Thị trường vốn - tài chính: Thiếu vốn, doanh nghiệp tìm tín dụng đen

Quang cảnh Diễn đàn Kinh tế chuyên đề Thị trường vốn - tài chính. Ảnh: Nguyễn Hoan

Lo ngại doanh nghiệp vốn mỏng

Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ bày tỏ băn khoăn về tình trạng mỏng vốn của DN Việt Nam. Các DN hiện nay vẫn đang phụ thuộc vào vốn vay của ngân hàng là chính, do đó chi phí tài chính cao cộng thêm các chi phí khác khiến DN kinh doanh chưa tốt. Theo số liệu năm 2017, có đến 53% DN hoạt động không có lợi nhuận.
Tình trạng mỏng vốn cũng là nguyên nhân khiến không chỉ người dân mà ngay cả một số doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) cũng phải tìm tới tín dụng đen. Với kinh nghiệm tham gia cấu trúc nhiều DN, Giám đốc Công ty CP Tái cấu trúc DN Việt Nguyễn Kim Hùng nhận thấy, một số DN khởi nghiệp mà không hề biết gì về vốn. Họ chỉ có 20 - 30% vốn tự có, khi không thể vay được anh em bạn bè và vốn ngân hàng, không phát hành được cổ phiếu DN, họ phải tìm đến "tín dụng đen" với lãi suất cao ngất ngưởng. Thậm chí, có những DNNVV, vốn vay từ tín dụng đen chiếm tới 60% tổng vốn sản xuất, kinh doanh.

Chúng ta phải phát triển thị trường theo hướng hiện đại và hội nhập quốc tế. Đặc biệt là giải pháp cung cấp vốn, các giải pháp cần đẩy mạnh trong cổ phần hóa, thoái vốn, tái cấu trúc thị trường, tăng cường năng lực hấp thu của các chủ thể tham gia thị trường, củng cố tài chính ngân hàng, nhất là trong tình hình kinh tế có nhiều biến động. Phát triển thị trường vốn và tài chính trong điều kiện cách mạng 4.0 là vấn đề Chính phủ rất quan tâm. Sắp tới, Thủ tướng sẽ trực tiếp chủ trì một hội nghị toàn quốc để bàn về vấn đề này.

Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ

Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia Hà Huy Tuấn cho rằng, có 3 nguyên nhân khiến tín dụng đen nở rộ. Thứ nhất, nhu cầu vay tín dụng đen lớn, thủ tục vay nhanh gọn, đơn giản. Thứ hai, nhiều người phải tìm đến tín dụng đen để trả nợ ngân hàng. Thứ ba, công nghệ bùng nổ khiến tín dụng đen tiếp cận với người dân dễ dàng hơn. Theo ông Tuấn, tín dụng đen không phải xấu nhưng cần phải có giải pháp cho vấn đề này.
Câu chuyện về tín dụng đen đặc biệt thu hút sự quan tâm của Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ khi ông muốn biết kinh nghiệm từ các nước trong việc xử lý vấn đề này. Chủ tịch kiêm CEO KPMG tại Việt Nam và Campuchia Warrick Cleine đề xuất cách gọi "tín dụng không chính thức" nhằm "tránh những ý tưởng không hay" và Chính phủ cần có hệ thống giám sát, kiểm soát bộ phận tín dụng này rõ ràng. Về phía DN, chuyên gia Ngân hàng Thế giới (WB) A. Alatabani gợi ý, nếu không thể tiếp cận vốn ngân hàng, thay vì phải tìm đến tín dụng đen, DN có thể tìm giải pháp khác như thuê mua tài sản, phát hành trái phiếu, cổ phiếu, tìm vốn tại các fintech…

Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ

Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ phát biểu tại diễn đàn. Ảnh: VGP

Huy động vốn nhàn rỗi trong dân
Nói về giải pháp tái cơ cấu thị trường, theo Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, chiến lược của thị trường vốn tài chính Việt Nam là hướng đến sự cân bằng giữa thị trường ngân hàng, thị trường chứng khoán và thị trường trái phiếu.
Chuyên gia WB A. Alatabani cho rằng, hiện Việt Nam có thị trường trái phiếu Chính phủ rất phát triển và tiến tới đẩy mạnh hơn thị trường trái phiếu DN. Nền kinh tế Việt Nam có tỷ lệ tích lũy trong dân cao, tới khoảng 60 tỷ USD nằm trong người dân mà chưa huy động hết. "Đây là tiềm năng lớn cần nghĩ xem làm cách nào để huy động được nguồn vốn nhàn rỗi của người dân. Đồng thời, tạo ra môi trường tốt để có khoản đầu tư dài hạn, tạo điều kiện cho thị trường trái phiếu, cổ phiếu của Việt Nam phát triển. Ví như cần tháo dỡ quy định trần vốn 49% của nhà đầu tư (NĐT) nước ngoài, để họ có thể nắm giữ mức trần vốn lớn hơn" - chuyên gia WB A. Alatabani nói.
Chia sẻ lời khuyên để Việt Nam tham gia vào thị trường trái phiếu quốc tế, chuyên gia Ketut Kusuma (WB) cho rằng, Việt Nam hiện chỉ có khoảng 2.000 NĐT cổ phiếu - con số khiêm tốn so với các nước khu vực. Bài toán là làm sao để phát triển NĐT có tổ chức. Theo chuyên gia Ketut Kusuma, cần tăng cường hơn nữa tính minh bạch.

