Thông điệp kép từ một chuyến thăm

Đây không phải là lần đầu tiên Tổng thống Marcos Jr. đặt chân đến Mỹ hay có cuộc gặp với người đồng cấp Joe Biden kể từ khi tiếp quản Điện Malacanang vào cuối tháng 6 năm ngoái. Trên thực tế, nguyên thủ hai nước từng có các cuộc tiếp xúc bên lề Khóa họp 77 Đại hội đồng Liên hợp quốc tại New York (tháng 9-2022) và loạt hội nghị cấp cao ASEAN tại Campuchia (tháng 11-2022).

Philippines và Mỹ vốn có mối quan hệ đồng minh lâu năm dựa trên 3 trụ cột chính là Hiệp ước Phòng thủ chung ký năm 1951, Thỏa thuận các lực lượng thăm viếng (VFA) ký năm 1998 và Thỏa thuận tăng cường hợp tác quốc phòng (EDCA) ký năm 2014. Những thỏa thuận này là cơ sở pháp lý để hàng nghìn binh lính Mỹ cùng nhiều vũ khí, khí tài được đồn trú luân phiên tại Philippines, cho phép quân đội hai nước tổ chức huấn luyện quân sự, tập trận chung thường niên, hỗ trợ nhân đạo... Thế nhưng, dưới thời Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte, mối quan hệ gần gũi ấy đã bị sứt mẻ nghiêm trọng. Cho dù thực hiện rất nhiều chuyến công du nước ngoài trong suốt 6 năm nhiệm kỳ, song ông Duterte chưa một lần thăm chính thức Mỹ. Manila lúc bấy giờ không ít lần đe dọa cắt đứt quan hệ với Washington, thậm chí còn đơn phương hủy bỏ cả VFA.

Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. Ảnh: TTXVN.

Gió bắt đầu đổi chiều khi ông Marcos Jr. đắc cử Tổng thống Philippines vào năm ngoái. Người ta có thể xem việc gia đình từng sinh sống tại Hawaii, bản thân ông từng được đào tạo tại trời Tây hay hàng triệu người dân Philippines có thân nhân là công dân Mỹ là một lý do tự nhiên khiến Tổng thống Marcos Jr. ít nhiều có thiện cảm với xứ cờ hoa. Tuy nhiên, khách quan mà nói, thông qua việc xác định Mỹ là “đối tác, đồng minh, bạn bè” của Philippines, Tổng thống Marcos Jr. ý thức được tầm quan trọng của mối quan hệ bị ràng buộc bởi những lợi ích song trùng từ quốc phòng, an ninh cho đến ngoại giao, kinh tế này. Chẳng cần nói đâu xa, bài học từ chính quyền tiền nhiệm chính là một lời nhắc nhở cụ thể cho vị Tổng thống thứ 17 của Philippines. Dẫu quan hệ Washington-Manila có “cơm chẳng lành, canh chẳng ngọt” đi chăng nữa thì rốt cuộc người tiền nhiệm Duterte đã phải đảo ngược quyết định hủy bỏ VFA trước khi rời Điện Malacanang.

Ở chiều ngược lại, Mỹ cũng mong muốn tái cài đặt mối quan hệ với một trong những đồng minh lâu đời nhất tại châu Á vốn chiếm vị trí quan trọng trong chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Washington. Cũng vì thế mà Tổng thống Biden là một trong những nhà lãnh đạo nước ngoài đầu tiên chúc mừng ông Marcos Jr. đắc cử Tổng thống. Rồi đến lượt các quan chức cấp cao hàng đầu trong chính quyền Mỹ đương nhiệm, từ Phó tổng thống Kamala Harris cho đến Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin, Ngoại trưởng Antony Blinken đều thăm Philippines chỉ trong vòng vài tháng sau khi ông Marcos Jr. trở thành chủ nhân Điện Malacanang, với chung một thông điệp: Manila là “bạn bè, đối tác, đồng minh không thể thay thế” của Washington.

Những nỗ lực đưa quan hệ đồng minh quay trở lại quỹ đạo đã đạt kết quả khi hai bên nối lại đối thoại “2+2” giữa các Bộ trưởng Ngoại giao và Quốc phòng sau 7 năm đình trệ, mở rộng EDCA hay tổ chức cuộc tập trận thường niên Balikatan (Vai kề vai) với quy mô lớn nhất từ trước đến nay. Trong bối cảnh như vậy, chuyến thăm chính thức Mỹ của nguyên thủ Philippines ngay trong năm đầu của nhiệm kỳ, như tuyên bố của Manila, nhằm tái khẳng định “mối quan hệ đặc biệt” giữa hai bên, nêu bật cam kết vững chắc của Manila và Washington “là đồng minh, đối tác tin cậy” của nhau trong “những thời điểm thịnh vượng cũng như khủng hoảng”.

Cũng cần lưu ý rằng, bên cạnh mong muốn hâm nóng quan hệ đồng minh với Mỹ, ngay từ khi ngồi vào "ghế nóng", Tổng thống Marcos Jr. đã chủ trương cam kết duy trì quan hệ tốt đẹp với phần còn lại của thế giới với lợi ích quốc gia là “định hướng căn bản”. Chỉ trong vòng 10 tháng cầm quyền, nhà lãnh đạo Philippines đã thực hiện hàng loạt chuyến công du nước ngoài, từ Á sang Âu, từ Indonesia, Singapore, Trung Quốc, Nhật Bản cho đến Bỉ, Thụy Sĩ, với phương châm “Philippines là bạn của tất cả, không là kẻ thù của ai”. Theo ông, các mối quan hệ đối tác và đồng minh mà Manila thiết lập với tất cả “sẽ đem lại sự ổn định mà mọi quốc gia đều cần”.

Vì lẽ đó, chuyến thăm Mỹ lần này của Tổng thống Marcos Jr. một mặt là chính thức tái cài đặt mối quan hệ đồng minh lâu năm với Washington, mặt khác là minh chứng cho chính sách cân bằng các mối quan hệ đối ngoại, nhất là với các cường quốc, mà Manila đang theo đuổi.

HOÀNG VŨ