Thách thức lớn về chất lượng việc làm

Báo cáo “Việc làm thỏa đáng và các mục tiêu phát triển bền vững tại Việt Nam” được ILO được công bố tại diễn đàn cho thấy, tăng trưởng việc làm trung bình hằng năm của Việt Nam trong thập niên qua đã tập trung vào nhóm việc làm cần kỹ năng trung bình và cao để hướng tới trở thành quốc gia thu nhập trung bình cao. Cụ thể, phân bổ việc làm theo mức kỹ năng của Việt Nam đạt được: 53% số việc làm cần kỹ năng trung bình, 12% đòi hỏi kỹ năng cao, 36% là kỹ năng thấp.

Nâng cao kỹ năng lao động là một trong những lựa chọn đúng đắn để phát triển thị trường lao động Việt Nam

Một so sánh khá thú vị: Các nước thu nhập trung bình cao có tỷ trọng việc làm kỹ năng thấp tương đồng với Việt Nam (32%), tỷ trọng việc làm kỹ năng trung bình lớn hơn (48%) và tỷ trọng việc làm kỹ năng cao lớn hơn rất nhiều (20%, cao gần gấp đôi Việt Nam).

Báo cáo của ILO nhận định, Việt Nam đang sở hữu dân số đặc biệt năng động, với tỷ lệ tham gia thị trường lao động ở mức hơn 70% đối với phụ nữ (so với mức trung bình 48% trên thế giới) và 81% với nam giới.

Báo cáo cũng cho thấy, việc làm trong ngành sản xuất đã và đang tăng với tốc độ rất cao tại Việt Nam, kể từ năm 2014 luôn ở mức cao hơn mức chung của khu vực Đông Nam Á và Thái Bình Dương. Việc làm dễ bị tổn thương đang trên đà giảm dần nhờ vào xu hướng công nghiệp hóa và tăng số lượng việc làm trong ngành sản xuất. Nhưng vào năm 2018, vẫn có tới 54% người lao động đang làm những công việc dễ bị tổn thương, thường không có sự bảo vệ và thu nhập rất thấp. Cải thiện chất lượng việc làm trong nhóm việc làm này của thị trường lao động cần phải trở thành một ưu tiên của Chính phủ Việt Nam, nếu Việt Nam muốn đạt được mục tiêu hiện đại hóa.

Trước những chỉ số trên, các chuyên gia lao động việc làm nhận định, Việt Nam đang cho thấy sự lựa chọn thông qua cải thiện kỹ năng lực lượng lao động, mở rộng độ bao phủ an sinh xã hội và hiện đại hóa các thiết chế quan hệ lao động. Đây là sự lựa chọn thông minh và đúng đắn.

TS Chang-Hee Lee - Giám đốc ILO Việt Nam - chia sẻ: “Ngày nay, thế giới việc làm đang trải qua những thay đổi lớn với tốc độ ngày càng nhanh, tác động tới sinh kế của hàng triệu người nam và nữ, cả người sử dụng lao động và người lao động. Những nhân tố thay đổi chính bao gồm cải tiến công nghệ với điển hình là cách mạng công nghiệp 4.0, hệ thống thương mại toàn cầu với độ kết nối ngày càng lớn, già hóa dân số và biến đổi khí hậu. Làm thế nào có thể xây dựng một tương lai việc làm tốt hơn trong thời kỳ chuyển đổi, bằng cách tận dụng các cơ hội nó đem lại và chuẩn bị để đối mặt với những thách thức mới nổi, là một câu hỏi sống còn của thời đại chúng ta”, TS Chang-Hee Lee nhận định.

Trong bối cảnh đó, Tuyên bố Thế kỷ lịch sử của ILO được thông qua vào tháng 6-2019 kêu gọi tương lai việc làm cần lấy con người làm trung tâm và nhấn mạnh rằng, tương lai không phải là điều gì đó áp đặt lên chúng ta, mà là sự lựa chọn do các chính phủ, người lao động và người sử dụng lao động quyết định.

“Để hiện thực hóa quyết tâm trở thành một quốc gia có thu nhập trung bình cao vào năm 2030, Việt Nam cần những cải thiện về mặt xã hội song hành với phát triển kinh tế” - Giám đốc ILO Việt Nam đặt vấn đề.

Theo Thứ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Lê Văn Thanh, Bộ luật Lao động (sửa đổi) với nhiều nội dung sửa đổi, bổ sung quan trọng vừa được Quốc hội thông qua với số phiếu cao đến hơn 90% rất phù hợp với chiến lược phát triển thị trường lao động của Việt Nam. Thứ trưởng Lê Văn Thanh nói: “Đây là một dấu mốc quan trọng trên con đường hoàn thiện hệ thống pháp luật lao động của Việt Nam theo hướng hiện đại, phù hợp với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Bộ luật Lao động mới tích hợp khá đầy đủ những nguyên tắc của các công ước cơ bản của ILO, kể cả hai công ước cơ bản còn lại (về tự do hiệp hội và lao động cưỡng bức) mà Việt Nam dự kiến sẽ phê chuẩn trong những năm tới”.

Diễn đàn Lao động Việt Nam đã đưa ra phương hướng chính sách cho một tương lai việc làm tươi sáng hơn thông qua cải thiện năng suất dựa vào nâng cao kỹ năng lao động, phối hợp cung cầu tốt hơn về kỹ năng lao động.

“Tôi tin tưởng rằng việc bảo đảm việc làm bền vững và thỏa đáng cho mọi người, thông qua những tiến bộ về nâng tầm kỹ năng, an sinh xã hội toàn dân và quan hệ lao động hiệu quả, sẽ là một phần không thể thiếu của chiến lược và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn tiếp theo mà Việt Nam đang hoàn thiện, bởi đây là một yếu tố chính thúc đẩy chính sách xã hội để phát triển kinh tế. Tôi tin tưởng rằng Việt Nam đang đi đúng hướng trên con đường tăng trưởng bền vững và toàn diện hướng tới trở thành một quốc gia có thu nhập trung bình cao”, Giám đốc ILO Việt Nam nói.

Giám đốc ILO Việt Nam: “Để hiện thực hóa quyết tâm trở thành một quốc gia có thu nhập trung bình cao vào năm 2030, Việt Nam cần những cải thiện về mặt xã hội song hành với phát triển kinh tế”.

Nguyễn Bách