Tham vọng chip của Trung Quốc

Bắc Kinh muốn chấm dứt sự phụ thuộc vào công nghệ của nước ngoài và chuyển hướng lĩnh vực sản xuất sang những sản phẩm có giá trị cao hơn.

Chủ tịch Tsinghua Unigroup, ông Zhao Weiguo.

Số lượng khách tham quan Bảo tàng mạch tích hợp Thượng Hải ở Trung Quốc đang ngày một nhiều. Ra đời cách đây chín năm, bảo tàng trước đây chủ yếu chào đón học sinh đến tìm hiểu về các ứng dụng của chip máy tính. Dù vậy, nơi này giờ đây thu hút các quan chức khắp nơi ở Trung Quốc đến tham quan kể từ khi Bắc Kinh tuyên bố xem chính sách phát triển công nghiệp bán dẫn “hàng đầu thế giới” là một sự ưu tiên mang tầm quốc gia. “Nhiều người trong số này hiểu biết rất ít về chip nhưng tất cả họ đều muốn nắm bắt cơ hội đầu tư hiếm có được dẫn dắt bởi các nhà hoạch định chính sách cao cấp”, ông Lance Long, Giám đốc bảo tàng, cho biết.

Phá vỡ sự thống trị

Nỗi lo thừa nguồn cung

Thị trường chip nhớ toàn cầu nhìn chung khá thất thường - dễ dàng chuyển đổi từ tình trạng thiếu sang thừa nguồn cung. Đã xuất hiện nỗi lo các công ty Trung Quốc có thể khiến thị trường tràn ngập sản phẩm bán dẫn giá rẻ, khiến giá cả sụt giảm và ảnh hưởng đến lợi nhuận của các nhà cung cấp hiện nay. Yangtze Memory dự định sản xuất 300.000 tấm wafer NAND flash mỗi tháng trong những năm tới đây, tương đương 20% sản lượng toàn cầu hiện tại.

Sự nhiệt tình nêu trên phản ánh tham vọng lớn của Trung Quốc đối với ngành công nghiệp bán dẫn. Mục tiêu của Bắc Kinh và các hãng chip còn non trẻ của mình là rõ ràng: Phá vỡ sự thống trị của các công ty bán dẫn Mỹ, Hàn Quốc, Đài Loan và Nhật Bản. Bắc Kinh muốn tạo ra các công ty Trung Quốc đi đầu trong ngành công nghiệp này để rồi vượt lên trên trong cuộc đua phát triển loại chip tiên tiến được sử dụng trong trí tuệ nhân tạo (AI).

Vào tháng 3 năm nay, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường cho biết công nghệ bán dẫn đứng đầu danh sách mười ngành công nghiệp mà nước này muốn thúc đẩy trong sáng kiến “Made in China 2025” (tạm dịch là Sản xuất tại Trung Quốc 2025). Tuy nhiên, tham vọng này của Trung Quốc lộ rõ từ năm 2014 khi họ cho ra mắt Quỹ đầu tư ngành công nghiệp mạch tích hợp quốc gia với số vốn ban đầu 138 tỉ nhân dân tệ (21,9 tỉ đô la) với hy vọng sẽ tăng tốc sự đầu tư từ chính quyền địa phương và khối tư nhân. Ngân hàng Credit Suisse (Thụy Sĩ) ước tính tổng vốn đầu tư của Trung Quốc vào ngành công nghiệp này sẽ lên đến 140 tỉ đô la.

Động lực đằng sau bước đi nói trên là Bắc Kinh muốn chấm dứt sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài – giá trị nhập khẩu các sản phẩm có liên quan đến bán dẫn hàng năm của nước này vào khoảng 260 tỉ đô la. Ngoài ra, nước này còn muốn chuyển hướng lĩnh vực sản xuất sang những sản phẩm có giá trị cao hơn. Điều quan trọng không kém là vấn đề an ninh. Con chip đóng vai trò như bộ não trong các thiết bị điện tử – từ điện thoại thông minh, máy tính cá nhân (PC) cho đến xe hơi kết nối và trung tâm dữ liệu. Vì thế, chúng có ảnh hưởng mạnh mẽ đến hoạt động tình báo và Trung Quốc không muốn để xảy ra các vụ xâm phạm bảo mật quốc gia.

Quan điểm này cũng không khác gì lập trường ngày càng cứng rắn của Mỹ đối với Trung Quốc. Washington đã viện dẫn nỗi lo về an ninh quốc gia khi ra tay ngăn chặn những thương vụ về chip giữa công ty Mỹ và doanh nghiệp Trung Quốc. Gần đây, Mỹ còn quyết định trừng phạt Trung Quốc vì cáo buộc xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trong ngành công nghệ cao. Với Bắc Kinh, các động thái như vậy cho thấy nỗ lực toàn diện của Mỹ nhằm cản trở Trung Quốc vươn lên thành một siêu cường quốc mới về bán dẫn.

