Tàu sân bay Sơn Đông của Trung Quốc có thể chỉ là hổ giấy

Ngày 17/12, hải quân Trung Quốc đã tổ chức lễ tiếp nhận và đưa vào sử dụng tàu sân bay nội địa đầu tiên. Con tàu được đặt tên là Sơn Đông. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã chủ trì buổi lễ tại căn cứ ở đảo Hải Nam, nơi con tàu sẽ đóng quân ở đó.

Với việc đưa tàu sân bay Sơn Đông vào hoạt động, hải quân Trung Quốc sẽ trở thành lực lượng thứ 2 trên thế giới, cùng với hải quân hoàng gia Anh vận hành 2 tàu sân bay có thể triển khai hoạt động máy bay cánh cố định.

Hải quân Mỹ là lực lượng số 1 thế giới với 11 siêu tàu sân bay và 9 tàu đổ bộ có thể triển khai và thu hồi máy bay cánh cố định. Đánh giá về tàu sân bay mới của Trung Quốc, nhà phân tích quốc phòng David Axe, biên tập viên tạp chí National Interest cho rằng Sơn Đông chưa phải là một tàu sân bay hoàn hảo.

Thiết kế thủy động lực học và cách bố trí đường băng làm hạn chế tiềm năng quân sự và đặt ra giới hạn trong việc phô diễn sức mạnh của hạm đội Trung Quốc. Bởi vì Sơn Đông chỉ đơn giản là một bản sao mạnh hơn một chút của tàu sân bay Liêu Ninh, hàng không mẫu hạm đầu tiên của Trung Quốc, một tàu sân bay chưa hoàn thành mua lại từ Ukraine và tân trang thành tàu sân bay Liêu Ninh.

Tàu sân bay Liêu Ninh và Sơn Đông không có máy phóng như các siêu hàng không mẫu hạm của Mỹ. Hải quân Trung Quốc không có máy bay cất hạ cánh thẳng đứng như F-35B hay AV-8B Harrier của Mỹ, cho phép biến các tàu đổ bộ tấn công thành tàu sân bay hạng nhẹ.

Hai tàu sân bay của Trung Quốc sử dụng đường băng kiểu “nhảy cầu” cho máy bay cất cánh. Tiêm kích trên hạm duy nhất của Trung Quốc là J-15. Nó là một bản sao từ tiêm kích trên hạm Su-33 của Nga.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại lễ bàn giao tàu sân bay Sơn Đông cho hải quân Trung Quốc. Ảnh: Tân Hoa Xã.

Thiết kế khí động học của J-15 có nhiều điểm tương đồng so với tiêm kích trên hạm của Mỹ, Anh và Pháp. Tuy nhiên, đường băng kiểu “nhảy cầu” khiến máy bay không thể mang theo tối đa tải trọng nhiên liệu và vũ khí. Điều này làm giảm sức mạnh chiến đấu tổng thể của tàu sân bay, theo báo cáo của Cơ quan Tình báo Quốc phòng Mỹ (DIA) công bố vào đầu năm 2019 về sức mạnh quân sự Trung Quốc.

Năng lực giới hạn

Một nguồn tin hải quân Trung Quốc từng tiết lộ, đường băng kiểu nhảy cầu giới hạn tải trọng tối đa của máy bay dưới 30 tấn. Với giới hạn đó, J-15 không thể mang theo đầy đủ nhiên liệu và vũ khí. Điều đó khiến phạm vi hoạt động của máy bay bị giới hạn trong phạm vi ngắn.

Bên cạnh đó, J-15 phải hoạt động với rất ít sự hỗ trợ từ các loại máy bay khác. “Thiết kế đường băng kiểu nhảy cầu đồng nghĩa với việc tàu sân bay Liêu Ninh và Sơn Đông không thể vận hành máy bay hỗ trợ chuyên dụng như máy bay chỉ huy và cảnh báo sớm trên không”, trích báo cáo của DIA.

Để bù đắp việc thiếu máy bay chỉ huy và cảnh báo sớm trên không, Trung Quốc đã phát triển trực thăng Z-18 trong nước và mua Ka-31 của Nga trang bị radar giám sát trên không. Các trực thăng này có thể bù đắp phần nào việc thiếu hụt năng lực cảnh báo sớm trên không cho đến khi tàu sân bay có máy phóng đi vào hoạt động.

Tàu sân bay Sơn Đông là một thiết kế sao chép từ tàu sân bay Liêu Ninh với nhiều hạn chế về năng lực tác chiến. Ảnh: Reuters.

Tàu sân bay Sơn Đông có nhà chứa máy bay lớn hơn so với Liêu Ninh, cho phép mang theo 36 tiêm kích J-15 so với 24 chiếc trên tàu sân bay Liêu Ninh. Tuy vậy, Sơn Đông vẫn lặp lại những hạn chế tương tự Liêu Ninh, DIA cho biết.

DIA cho rằng các tàu sân bay tương lai của Trung Quốc có thể khắc phục được những hạn chế trên 2 tàu sân bay đầu tiên của Trung Quốc. Bắc Kinh cũng đang đóng mới tàu sân bay thứ 3 có kích thước lớn và hiện đại hơn tại nhà máy đóng tàu ở Thượng Hải và có thể được đưa vào hoạt động đầu những năm 2020.

Hàng không mẫu hạm mới sẽ là tàu sân bay đầu tiên của Trung Quốc được trang bị máy phóng cho phép triển khai hoạt động máy bay cánh cố định tải trọng lớn, theo DIA.

Trước đó, các chuyên gia dự kiến Bắc Kinh sẽ đóng mới và vận hành 6 nhóm tác chiến tàu sân bay. Khi đó, tàu sân bay Liêu Ninh và Sơn Đông sẽ được giao nhiệm vụ phòng thủ khu vực hơn là tác chiến xa bờ, DIA tuyên bố.

Tuy nhiên, đầu tháng 12, một nguồn tin quân sự Trung Quốc nói với South China Morning Post rằng Bắc Kinh đang triển khai kế hoạch đóng tàu sân bay thứ 4, nhưng kế hoạch đóng tàu sân bay cao cấp chạy bằng năng lượng hạt nhân đã bị trì hoãn.

Vào cuối những năm 2020, hải quân Trung Quốc nhiều khả năng chỉ có 4 tàu sân bay và chỉ 2 tàu được trang bị máy phóng có khả năng mang theo lực lượng không quân hải quân với đầy đủ tính năng.

Ở thời điểm đó, hải quân Mỹ có thể sở hữu hơn 20 tàu sân bay, ít nhất một nửa trong số đó có thể tự hào với máy phóng và lực lượng không quân hải quân hùng mạnh.

“Hơn bất kỳ công nghệ nào khác, hàng không mẫu hạm cho phép quân đội Mỹ triển khai sức mạnh ở bất kỳ nơi đâu trên thế giới. Trong thước đo quan trọng về sức mạnh quân sự, Trung Quốc vẫn bị Mỹ bỏ xa và có thể không bao giờ đuổi kịp”, tạp chí MIT Technology Review, thuộc Viện Công nghệ Massachusetts giải thích.

Trung Hiếu