Tháo gỡ vướng mắc, hoàn thiện khung pháp lý để phát triển cụm công nghiệp bền vững

Thông tin được Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết tại “Hội nghị về cơ chế, chính sách phát triển cụm công nghiệp” diễn ra ngày 9/11 tại tỉnh Bình Dương.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân, chủ trì hội nghị

Đạt được nhiều kết quả nhưng còn nhiều khó khăn, vướng mắc

Tại Hội nghị về cơ chế, chính sách quản lý phát triển cụm công nghiệp đại diện cơ quan quản lý, địa phương, doanh nghiệp đều nhìn nhận: Nghị định số 68/2017, Nghị định số 66/2020 của Chính phủ đã tạo hành lang pháp lý quản lý, phát triển cụm công nghiệp thống nhất từ quy hoạch, thành lập, mở rộng cụm công nghiệp đến đầu tư xây dựng hạ tầng, sản xuất trong cụm công nghiệp. Nghị định cũng đã quy định một số chính sách ưu đãi, hỗ trợ phát triển cụm công nghiệp, thể hiện sự quan tâm, hỗ trợ của Chính phủ đối với phát triển cụm công nghiệp. Cũng như kịp thời quy định, hướng dẫn thực hiện công tác quy hoạch cụm công nghiệp theo pháp luật quy hoạch, việc lựa chọn DN làm chủ đầu tư hạ tầng cụm công nghiệp…

Mặt khác, thông qua hoạt động sản xuất của các doanh nghiệp trong cụm công nghiệp đã thúc đẩy nhanh chóng việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động của các địa phương theo hướng tăng tỷ trọng công nghiệp, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho một bộ phận lao động trên địa bàn, góp phần thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước “ly nông bất ly hương” và xây dựng nông thôn mới. Bên cạnh đó, các cụm công nghiệp làng nghề đã góp phần tích cực di dời các doanh nghiệp, cơ sở gây ô nhiễm môi trường ra khỏi khu dân cư, giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường.

Bên cạnh những kết quả đạt được, tại hội nghị các đại biểu cũng đã thẳng thắn chỉ ra những vướng mắc và đề xuất giải pháp gỡ vướng, nhằm hoàn thiện khung pháp lý phát triển cụm công nghiệp.

Bà Trương Thị Mỹ Dung - Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Đồng Nai

Từ thực tế địa phương, tại Hội nghị, bà Trương Thị Mỹ Dung - Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Đồng Nai, phản ánh: Bên cạch những kết quả đạt được, công tác quản lý, phát triển cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh theo Nghị định số 68/2017, Nghị định số 66/2020 vẫn còn một số hạn chế, vướng mắc như: Quy định của pháp luật về đầu tư và về quản lý cụm công nghiệp chưa thống nhất trong việc lựa chọn chủ đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật cụm công nghiệp, dẫn đến việc lúng túng trong công tác triển khai, thực hiện.

Cụ thể, áp dụng theo Nghị định số 66, việc lựa chọn chủ đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật cụm công nghiệp được thực hiện trong giai đoạn thành lập cụm công nghiệp và bằng phương pháp chấm điểm do Hội đồng đánh giá lựa chọn chủ đầu tư quyết định. Trong khí áp dụng theo Luật Đầu tư, việc lựa chọn chủ đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật cụm công nghiệp được thực hiện thông qua việc đấu giá quyền sử dụng đất hoặc trong quá trình chấp thuận chủ trương đầu tư. Đồng thời chấp thuận nhà đầu tư (dự án đầu tư xây dựng hạ tầng cụm công nghiệp không thuộc đối tượng điều chỉnh của Nghị định số 25/2020 của Chính phủ và không phải thực hiện đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư).

Ngoài ra, tiến độ đầu tư xây dựng hạ tầng cụm công nghiệp còn chậm, chưa đáp ứng được mặt bằng sản xuất kinh doanh cho doanh nghiệp, nguyên nhân chủ yếu là do thời gian thực hiện thủ tục pháp lý kéo dài, trung bình tổng thời gian để hoàn tất hồ sơ khoảng 2-3 năm. Do đó, nhiều cụm phải mất nhiều thời gian hơn do gặp khó khăn về vấn đề đất đai (trong trường hợp vướng công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng). Sau khi hoàn tất thủ tục, chủ đầu tư mới thực hiện khởi công xây dựng mất thêm khoảng từ 1-2 năm, mới được tiếp nhận dự án sản xuất kinh doanh vào đầu tư. Tuy nhiên, Nghị định số 68/2017 và Nghị định số 66/2020 không có quy định cụ thể, hướng dẫn chi tiết về việc điều chỉnh tiến độ dự án cụm công nghiệp công nghiệp đối với chủ đầu tư chậm tiến độ thực hiện dự án đã đăng ký theo Quyết định thành lập cụm công nghiệp.

