Thấy gì xung quanh việc từ chức đột ngột của Tổng giám đốc PVN ?

Tập đoàn Dầu khí Việt Nam – PVN dưới thời ông Đinh La Thăng điều hành, đã xảy ra rất nhiều tiêu cực. Chính ông Đinh La Thăng và nhiều bị cáo khác trong Hội đồng thành viên của PVN như Nguyễn Xuân Sơn, Ninh Văn Quỳnh, Phan Đình Đức, Vũ Khánh Trường, Nguyễn Xuân Thắng… đã phải chịu hình phạt tù giam trong vụ án Ngân hàng Đại Dương – OceanBank. Sau khi ông Phùng Đình Thực – Cựu Tổng Giám đốc PVN bị pháp luật chế tài, thì ông Nguyễn Vũ Trường Sơn được xem như một gương mặt đáng chú ý nhất trong dàn lãnh đạo PVN. Trước khi ông Trần Sỹ Thanh được điều chuyển từ Bí thư Tỉnh ủy Lạng Sơn về giữ chức Chủ tịch Hội đồng thành viên PVN, thì ông Nguyễn Vũ Trường Sơn cũng có một khoảng thời gian là Tổng Giám đốc PVN kiêm nhiệm Chủ tịch Hội đồng thành viên PVN. Nhắc lại như vậy để thấy rằng, sự rời khỏi PVN của ông Nguyễn Vũ Trường Sơn thực sự là một cú sốc đối với PVN.

Con đường đi lên của ông Nguyễn Vũ Trường Sơn rất hanh thông. Từ ngày nhận bằng thạc sĩ về công nghệ hệ thống, ông Nguyễn Vũ Trường Sơn vào công tác trong ngành dầu khí và từng bước nắm giữ các vị trí lãnh đạo. Đầu tiên, ông Nguyễn Vũ Trường Sơn chứng tỏ năng lực ở Xí nghiệp khai thác dầu khí thuộc liên doanh Vietsovpetro, rồi chuyển sang Tổng công ty Thăm dò và khai thác dầu khí – PVEP. Năm 47 tuổi, với tư cách người đứng đầu PVEP, ông Nguyễn Vũ Trường Sơn đã khiến nhiều người sửng sốt khi trực tiếp thực hiện nhiều dự án đầu tư ra nước ngoài, mà tiêu biểu nhất là dự án khai thác dầu nặng Junin 2 tại Venezuela.

Có phải dự án khai thác dầu nặng Junin 2 tại Venezuela thành công đã giúp ông Nguyễn Vũ Trường Sơn trèo lên ghế Phó Tổng Giám đốc PVN vào năm 2012 và tiếp tục được bổ nhiệm Tổng Giám đốc PVN vào năm 2016 không? Hoàn toàn ngược lại, dự án khai thác dầu nặng Junin 2 đã thua lỗ cực kỳ nghiêm trọng. Dù chưa được Quốc hội phê chuẩn, nhưng PVN vẫn cho phép PVEP đầu tư một cách vội vàng và khuất tất. Cụ thể, tháng 6.2010, tại thủ đô Caracas của Venezuela, “Dự án khai thác và nâng cấp dầu nặng lô Junin 2” chính thức động thổ. Theo tỷ lệ vốn, PVN phải đóng góp tương ứng 40% trong hợp đồng là 1,241 tỉ USD. Nếu tính cả “phí tham gia hợp đồng” (bonus) 584 triệu USD thì tổng nhu cầu vốn của phía VN là 1,825 tỉ USD. Dưới sự điều hành kỳ lạ của Chủ tịch Hội đồng thành viên PVN lúc bấy giờ là ông Đinh La Thăng, PVEP đã ký hợp đồng lập liên doanh với Venezuela trước khi các cấp có thẩm quyền chính thức cho phép. Ông Nguyễn Vũ Trường Sơn hoàn toàn ngây thơ về dự án này chăng? Vì văn bản của Bộ Tài chính chỉ ra, phía Việt Nam đã chấp nhận một điều khoản cực kỳ phi lý: đó là phải trả "phí tham gia" (bonus) cho Venezuela với mức 1 USD/ thùng dầu. Trong vòng 30 tháng, bất kể có dầu hay không, PVEP vẫn phải nộp đủ phí này là 584 triệu USD bằng tiền mặt.

Đến tháng 5/2011, khi liên doanh chưa hoàn thành thủ tục đăng ký với cơ quan chức năng Venezuela, thì PEVP do ông Nguyễn Vũ Trường Sơn làm Tổng Giám đốc, đã phải chuyển 300 triệu USD cho đối tác Venezuela. Đến ngày 12/5/2012, PEVP lại nộp thêm cho Venezuela 142 triệu USD. Không có một giọt dầu nào xuất hiện, mà chính PEVP cũng như tập đoàn “mẹ” PVN thú nhận: "Kết quả khoan và khai thác siêu sớm không đạt được như kỳ vọng nên bức tranh sản lượng toàn mỏ có khả năng không được như dự kiến", nhưng ngày 12/5/2013, thì lại tiếp tục nộp cho đối tác Venezuela 142 triệu USD. Tổng cộng 3 đợt nộp tiền một cách hào phóng khó hiểu, PVEP đã “dâng” 584 triệu USD cho dự án Junin 2, mà không đổi lại được bất kỳ một điều gì có lợi cho nền kinh tế Việt Nam.

