Thành phố đầu tàu kinh tế cả nước và giấc mơ xóa… nhà 'ổ chuột' (!)

Kỳ 2: Nỗi lo an ninh trật tự

Chính quyền, ngành chức năng, trong đó chủ công là Công an các địa phương ra sức tối đa để chuyển hóa địa bàn nhưng kết quả không như mong đợi. Và sau hàng mấy chục năm, chính quyền nhìn nhận một thực tế, chỉ đến khi các khu “ổ chuột” bị xóa sổ, đô thị được chỉnh trang lại thì các vùng “đất dữ” mới có thể “hóa lành”…

Ngồi với cán bộ Phòng Cảnh sát phòng chống tội phạm về ma túy Công an TP Hồ Chí Minh lần giở lại hồ sơ nhiều vụ liên quan đến các “ông trùm” mua bán sỉ, lẻ ma túy, chúng tôi mới giật mình khi thấy hầu hết đối tượng và nơi phát hiện đều tập trung tại nhiều khu nhà “ổ chuột”trên địa bàn thành phố.

Cụ thể, trong khoảng 5 năm trở lại đây, những cái tên “đình đám” trong thế giới “cái chết trắng” như Lê Tấn Đạt, Đào Diệp Tú (tự Phong “gầy”), Nguyễn Thị Ngọc Sương, Trương Thị Ngọc Ánh (tự Mỹ Ngọc), Trương Thị Mười (tự Thu), A Khắc Thủy, Trương Hoàng Lợi (em ruột của Ánh), Lê Thị Thùy Dung… đều xuất thân từ các khu “ổ chuột” ven các dòng kênh đen ở quận 8.

Mới đây nhất, tháng 3-2018, Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy xóa sổ đường dây ma túy đá do Lê Thị Ngân cầm đầu cũng ngụ ở quận 8. Trước năm 2018, Ngân chia tay chồng và nuôi đến 6 đứa con sống lây lất, khổ sở trong khu “ổ chuột” ở phường 16, quận 8.

Nghề mò vớt ve chai trên những dòng kênh đen TP Hồ Chí Minh.

Thế nhưng sang năm 2018, Ngân bỗng chốc giàu lên thấy rõ, đeo vòng vàng, kim cương đầy người lại còn mua nhà cửa, đất đai tại nhiều vị trí “hot”. Chính vì sự bất thường đó đã tố cáo Ngân làm ăn bất chính mà ở khu vực nơi Ngân ở, ai giàu có lên cũng từ… ma túy!

Cùng với phường 16, phường 12 và phường 14, quận 8 đã từ rất lâu trở thành “thánh địa” của ma túy, nguồn cung cấp chính cho con nghiện ở TP Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận. Một cán bộ điều tra cho biết sở dĩ hoạt động mua bán ma túy ở đây khó bị triệt phá vì địa bàn có rất nhiều con hẻm đan xen chằng chịt lại tiếp giáp với những con rạch nước đen ngòm nên đối tượng dễ dàng tẩu thoát, phi tang tang vật.

“Sau mỗi lần khám phá chuyên án ma túy lớn ở quận 8 thì tình hình mua bán ma túy ở các khu vực trọng điểm chỉ yên ắng được một thời gian là manh nha hoạt động trở lại. Một trong những nguyên nhân chính là do nguồn thu nhập bất chính từ ma túy khá lớn nên đã làm mờ mắt những kẻ đầu trộm đuôi cướp, ăn không ngồi rồi cư ngụ khá nhiều trong các khu “ổ chuột”.

Mặt khác, hầu hết các đối tượng trong đường dây đều có quan hệ họ hàng, thân quen và giao dịch bằng ám chỉ, tiếng lóng nên gây khó khăn cho công tác tiếp cận của các trinh sát. Có nhiều gia đình ở quận 8 có đến 3 đời tham gia mua bán ma túy, cứ người này đi tù thì người khác… lên thay. Ngay cả trẻ em, phụ nữ mang thai cũng bị người thân là các trùm ma túy huấn luyện tham gia mua bán ma túy”, một trinh sát cho biết thêm.

Ông Nguyễn Văn Thành, một cán bộ hưu trí sống lâu năm ở Bến Bình Đông (phường 14, quận 8) cho biết, ông rất trăn trở với vấn nạn mua bán ma túy ở các khu “ổ chuột”. “Những đứa trẻ mới ít tuổi đầu đã chứng kiến cha mẹ mua bán ma túy hay những lần thanh toán đẫm máu với đối thủ thì thử hỏi khi lớn lên sao chúng có thể thành người tốt?

Nhiều cặp vợ chồng ở đây xem bán ma túy như là một nghề để mưu sinh, theo kiểu đường nào cũng chết nên cứ làm liều đến đâu hay đến đó. Có vài trường hợp sau khi ở tù về được nhà nước hỗ trợ vốn làm ăn, thấy buôn bán đâu được ít ngày thì mất dạng”, ông Thành ngao ngán nói.

Những năm gần đây, nhằm chuyển hóa các địa bàn phức tạp về ma túy, bên cạnh công tác phối hợp truy quét thường xuyên của lực lượng đấu tranh phòng chống tội phạm ma túy, các ban ngành, đoàn thể của quận 8 còn đẩy mạnh công tác tuyên truyền giáo dục, xóa đói giảm nghèo, giải quyết việc làm; hỗ trợ cho người sau cai nghiện, sau khi mãn hạn tù…mà thể hiện rõ nét nhất là mô hình “5+1” tức “quản lý, giáo dục, cảm hóa, giúp đỡ những người lầm lỗi tại cộng đồng dân cư”.

