Thạch Khê - Mỏ sắt lớn nhất Đông Nam Á: Nên dừng hay tiếp tục triển khai?

Việc nên dừng hay tiếp tục triển khai dự án mỏ sắt Thạch Khê đang có nhiều ý kiến trái chiều

Tỉnh đề nghị dừng

Phát biểu tại Kỳ họp thứ 8 HĐND tỉnh Hà Tĩnh, Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh Đặng Quốc Khánh nêu kiến nghị nên dừng hẳn dự án mỏ sắt Thạch Khê. Ông Khánh cho rằng sau gần 10 năm triển khai, dự án còn nhiều bất cập, các điều kiện tái khởi động chưa bảo đảm yêu cầu, chưa phù hợp với chủ trương tại thông báo Kết luận số 72-TB/TW của Bộ Chính trị. Với quy mô, phạm vi ảnh hưởng rất lớn, tính chất phức tạp khi khai thác, đòi hỏi phải hết sức thận trọng.

Theo ông Khánh, UBND tỉnh đã thực hiện nhất quán chủ trương của Ban Thường vụ Tỉnh ủy đối với dự án, có văn bản chính thức báo cáo Thủ tướng và các bộ, ngành liên quan. Ngày 14/11 vừa qua, Bộ KH&ĐT đã có văn bản báo cáo Thủ tướng, thống nhất quan điểm như tỉnh Hà Tĩnh là kiến nghị xem xét dừng triển khai (kết thúc) thực hiện dự án.

Người dân vùng mỏ sắt hết sức bức xúc, 10 năm qua cuộc sống của họ bị xáo trộn

Ông Đặng Quốc Khánh phân tích, sở dĩ xin dừng dự án vì chưa tính toán đầy đủ các hạng mục liên quan đến hiệu quả đầu tư, giá thành của quặng…Mỏ sắt Thạch Khê có nhiều vỉa đá vôi, dễ có các hang Karst thông ra biển, giải pháp xử lý thế nào khi đào xuống sâu vẫn chưa được nghiên cứu hay đề xuất. Trong khi đó, dự án giáp với biển, khi xả thải nguy cơ ảnh hưởng rất lớn đến môi trường… Ngoài ra, theo thiết kế, để phục vụ khai thác, trung bình một ngày đêm sẽ hút hơn 800.000m3 nước, khiến mạch nước ngầm tụt nghiêm trọng, gây sa mạc hóa trên diện rộng.

Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (LHHVN) cũng cho rằng chưa đủ cơ sở pháp lý để tái khởi động dự án; hiệu quả kinh tế thấp và nguy cơ thua lỗ nặng nề; hiệu quả sử dụng tài nguyên không cao; các giải pháp bảo vệ môi trường chưa hoàn thiện và có nguy cơ ô nhiễm môi trường; dự án ảnh hưởng lớn đến hạ tầng giao thông đường bộ…

Giới khoa học vẫn xin triển khai

Kiến nghị của lãnh đạo Hà Tĩnh được đưa ra sau khi một số nhà khoa học lại cho rằng nên tiếp tục triển khai dự án này. Ngày 5/12, Hội Khoa học và Công nghệ mỏ Việt Nam đã có kiến nghị gửi lãnh đạo Đảng, Nhà nước đề xuất tiếp tục triển khai dự án mỏ sắt Thạch Khê. Hội này cho biết, công tác thăm dò, khảo sát và nghiên cứu điều kiện địa chất khu mỏ đã được thực hiện từ năm 1960 bởi nhiều tổ chức trong và ngoài nước (Liên Xô – Nga, Đức, Úc, Nhật…) với nhiều công trình nghiên cứu khác nhau.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, các tài liệu về trữ lượng mỏ, địa chất thủy văn, địa chất công trình là tương đối đầy đủ, đảm bảo độ tin cậy để tiến hành nghiên cứu, thiết kế và khai thác mỏ đến độ sâu -550m. Là mỏ có trữ lượng lớn (544 triệu tấn quặng sắt), nằm trong khu vực có địa hình bằng phẳng, đất đai khô cằn, thưa cư dân, điều kiện giao thông thuận tiện, thân quặng lớn, tập trung và nằm sâu so với mực nước biển. Điều kiện địa chất mỏ phù hợp với việc khai thác bằng phương pháp lộ thiên, là phương pháp mà ngành khai thác mỏ trong nước có nhiều kinh nghiệm và đạt trình độ thế giới.

Hệ lụy từ dự án là ô nhiễm môi trường nước nhiễm phèn nặng

Trong văn bản này, hội đánh giá dự án khai thác mỏ sắt Thạch Khê, Hà Tĩnh là “hoàn toàn khả thi, các giải pháp công nghệ khai thác và bảo vệ được lựa chọn là hợp lý, an toàn, đạt hiệu quả cao…”.

Trên cơ sở kế thừa các nghiên cứu của các tổ chức trong và ngoài nước, dự án đã tính toán, lựa chọn phương pháp và công nghệ khai thác, cụ thể như sau: Áp dụng phương pháp khai thác lộ thiên, đào sâu đáy mỏ đa cấp, công nghệ đổ bãi thải ngoài trên đất liền, vận tải bằng ô tô và bãi thải lấn biển, vận tải bằng ô tô…

Mỏ sắt Thạch Khê có trữ lượng khoảng 544 triệu tấn, lớn nhất Đông Nam Á. Dự án đầu tư khai thác và tuyển quặng sắt mỏ Thạch Khê được triển khai năm 2008 với tổng mức đầu tư gần 10.000 tỷ đồng, do Công ty Cổ phần Sắt Thạch Khê (TIC) làm chủ đầu tư. Đến tháng 12/2014, dự án được phê duyệt điều chỉnh lại với tổng mức đầu tư 14.517,2 tỷ đồng.

Hiệp hội khẳng định qua kinh nghiệm thực tế của các mỏ lộ thiên lớn vùng Quảng Ninh vài chục năm nay và kết quả thử nghiệm công nghệ và đất tầng phủ tại mỏ Thạch Khê vừa qua có thể khẳng định phương pháp và công nghệ khai thác được lựa chọn là tiên tiến, hiện đại, phù hợp với điều kiện địa chất của mỏ và điều kiện khí hậu của Việt Nam, đảm bảo hiệu quả, giảm thiểu tổn thất tài nguyên và tác động xấu tới môi trường.

Hội cũng cho biết, việc khai thác mỏ này cũng đã có các giải pháp bảo vệ môi trường như giảm thiểu ảnh hưởng của hạ mức nước ngầm; ứng phó với thiên tai, sự cố môi trường như động đất, mưa bão, nước biển dâng; giảm thiểu ảnh hưởng của cát bay, cát chảy; xử lý nước thải mỏ…

Hội khẳng định, giá quặng trên thế giới dao động khoảng 65 - 70 USD/tấn. Theo dự báo của các tổ chức quốc tế, đến năm 2030 giá quặng sắt không dưới 60 USD/tấn. Như vậy hiệu quả kinh tế của dự án sẽ khả thi hơn và thời gian hoàn vốn sẽ sớm hơn.