Tuy nhiên, không có gì bảo đảm là Trung Quốc sẽ thành công trong nỗ lực nói trên. Những động thái trước đây nhằm xây dựng một ngành công nghiệp chip phát triển hầu như không thành công. Công nghệ của nước này vẫn còn tụt lại phía sau những gã khổng lồ toàn cầu như Samsung Electronics và Intel, khiến mục tiêu đề ra – đáp ứng được 75% nhu cầu chip trong nước vào năm 2025 – bị xem là quá tham vọng, theo các nhà phân tích của Ngân hàng Natixis (Pháp).

Hướng tới chuyên môn hóa, thu hút người tài

Tuy nhiên, không giống các nỗ lực trước đây – khi những khoản đầu tư bị phân tán và đặt không đúng chỗ – Trung Quốc đang tìm kiếm chuyên môn từ bên ngoài bằng cách thu hút doanh nghiệp nước ngoài đến lập cơ sở sản xuất tiên tiến bên trong lãnh thổ của họ. Điều này sẽ giúp tạo ra một chuỗi cung ứng đầy đủ và thu hút nhân tài. Bên cạnh đó, theo giới phân tích, Bắc Kinh đã rút ra được bài học từ các sai lầm trong quá khứ. “Hàng thập kỷ trước đây, Trung Quốc có trải nghiệm khó chịu khi phải xây dựng ngành bán dẫn từ con số 0. Câu chuyện lúc này hoàn toàn khác. Họ đã có mọi yếu tố cần thiết, như một thị trường rộng lớn và các nhà sản xuất nội địa hùng mạnh trong các lĩnh vực điện thoại thông minh, ti vi, PC và cả ô tô… Chuyện họ hái được quả ngọt chỉ còn là vấn đề thời gian”, ông Mark Li, nhà phân tích tại công ty Bernstein Research, giải thích.

Thành quả đầu tiên có thể đến vào cuối năm 2019 khi lô chip nhớ đầu tiên bắt đầu xuất xưởng. Hiện tại, Trung Quốc vẫn chưa sản xuất được loại chip này với số lượng lớn. Dù vậy, những người trong ngành cho rằng chip nhớ Trung Quốc có thể gây xáo trộn thị trường nếu kịch bản này thành hiện thực sau 3-5 năm nữa. Khi đó, nó có thể tác động đến hai thị trường chip nhớ NAND flash và chip nhớ DRAM.

Lĩnh vực chip nhớ NAND flash trên toàn cầu – một thị trường có giá trị lên tới 58 tỉ đô la mỗi năm – hiện chịu sự kiểm soát của sáu công ty, gồm Samsung Electronics và SK Hynix (của Hàn Quốc), Toshiba (Nhật Bản), Western Digital, Micron Technology và Intel (của Mỹ). Trong khi đó, theo công ty nghiên cứu thị trường TrendForce (Đài Loan), số lượng công ty thống trị thị trường DRAM còn ít hơn nữa, chỉ có Samsung, SK Hynix và Micron kiểm soát 95% thị trường 71 tỉ đô la này năm 2017.

Một trong những nhà máy chip nhớ tiên tiến nhất của Trung Quốc đang được xây dựng ở thành phố Vũ Hán.

Chặng đường còn dài

Tại Trung Quốc, Tsinghua Unigroup – một tập đoàn ít tên tuổi và được nhà nước hậu thuẫn – sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc liệu các nhà sản xuất chip Trung Quốc có thể thách thức được sự thống trị của những tên tuổi nói trên hay không. Ban đầu, Tsinghua tìm cách gia nhập thị trường thông qua thương vụ mua lại hãng chip Micron với giá 23 tỉ đô la và trở thành cổ đông lớn nhất của công ty Western Digital. Tuy nhiên, cả hai thương vụ này đều bị chính phủ Mỹ chặn lại. Cùng lúc đó, những tên tuổi thống trị thị trường chip không muốn cấp giấy phép sử dụng công nghệ cho tập đoàn này. Những trở ngại này không làm Tsinghua chùn bước. Giờ đây, Yangtze Memory Technologies, công ty con của tập đoàn này, đang bỏ ra 24 tỉ đô la để xây dựng một nhà máy chip nhớ tiên tiến đầu tiên của Trung Quốc tại thành phố Vũ Hán. Ngoài ra, công ty còn chiêu mộ được hàng ngàn kỹ sư từ Samsung, SK Hynix, Micron và Nanya Technology (Đài Loan) về đầu quân và vừa bắt đầu đưa trang thiết bị vào trong nhà máy. Chủ tịch Zhao Weiguo của Tsinghua Unigroup thông báo công ty sẽ bắt đầu sản xuất lô hàng chip nhớ NAND flash 32 lớp đầu tiên trong năm nay. Tuy nhiên, theo chuyên gia kỳ cựu Avril Wu của TrendForce, có nhiều khả năng Yangtze Memory vẫn chưa sẵn sàng tung ra thị trường loại chip 64 lớp tiên tiến hơn, hiện là tiêu chuẩn của ngành công nghiệp này, ít nhất cho đến cuối năm 2019.