Ông Nguyễn Thanh Toàn - Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Bình Dương

Đồng qua điểm trên, ông Nguyễn Thanh Toàn - Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Bình Dương - cũng phản ánh: Nghị định số 68/2017 và Nghị định số 66/2020 là các Nghị định chuyên ngành quản ly nhà nước về cụm công nghiệp. Hiện tại chưa có Luật chuyên ngành về cụm công nghiệp, do đó việc thực hiện còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, chồng chéo với các văn bản quy phạm pháp luật khác (đặc biệt là Luật Đầu tư).

Cụ thể, Căn cứ quy định tại điểm a, khoản 1, Điều 32 Luật Đầu tư năm 2020 và khoản 2 Điều 33 Nghị định số 31/2021 của Chính phủ hướng dẫn Luật Đầu tư năm 2020 thì dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật cụm công nghiệp là dự án được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất, do đó phải thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư năm 2020.

Tuy nhiên tại điểm a, khoản 1 Điều 18 Nghị định số 68/2017 của Chính phủ về quản lý, phát triển cụm công nghiệp quy định: “Dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật cụm công nghiệp….. không phải thực hiện thủ tục quyết định chủ trương đầu tư” và khoản 1, Điều 6 Thông tư 28/2020/TT-BCT ngày 16/11/2020 của Bộ Công thương quy định: Dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật cụm công nghiệp không phải thực hiện thủ tục quyết định chủ trương đầu tư theo quy định tại khoản 1 Điều 18 Nghị định số 68/2017.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Lê Trần Minh Huy – Trưởng Ban quản lý cụm công nghiệp Uyên Hưng (trực thuộc Công ty Cổ phần Lâm sản và Xuất nhập khẩu Tổng họp Bình Dương) cũng nêu một số khó khăn trong quá trình thực hiện dự án Cụm công nghiệp Uyên Hưng (thị xã Tân Uyên, tỉnh Bình Dương).

Hội nghị về cơ chế, chính sách phát triển cụm công nghiệp có sự tham dự của đông đảo đại diện các Bộ, ngành và trên 30 địa phương khu vực miền Trung, Tây Nguyên và phía Nam

Cụ thể, theo quy định pháp luật áp dụng đối với Cụm công nghiệp Uyên Hưng thuộc trường hợp nhà nước thu hồi đất thông qua Hội đồng giải tỏa đền bù, tuy nhiên trên thực tế các hộ còn lại không thực hiện được theo phương án giải tỏa đền bù đã duyệt, Hội đồng bồi thường đã vận dụng chính sách lãi suất trượt giá và nhiều lần cùng cơ quan chức năng vận động các hộ dân nhưng không có hộ nào đồng thuận.

Dự án Cụm công nghiệp Uyên Hưng được thực hiện trãi qua nhiều thời kỳ thay đổi của các quy định về pháp luật. Việc điều chỉnh diện tích cụm công nghiệp dưới 75ha phải đảm bảo cơ cấu sử dụng đất theo đúng như quy định của pháp luật hiện hành. Trong khi đó, Cụm công nghiệp Uyên Hưng đã đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật theo các quy định tại thời điểm phê duyệt dự án, và đã đi vào hoạt động ổn định. Điều nay gây khó khăn về công tác điều chỉnh quy hoạch của dự án.

Khi thực hiện điều chỉnh diện tích cụm công nghiệp dưới 75ha, phát sinh nhiều khó khăn về pháp lý do hiện chưa có hướng dẫn giải quyết các thủ tục phát sinh khi điều chỉnh giảm diện tích đối với phần đất đã thực hiện bồi thường cũng như gây khó khăn cho các nhà đầu tư thứ cấp (đặc biệt là các nhà đầu tư nước ngoài) khi phải điều chỉnh lại hồ sơ pháp lý liên quan.

