Thông điểm nghẽn, tháo nút thắt phát triển Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam

Ngày 9/7, Bộ KH&ĐT phối hợp với Thành ủy, UBND TP.HCM, Văn phòng Chính phủ tổ chức Hội nghị tổng kết thực hiện Nghị quyết số 53-NQ/TW ngày 29/8/2005 và Kết luận số 27-KL/TW ngày 2/8/2012 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Đông Nam Bộ và vùng Kinh tế trọng điểm phía Nam đến năm 2010 định hướng đến năm 2020, nhằm đánh giá những kết quả đạt được, tồn tại, hạn chế và nguyên nhân triển khai thực hiện Nghị quyết 53 và Kết luận 27 của Bộ Chính trị, từ đó đề ra mục tiêu, quan điểm, nhiệm vụ và giải pháp phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng an ninh vùng Đông Nam Bộ đến năm 2030 và tầm nhìn 2045.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tới dự và phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị.

Phát biểu khai mạc, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 53 và Kết luận số 27 thể hiện sự quan tâm đặc biệt và là chủ trương có ý nghĩa chiến lược nhằm huy động cao nhất các nguồn lực, khai thác có hiệu quả tiềm năng và lợi thế của vùng để phát triển mạnh, đi đầu cả nước, là cầu nối để hội nhập, hợp tác kinh tế có hiệu quả với các nước trong khu vực.

Theo đó, Thủ tướng yêu cầu cần đánh giá, nêu bật những kết quả đã làm được, những tồn tại, hạn chế trên tất cả các lĩnh vực, chỉ ra những điểm nghẽn, nút thắt hiện nay của Vùng và nguyên nhân, nhất là nguyên nhân chủ quan, bài học kinh nghiệm; phân tích bối cảnh, tình hình trong nước và quốc tế, tác động tới sự phát triển của vùng và cả nước; đề xuất những quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp đúng, trúng, đột phá, các đề xuất kiến nghị cụ thể để đáp ứng được yêu cầu phát triển vùng và phù hợp với tình hình thực tiễn.

Báo cáo tại Hội nghị, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng đánh giá sau 17 năm thực hiện Nghị quyết 53 và Kết luận số 27, cùng với sự lãnh đạo, chỉ đạo tích cực của các cấp, các ngành ở Trung ương và sự nỗ lực quyết tâm của các cấp ủy Đảng, chính quyền và nhân dân các địa phương trong Vùng, vùng kinh tế trọng điểm phía Nam nói chung và vùng Đông Nam Bộ nói riêng đã có những chuyển biến hết sức tích cực, qua đánh giá sơ bộ đã đạt được nhiều thành tựu trong các lĩnh vực kinh tế - xã hội, giữ vững ổn định chính trị và bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam nói chung và vùng Đông Nam Bộ tiếp tục là cực tăng trưởng với quy mô GRDP chiếm tỷ trọng cao nhất trong GDP cả nước, vượt mục tiêu đặt ra. Đã hình thành trung tâm công nghiệp hàng đầu của cả nước, đóng góp tỷ trọng lớn trong xuất khẩu, tạo việc làm, thu ngân sách nhà nước. Kinh tế tư nhân của vùng phát triển năng động, mạnh mẽ; là địa bàn thu hút FDI, phát triển các khu công nghiệp, khu chế xuất lớn nhất cả nước.

“Vùng đang dần trở thành “bệ đỡ” cho phát triển vùng Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long. Là cửa ngõ giao thương của khu vực phía Nam và cả nước”, ông Dũng nhấn mạnh.

Tuy đạt được những kết quả đáng khích lệ trong thời gian qua nhưng trong quá trình phát triển, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT cũng chỉ ra vùng kinh tế trọng điểm phía Nam nói chung và vùng Đông Nam Bộ nói riêng còn bộc lộ nhiều khó khăn, hạn chế, nhất là trong đại dịch COVID-19 vừa qua như: Nhiều chỉ tiêu đặt ra chưa đạt được, nhất là các chỉ tiêu quan trọng như: Tốc độ tăng trưởng kinh tế, tỷ trọng đóng góp vào GDP của cả nước, tốc độ tăng năng suất lao động, thu ngân sách nhà nước,...