Trong 4 năm gần đây, Hội Liên hiệp phụ nữ quận 8 giúp đỡ cho gần 200 phụ nữ lầm lỡ vay vốn làm ăn, giới thiệu học nghề, giới thiệu việc làm; Hội Cựu chiến binh 16 phường đã giúp đỡ, giáo dục và cảm hóa hơn 200 người được tha tù và sau cai nghiện về địa phương...

Nhưng thực tế hiện nay, theo tìm hiểu của PV Báo CAND, sự cảm hóa này vẫn chưa đạt hiệu quả như mong đợi, nhiều đối tượng tái nghiện, tái phạm hình sự. Trước những khó khăn như đề cập nên giải pháp chính mà quận 8 đang áp dụng để chuyển hóa các địa bàn phức tạp về ma túy ở các khu “ổ chuột” là tăng cường công tác trấn áp tội phạm, tuần ra chốt chặn, lắp đặt camera an ninh theo dõi…

Kinh nghiệm từ thực tiễn các địa bàn khác cho thấy, khi gốc rễ của vấn đề (các khu nhà “ổ chuột”) chưa được giải quyết thì công tác phòng, chống tội phạm nói chung và ma túy nói riêng chưa thể mang lại hiệu quả cao. Cho nên, muốn giảm tội phạm phải xóa khu “ổ chuột”, phải chỉnh trang lại đô thị như quận 4 đã từng làm.

Quận 4 là một cù lao hình tam giác có diện tích nhỏ nhất (hơn 4 km2) trong các quận nội thành TP. Hồ Chí Minh, được bao bọc bởi 2 tuyến sông Sài Gòn, Kênh Tẻ và rạch Bến Nghé. Sau ngày giải phóng, phần lớn diện tích đất ở quận này là vùng đầm lầy, ruộng lúa.

Tuy nhiên, do địa thế giáp ranh với trung tâm thành phố nên nơi đây được xem như một bến tàu cho giang hồ tứ chiếng và dân nghèo khắp nơi cập bến. Từ đó hình thành nhiều khu “ổ chuột” ven kênh rạch nổi tiếng về tệ nạn và tội phạm như khu Tôn Đản, Khánh Hội, Tôn Thất Thuyết, Xóm Chiếu, Đoàn Văn Bơ…

Trong đó phường 8, quận 4 được xem là “thủ phủ” của giới giang hồ vì nơi đây tên tội phạm khét tiếng Năm Cam từng một thời trú ngụ và tổ chức hoạt động phạm tội. Sau khi Năm Cam và đồng bọn bị bắt, tình hình ANTT ở quận 4 nói chung và phường 8 nói riêng vẫn chưa được chuyển biến vì đám giang hồ choai choai nổi lên mạnh mẽ để tranh giành lãnh địa hoạt động và ngôi thứ trong thế giới ngầm, trong đó đáng chú ý là 3 băng nhóm manh động Ba Kiệm, Lũng “đầu bò” và Bò Lục với đàn em hơn 100 đối tượng.

Từ thực tế đó, Quận ủy quận 4 đã đề ra chương trình 6 giảm (tội phạm, ma túy, mại dâm, thất học, đói nghèo và lang thang ăn xin) và quyết tâm thực hiện cho bằng được. Tuy nhiên khi bước vào thực tế thì chẳng dễ dàng gì.

Bởi lẽ, những hộ dân ở khu “ổ chuột” nằm trong 3 con hẻm 122, 148 và 226 Tôn Đản (thuộc khu phố 4), từng sống bằng nhận tiền tháng của Năm Cam (để mua sự yên lặng) đâm ra mất phương hướng, chẳng biết làm gì để sống.

Không nghề nghiệp, không vốn liếng lại ít chữ nghĩa nên họ nhanh chóng sa chân vào con đường tệ nạn, tội phạm (ma túy, bài bạc, mại dâm, đâm thuê chém mướn…) một cách công khai mà lực lượng Công an rất khó khăn ngăn chặn, triệt xóa.

Rảo qua một vòng, chúng tôi nhận thấy, các khu “ổ chuột” được hình thành theo các con hẻm nhỏ xíu, ngoằn ngoèo, đan xen tạo thành một “ma hồn trận” rất thuận tiện cho hoạt động mua bán ma túy cũng như tẩu thoát của bọn tội phạm.

Sau hàng loạt khu nhà “ổ chuột” bị giải tỏa, thay vào đó là những chung cư cao tầng, những đường phố khang trang; cùng với đó là các dự án khu nhà ở như River Gate, I con 56, Galaxy 9, Riva Park…hình thành đã khiến bộ mặt của quận 4 thay đổi cơ bản theo hướng hiện đại, văn minh và an toàn.

Lãnh đạo quận 4 cho biết, khi cơ sở hạ tầng tương đối ổn định, những năm qua, quận 4 phát động mạnh mẽ phong trào quần chúng tham gia phòng chống tội phạm. Công an quận ký kết liên tịch với các ban ngành đoàn thể và giao trách nhiệm từng mảng cho từng con người cụ thể với hình thức tuyên truyền là gặp trực tiếp người dân chứ không dừng lại ở những khẩu hiệu suông.

Bên cạnh đó, mô hình tổ tự quản với chủ lực là lực lượng dân phòng cũng được phát triển ở khắp 15 phường. Đặc biệt, quận còn xây dựng những cụm phòng chống tội phạm liên phường để kịp thời trao đổi thông tin, truy bắt đối tượng phạm tội cũng như bị truy nã; đồng thời xây dựng các phường vững mạnh về an ninh - quốc phòng, đạt mục tiêu “quận 4 - vùng đất lành, văn minh, nghĩa tình”…

Nhóm PV