Bên cạnh đó, dự án Cụm công nghiệp Uyên Hưng có nhiều trường hợp hộ dân không đồng ý giải tỏa bồi thường, gây nên hiện trạng da beo, đất nằm xen kẹt giữa dự án Cụm công nghiệp Uyên Hưng. Trường hợp này vẫn chưa có hướng giải quyết triệt để, dẫn đến việc doanh nghiệp không thể thi công hoàn chỉnh cơ sở hạ tầng đúng như quy hoạch được phê duyệt từ đó không được các cơ quan chức năng nghiệm thu hạ tầng toàn dự án của Cụm công nghiệp Uyên Hưng. Điều này dẫn đến công ty không thể khai thác đầu tư các quỹ đất còn lại.

Từ những hạn chế, khó khăn, vướng mắc trong quá trình xây dựng, phát triển các cụm công nghiệp các đại diện các sở ngành, doanh nghiệp đã có nhiều đề xuất, kiến nghị các giải pháp phù hợp với thực tiễn, nhằm hoàn thiện khung pháp lý về phát triển cụm công nghiệp hiệu quả và bền vững.

Hoàn thiện khung pháp lý – phát triển cụm công nghiệp bền vững

Phát biểu kết luận hội nghị, Thứ trưởng Nguyễn Sinh Nhật Tân - khẳng định: Nghị định 68, Nghị định 66 đã góp phần thúc đẩy phát triển cụm công nghiệp, giúp công tác quản lý bài bản và hiệu quả hơn. Từ đó, tạo động lực cho phát triển ngành công nghiệp nói chung và tiểu thủ công nghiệp nói riêng. Song trong quá trình thực thi, có một số nội dung phát sinh từ sự chồng chéo giữa các băn bản quy phạm pháp luật, thực tiễn và những tồn tại từ lịch sử, đòi hỏi phải sửa đổi, bổ sung 2 nghị định trên.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân, phát biểu kết luận hội nghị

“Bộ Công Thương sẽ tổng hợp tất cả các ý kiến đóng góp của các đại biểu, hoàn thiện Báo cáo đánh giá 5 năm triển khai thực hiện Nghị định số 68/2017 và 2 năm thực hiện Nghị định số 66/2020, báo cáo Thủ tướng, Chính phủ một cách toàn diện nhất, đầy đủ nhất” - Thứ trưởng Thứ trưởng Nguyễn Sinh Nhật Tân cam kết.

Đồng thời, Thứ trưởng Bộ Công Thương cũng thông tin một số điểm cơ bản về công tác quy hoạch, thực thi, chọn chủ đầu tư, vấn đề ưu đại đầu tư, chuyển đổi công tư… trong định hướng sửa đổi Nghị định Nghị định 68 và 66.

Theo đó, về công tác quy hoạch sẽ cố gắng tích hợp đồng bộ và đơn giản hóa tối đa thủ tục hành chính hoặc thực hiện một cửa liên thông để giải quyết. “Trong tinh thần khi xây dựng Nghị định mới chúng tôi kiến nghị Chính phủ giao về cho địa phương tự chủ hoàn toàn về quy hoạch các cụm công nghiệp”- Thứ trưởng thông tin.

Liên quan đến chọn chủ đầu tư, trong nghị định mới sẽ tích hợp toàn bộ các quy trình các thủ tục làm sao một quy trình và thủ tục. Đối với vấn đề ưu đại, hỗ trợ, sẽ cụ thể hóa luôn trong Nghị định mới. Không nói chung chung, trách sự hiểu sai, hiểu nhầm của các cơ quan khác nhau...

Nghị định mới thay thế Nghị định 66 và Nghị đinh 68 hướng tới phát triển cụm công nghiệp bài bản, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Cùng với đó tận dụng ưu thế địa phương, sử dụng hiệu quả cao nhất tài nguyên đất, trong đó ưu tiên thu hút các ngành nghề có hàm lượng công nghệ cao. “Dự kiến kế hoạch xây dựng Nghị định mới thay thế Nghị định 68/2017 và 66/2020 trình lên Thủ tướng, Chính phủ tháng 6/2023 để có thể thông qua trong năm 2023” - Thứ trưởng Nguyễn Sinh Nhật Tân nhấn mạnh.

Minh Khuê