Công nghiệp phát triển nhanh nhưng thiếu tính bền vững và đồng bộ; chủ yếu là gia công, lắp ráp, giá trị gia tăng thấp; phân bố các khu công nghiệp, khu chế xuất chưa hợp lý; các ngành dịch vụ cao cấp, chất lượng cao chưa đáp ứng yêu cầu phát triển.

Kết cấu hạ tầng vùng, liên vùng còn thiếu và yếu, chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển, tính kết nối và đồng bộ còn yếu. Hệ thống giao thông quá tải, tắc nghẽn. Tình trạng ngập úng thường xuyên. Ô nhiễm môi trường ngày càng nghiêm trọng. Một số công trình trọng điểm như sân bay Long Thành (giai đoạn 1), di dời cảng trong khu vực TP.HCM, nâng cấp các tuyến đường sắt hiện có,... còn chậm tiến độ so với mục tiêu đề ra.

Theo đó, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT cho rằng cần đánh giá sâu sắc hơn các kết quả đạt được từ năm 2005 đến nay, những kết quả có tính chất quyết định đến phát triển kinh tế - xã hội toàn Vùng; những nguồn lực, tiềm năng còn chưa được khai thác hoặc khai thác chưa hiệu quả; những điểm nghẽn, nút thắt kìm hãm sự phát triển của các địa phương trong Vùng.

Theo ông Phan Văn Mãi, Chủ tịch UBND TP.HCM, vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và vùng Đông Nam Bộ đang gặp nhiều thách thức, mà nghiêm trọng nhất là việc phát triển dưới mức tiềm năng và chưa phát huy tốt vai trò trung tâm kinh tế-xã hội của cả nước.

Cụ thể là tốc độ tăng trưởng chậm lại và chậm hơn tốc độ tăng trưởng chung của cả nước; Vai trò đầu mối xuất nhập khẩu giảm; Hiệu quả sử dụng vốn của Vùng luôn thấp nhất và đều thấp hơn so với bình quân của cả nước; TP.HCM đóng góp đến trên 50% vào tăng trưởng của Vùng, và trong những năm gần đây, việc Thành phố tăng trưởng chậm đã ảnh hưởng rất lớn đến tăng trưởng của Vùng.

Ông Mãi chỉ ra nguyên nhân là do thể chế hiện hành chưa khuyến khích chính quyền địa phương chủ động, sáng tạo và tăng cường liên kết vùng; trong khi vai trò của Ban chỉ đạo và Hội đồng vùng chưa được phát huy đúng mức.

Quy hoạch Vùng và từng địa phương đang tạo nên “lực kéo”, thay vì “lực đẩy” cho phát triển của Vùng. Định hướng chiến lược thì tham vọng, nhưng nguồn lực đầu tư hạn chế, và chưa có các cơ chế hiệu quả thu hút nguồn lực từ xã hội…

Vì vậy, Chủ tịch UBND TP.HCM đề xuất các định hướng chính của Nghị quyết mới về Vùng Kinh tế trọng điểm phía Nam và Vùng Đông Nam Bộ như: Nhanh chóng triển khai nhiệm vụ lập quy hoạch vùng Đông Nam Bộ theo Quyết định số 463/QĐ-TTg ngày 15/4/2022; Liên kết triển triển giao thông vùng; Liên kết phát triển nguồn nhân lực và xây dựng thị trường lao động chung của Vùng...

Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam gồm 6 tỉnh, thành phố của vùng Đông Nam Bộ là TP.HCM, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương, Bình Phước, Đồng Nai, Tây Ninh và 2 tỉnh thuộc vùng Đồng bằng sông Cửu Long là Long An và Tiền Giang với dân số gần 22 triệu người, chiếm 9,2% diện tích, 35% GRDP, 46,1% tổng thu ngân sách, 30% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.

Vùng đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của cả nước; là đầu mối giao thương, kết nối trong nước và quốc tế thông qua hệ thống cảng biển, sân bay quốc tế, đặc biệt là tuyến đường bộ xuyên Á và tuyến đường biển nối Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương; là đầu tàu kinh tế, trung tâm công nghiệp, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, tài chính, ngân hàng, logistics, văn hóa, y tế, giáo dục của cả nước... với hạt nhân là đô thị đặc biệt TP.HCM, trung tâm lớn về kinh tế, tài chính, thương mại, động lực lôi kéo, thúc đẩy sự phát triển chung của cả nước và nhất là khu vực phía Nam.

Lê Thúy