Người đại diện của hãng Apple – khách hàng chip nhớ NAND flash lớn nhất thế giới – gần đây đã đến Yangtze Memory để tìm hiểu về quá trình phát triển của nhà máy. Hiện chưa rõ liệu nhà sản xuất điện thoại iPhone có chịu áp lực từ phía chính phủ Trung Quốc về việc xem xét ký hợp đồng với một nhà cung cấp địa phương hay không. Tuy nhiên, đại gia công nghệ này chắc chắn sẽ muốn đa dạng hóa nguồn cung chip nhớ để giảm bớt sự phụ thuộc vào đối thủ Samsung. Ông Roger Sheng, một nhà phân tích thuộc Gartner, đánh giá các hãng chip nhớ Trung Quốc vẫn còn một chặng đường dài để đi trước khi có vị thế đáng kể trong thị trường. Tuy nhiên, Gartner dự báo trong phân khúc bộ nhớ NAND flash, Yangtze Memory có thể thay thế một số nhà cung cấp nhỏ trong ba năm và cạnh tranh với các đối thủ hàng đầu trong năm năm.

Các nhà lãnh đạo của cả hai tập đoàn Samsung Electronics và Micron đều biết rõ “cuộc tấn công” của Bắc Kinh vào ngành sản xuất chip nhưng họ tin rằng các công ty này của Trung Quốc còn phải vượt qua không ít rào cản công nghệ cao nếu muốn gia nhập thị trường. “Chính phủ Trung Quốc đang hỗ trợ tích cực (các công ty mới nổi lên trong lĩnh vực chip nhớ) nhưng rất khó thu hẹp khoảng cách công nghệ trong một khoảng thời gian ngắn thông qua các khoản đầu tư lớn”, ông Kim Ki-nam, Giám đốc điều hành Samsung, cho biết gần đây.

Một rào cản tiềm tàng khác – sở hữu trí tuệ, trong đó có thiết kế chip và kỹ thuật sản xuất – cũng không phải là mối lo ngại đối với các nhà sản xuất chip Trung Quốc, theo giới phân tích. “Các vấn đề về sở hữu trí tuệ không bao giờ là rào cản cho người mới. Nhiệm vụ quan trọng nhất là mang lại kết quả và ngay cả khi có lo ngại về vấn đề sở hữu trí tuệ, họ luôn có thể quay lại thương lượng với những tay chơi lớn để dàn xếp tranh cãi với một mức phí cấp phép sử dụng nhất định”, chuyên gia Peng giải thích.

Đối với Trung Quốc, việc thu hút càng nhiều nhà sản xuất chip nước ngoài tầm cỡ thế giới là cách dễ nhất để đạt được mục tiêu củng cố hệ sinh thái chuỗi cung ứng nhằm hỗ trợ ngành công nghiệp mới của họ. Chẳng hạn như hãng TSMC (Đài Loan) đã chi 3 tỉ đô la cho một nhà máy chip cao cấp ở thành phố Nam Kinh (Trung Quốc) và cơ sở này đã bắt đầu hoạt động sớm hơn so với kế hoạch. Các khách hàng Mỹ, như Apple, Qualcomm, Nvidia… mang đến 60% mức doanh thu cho tập đoàn gia công chip hàng đầu thế giới này nhưng doanh thu từ khách hàng Trung Quốc lại có sự tăng trưởng nhanh nhất (chiếm 11% năm 2017, so với mức 9% của năm trước đó).

Cách không xa nhà máy nói trên của TSMC, Tsinghua Unigroup cũng đang xúc tiến xây dựng một “siêu nhà máy” sản xuất chip nhớ, có diện tích tương đương 2.380 sân bóng rổ và kinh phí 30 tỉ đô la. Dự án của Tsinghua sẽ được hưởng lợi từ bất kỳ nhà cung cấp nào TSMC mang tới cộng đồng này. “Rất khó để công ty mới có được sự hỗ trợ mạnh mẽ từ những nhà cung cấp thiết bị sản xuất chip và vật liệu hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, những hãng chip nước ngoài lại có thể mang được các nhà cung cấp này đến những thành phố xa xôi nếu họ có nhà máy ở đó. Ngoài ra, họ còn giúp đào tạo nhiều kỹ sư mà sau này có thể làm việc cho các công ty Trung Quốc”, ông Sheng, chuyên gia của công ty Gartner, giải thích.

Dù vậy, mọi chuyện có thể trở nên phức tạp và khó khăn hơn khi các nhà sản xuất Trung Quốc vươn ra sân chơi toàn cầu. “Chúng ta sẽ thấy ngày càng nhiều xung đột lợi ích sắp tới – trước hết là giữa các quốc gia và sau đó là giữa các nhà cung cấp địa phương và nước ngoài. Bất đồng thương mại đang diễn ra giữa Mỹ và Trung Quốc chỉ là một ví dụ”, chuyên gia Sean Yang của công ty nghiên cứu thị trường CINNO Research tại Thượng Hải, cảnh báo.

Theo Nikkei

Minh Huy

Nguồn Saigon Times: http://www.thesaigontimes.vn/273080/tham-vong-chip-cua-trung-quoc-.html