Thứ hai, với chứng khoán và cổ phiếu, cũng phải có những cách tính phù hợp với thông lệ quốc tế, như bảng vàng... Đồng thời hồ sơ của những DN phát hành cũng phải minh bạch, uy tín, chuyên nghiệp, nổi bật khiến các NĐT nước ngoài thấy tin tưởng. Các tổ chức tín dụng Việt Nam có thể liên kết với các tổ chức tín dụng nước ngoài nhằm gia tăng tín nhiệm tạo điều kiện thuận lợi khi tham gia thị trường vốn.
Trả lời câu hỏi Phó Thủ tướng đặt ra "2 - 3 năm nữa, Việt Nam có thể được thừa nhận là thị trường mới nổi không?", Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán (UBCK) Nhà nước Trần Văn Dũng cho rằng, việc nâng hạng thị trường không thể hiện qua chứng khoán mà phụ thuộc vào tiềm năng phát triển của thị trường Việt Nam cũng như chính sách vĩ mô. Với sự quyết liệt của Chính phủ trong cổ phần hóa, đặc biệt là việc tạo môi trường đầu tư bình đẳng cả trong và ngoài nước, ông Dũng tin rằng Việt Nam sẽ sớm được đưa vào danh sách các thị trường mới nổi.
Theo đại diện UBCK Nhà nước, để thị trường trái phiếu minh bạch cần phải niêm yết. Hiện cơ quan này có đề án xây dựng thị trường trái phiếu DN. "UBCK thu thập các thông tin liên quan, Bộ Tài chính đang chỉ đạo để xây dựng trung tâm thị trường trái phiếu DN, xây dựng sàn giao dịch tập trung. Trên cơ sở đó, NĐT có thể biết được giá của DN" - ông Dũng nói.

Khi mua trái phiếu DN, chúng tôi hy vọng DN sẽ được niêm yết trên sàn chứng khoán và được đánh giá tín nhiệm. Chúng ta phải sử dụng cơ quan xếp hạng tín nhiệm được đánh giá cao trên thế giới, đảm bảo sau khi phát hành, những người sở hữu trái phiếu của DN sẽ không phải gặp vấn đề rủi ro bên ngân hàng hay khả năng quản lý kém của ngân hàng.
Giám đốc Điều hành VinaCapital Andy Ho

Tính chung, tỷ lệ tín dụng trên GDP khoảng 130% trong khi quy mô thị trường trái phiếu DN thấp, chỉ chiếm 1,25%, quy mô trái phiếu Chính phủ vẫn chiếm chủ yếu. Áp lực cho vay trung, dài hạn vẫn lớn và các tổ chức tín dụng phải đối mặt với rủi ro về chênh lệch kỳ hạn. Ngân hàng chú trọng cân đối nguồn vốn để kiểm soát rủi ro, nhất là ở thị trường bất động sản, chứng khoán. Chính sách lãi suất cũng khuyến khích nguồn vốn dài hạn để cải thiện nguồn vốn dài hạn.
Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng

Khi mua trái phiếu DN, chúng tôi hy vọng DN sẽ được niêm yết trên sàn chứng khoán và được đánh giá tín nhiệm. Chúng ta phải sử dụng cơ quan xếp hạng tín nhiệm được đánh giá cao trên thế giới, đảm bảo sau khi phát hành, những người sở hữu trái phiếu của DN sẽ không phải gặp vấn đề rủi ro bên ngân hàng hay khả năng quản lý kém của ngân hàng.
Giám đốc Điều hành VinaCapital Andy Ho

Tính chung, tỷ lệ tín dụng trên GDP khoảng 130% trong khi quy mô thị trường trái phiếu DN thấp, chỉ chiếm 1,25%, quy mô trái phiếu Chính phủ vẫn chiếm chủ yếu. Áp lực cho vay trung, dài hạn vẫn lớn và các tổ chức tín dụng phải đối mặt với rủi ro về chênh lệch kỳ hạn. Ngân hàng chú trọng cân đối nguồn vốn để kiểm soát rủi ro, nhất là ở thị trường bất động sản, chứng khoán. Chính sách lãi suất cũng khuyến khích nguồn vốn dài hạn để cải thiện nguồn vốn dài hạn.
Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng

Nguyên Anh