Năm 2013, khi ông Đinh La Thăng không còn lãnh đạo PVN, và ông Nguyễn Vũ Trường Sơn cũng đã được đẩy từ PVEP lên làm Phó Tổng Giám đốc PVN, thì Việt Nam đã phải quyết định đơn phương không thực hiện bản cam kết này vì nếu có góp thêm 142 triệu USD cũng chưa chắc thu được thùng dầu nào. PVN đành chấp nhận mất 442 triệu USD tiền "phí tham gia", 90 triệu USD tiền góp vốn và các chi phí khác. Khoản thất thoát khổng lồ này, ai gánh chịu? Tất nhiên là hạch toán vào ngân sách!

Bên cạnh dự án Junin 2, chỉ hơn 3 năm làm Tổng Giám đốc PVEP, ông Nguyễn Vũ Trường Sơn cũng kịp chứng kiến nhiều dự án khủng được đầu tư không khác gì ném tiền qua cửa sổ. Tất nhiên, PVEP chỉ là công ty “con” chịu sự quản lý và điều hành của PVN. Trong giai đoạn l 2009 - 2012, ông Nguyễn Vũ Trường Sơn cùng Hội đồng thành viên PVEP được PVN giao cho triển khai hàng chục dự án góp vốn, thăm dò, khai thác dầu khí ở nước ngoài. Ngoài mỏ Junin 2 tại Venezuela, cơ quan điều tra bước đầu đã xác định PVEP cũng gây thiệt hại cho nền kinh tế nước nhà khi đầu tư một loạt dự án tại Peru, Mexico, Congo...

Ví dụ, tại Cộng hòa Peru, có dự án thăm dò dầu Lô 67. Năm 2012, PVN ký quyết định phê duyệt báo cáo đầu tư mua của Công ty Perenco Peru Limited hơn 52,6% cổ phần Công ty PPL Bahamas, với số tiền 647,4 triệu USD. PVEP góp vốn tham gia dự án bằng doanh thu và tiền hoàn thuế giá trị gia tăng khoảng 117 triệu USD. Tuy nhiên, số tiền góp này đã không được báo cáo Bộ KH-ĐT, góp vốn vượt trên 30% so với tổng mức đầu tư ghi trong giấy chứng nhận nhưng không làm thủ tục điều chỉnh. Hiện dự án được đánh giá có nhiều khả năng rủi ro, không thu hồi được vốn; trong khi chi phí còn lại chưa phân bổ là 514 triệu USD, tương đương hơn 10.760 tỉ đồng.

Một dự án khác tại Cộng hòa Peru nằm ở Lô 39. Dự án này được PVN quyết định phê duyệt báo cáo đầu tư cuối năm 2011 trên cơ sở tờ trình của PVEP, tổng vốn 323,6 triệu USD. Tổng công ty góp vốn tính đến thời điểm 2017 số tiền 75,5 triệu USD (trong đó 61,5 triệu USD phí tham gia 35% hợp đồng và 14 triệu USD chi phí đầu tư). Dự án hiện đang tạm dừng triển khai thực hiện, PVEP đang trình các cấp có thẩm quyền chuyển nhượng dự án cùng với Lô 67-Peru.

Trong khu vực Đông Nam Á, PVEP cũng triển khai nhiều dự án quan trọng. Đơn cử như dự án Lô SK305-Malaysia. Năm 2007, PVN phê duyệt báo cáo đầu tư dài hạn giai đoạn thăm dò lô SK305-Malaysia và Quyết định điều chỉnh dự án với tổng mức đầu tư 292,2 triệu USD. Dự án cũng được phía các cơ quan chức năng đánh giá có nhiều tồn tại, dừng khai thác 2015, nhưng chưa làm thủ tục kết thúc do PVEP chưa chuyển tiền thu dọn mỏ, số tiền còn nợ 53,5 triệu USD. Dự án không hiệu quả, Hội đồng thành viên PVEP phê duyệt báo cáo kế hoạch phát triển làm phát sinh lỗ 31,49 triệu USD.

Tại Myanmar, PVEP thực hiện dự án dầu khí Lô M2, bắt đầu từ cuối năm 2008. Tuy nhiên nhiều hạng mục, cấu phần khi tham gia đã không thực hiện đúng chủ trương đầu tư: chưa thực hiện đúng cam kết góp vốn, chưa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế với nước chủ nhà; nợ thuế nhà thầu Myanmar; kết thúc dự án chậm, không đảm bảo thời gian quy định tại Giấy chứng nhận đầu tư.

Chỉ cần điểm qua vài dự án trên, cũng ít nhiều cho thấy PVEP dưới thời ông Nguyễn Vũ Trường Sơn làm Tổng Giám đốc, đã có những quyết định đầu tư không cần cân nhắc về khả năng lời lỗ. Tất nhiên, ông Nguyễn Vũ Trường Sơn không thể “một tay che trời” nếu không có sự ủng hộ của những lãnh đạo PVN lúc ấy. Bây giờ, ông Nguyễn Vũ Trường Sơn xin từ chức ở tuổi 57, như một kiểu hạ cánh an toàn chăng? Liệu ông Đinh La Thăng có phải ra tòa một lần nữa, để trả lời về các dự án của PVEP và PVN đầu tư ở nước ngoài?

TÂM HUYỀN