theo VEPR, khi thuế giá trị gia tăng áp dụng cho một mặt hàng, gánh nặng thuế được chia sẻ cho cả người tiêu dùng và người sản xuất. Người tiêu dùng phải trả giá cao hơn trong khi người sản xuất nhận giá thấp hơn trên mỗi đơn vị sản phẩm.
Vừa qua, Bộ tài chính Việt Nam đã đề xuất dự thảo luật sửa đổi về thuế giá trị gia tăng, mà theo đó, thuế VAT sẽ tăng trên hầu hết các mặt hàng.
Trong bối cảnh đó, VEPR đã công bố nghiên cứu “Tác động của tăng thuế giá trị gia tăng đến tổng thể nền kinh tế và phúc lợi hộ gia đình”. Theo đó, dự báo tác động tăng thuế VAT theo hai kịch bản hay phương án.
Tại Hội thảo sáng nay (28/6)
Phương án 1: Tăng thuế ở mức 1,2 lần. Theo phương án này thuế VAT sẽ được điều chỉnh tương ứng với các nhóm mặt hàng. Cụ thể, các mặt hàng đang chịu thuế VAT 5% sẽ chịu thuế 6%; Các mặt hàng đang chịu thuế VAT 10% sẽ chịu thuế 12%; Các mặt hàng không chịu thuế VAT (thuế suất 0%) vẫn được miễn thuế.
Phương án 2: Áp dụng mức thuế 10% cho tất cả các mặt hàng (ngoại trừ các mặt hàng đang được miễn thuế). Như vậy, các mặt hàng đang chịu thuế VAT 5% sẽ chịu thuế 10% và các mặt hàng đang chịu thuế VAT 0% và 10% thì không điều chỉnh.
Đánh giá về những phương án tăng thuế trên, ông Nguyễn Việt Cường - Phó Viện trưởng Viện Chính sách Công và Quản lý – Trường Đại học Kinh tế Quốc dân cho rằng, tăng thuế sẽ tác động đến tất cả hộ gia đình, trong đó có cả người giàu và nghèo.
Cũng theo ông Cường, nhìn chung các hộ gia đình có mức chi tiêu cao thường sẽ chịu tác động lớn hơn ở phương án 1 nhưng chịu tác động nhỏ hơn ở phương án 2, so với các hộ gia đình có mức chi tiêu thấp.
Theo nghiên cứu của VEPR, mức độ ảnh hưởng lên tỷ lệ nghèo của việc tăng thuế VAT có xu hướng cao hơn ở các nhóm dân tộc nghèo. Tuy nhiên, xét theo số lượng người nghèo tăng thêm thì dân tộc Kinh có số người người nghèo tăng thêm lớn nhất, tiếp theo là Thái và Mường, vì đây là các nhóm dân tộc có dân số lớn.
Cùng với đó, hộ gia đình có nhiều trẻ em thì có mức chi tiêu thấp, tuy nhiên các hộ gia đình có nhiều người cao tuổi thì lại có mức chi tiêu cao hơn các hộ khác. Nhìn chung, tác động của tăng thuế VAT lên mức chi tiêu không có sự khác biệt nhiều giữa các nhóm hộ gia đình với cơ cấu đặc điểm nhân khẩu khác nhau.
Hộ gia đình có chủ hộ là nữ có mức chi tiêu bình quân cao hộ hộ gia đình của chủ hộ là nam do các hộ chủ hộ nữ thường có chồng đi di cư hoặc chủ hộ độc thân. Hộ gia đình với chủ hộ nữ cũng có quy mô nhỏ hơn và đây là một trong những lý do dẫn đến các hộ này có chi tiêu bình quân cao hơn hộ có chủ hộ nam giới. Các hộ chủ hộ là nữ chịu ít tác động hơn trong phương án tăng thuế thứ 2, vì họ có mức chi tiêu cao hơn.
Tương tự các hộ gia đình mà chủ hộ ly dị hay chưa kết hôn cũng có mức chi tiêu bình quân cao hơn các hộ khác. Do mức chi tiêu cao hơn nên họ chịu ảnh hưởng nhiều hơn trong phương án tăng thuế 1 và chịu ít ảnh hưởng hơn trong phương án tăng thuế 2.
Cũng theo VEPR, tác động lên nghèo đói của việc tăng thuế VAT chủ yếu cho nhóm có thu nhập thấp, các nhóm hộ gia đình có chủ hộ với học vấn thấp và làm việc không có kỹ năng và làm trong nông nghiệp. Các hộ gia đình có chi tiêu gần chuẩn nghèo sẽ có nguy cơ bị ảnh hưởng cao nhất, vì vậy tác động lên nghèo đói của tăng VAT chỉ xảy ra đối với các hộ gia đình trong nhóm chi tiêu 20% thấp nhất. Các hộ gia đình có mức chi tiêu cao cũng bị giảm mức chi tiêu, nhưng mức giảm này không làm cho họ rơi vào nghèo như nhóm cận nghèo.
Cần thận trọng trong việc tăng thuế VAT
Đưa ra những đánh giá về tác động của tăng thuế VAT, ông Nguyễn Đức Thành – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) cho rằng, việc tăng thuế giá trị gia tăng (VAT) sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến các hộ gia đình. Trong đó, những hộ nghèo có xu hướng càng nghèo hơn, còn những người có mức sống cao cũng bị ảnh hưởng nhưng không nghiều.
Cũng theo ông Thành, tăng thuế không làm tăng sản lượng thực của nền kinh tế và làm giảm phúc lợi của tất cả các hộ gia đình. Thậm chí, nếu tiền thuế tăng thêm lại được Chính phủ đưa vào chi thường xuyên mà không chi đầu tư phát triển sẽ làm cho sản lượng thực của nền kinh tế giảm.
“Chính phủ nên nghĩ đến việc cải cách lại các loại thuế tài sản, do tỷ trọng của loại thuế này trong tổng số thu thuế còn quá khiêm tốn. Bên cạnh đó, trước khi tăng thuế Chính phủ phải thuyết phục được người dân về tính hợp lý của các khoản chi tiêu chính phủ. Minh bạch và trách nhiệm giải trình trong thu chi ngân sách cần phải được nâng cao hơn và theo ko kịp với chuẩn mực quốc tế trước khi đưa ra các đề xuất tăng thuế”, ông Thành khuyến nghị.
