Thông điệp u ám của dầu diesel đối với kinh tế toàn cầu

Tình trạng thiếu hụt toàn cầu đối với các sản phẩm chưng cất trung bình như dầu diesel, dầu gas và dầu nóng đang gia tăng hơn là giảm bớt - khiến chu kỳ kinh doanh có nhiều khả năng sẽ giảm tốc tương đối nghiêm trọng để tái cân bằng thị trường, cụ thể: (i) Dự trữ dầu nhiên liệu chưng cất của Mỹ đã cạn kiệt xuống còn 106 triệu thùng vào ngày 7/10, mức thấp nhất theo mùa kể từ khi chính phủ bắt đầu thu thập dữ liệu hàng tuần vào năm 1982; (ii) Dự trữ sản phẩm chưng cất của EU chỉ ở mức 360 triệu thùng vào cuối tháng 9, mức thấp nhất theo mùa kể từ năm 2004; (iii) Dự trữ sản phẩm chưng cất trung bình của Singapore đã giảm xuống chỉ còn 8 triệu thùng, mức thấp nhất theo mùa kể từ năm 2007.

Hệ thống lọc dầu và xăng dầu toàn cầu đã chứng tỏ không thể theo kịp tốc độ tăng trưởng tiêu thụ nhiên liệu nhanh chóng do kết quả của quá trình sản xuất và phục hồi do vận chuyển hàng hóa dẫn đầu sau đại dịch.

Diễn đàn Năng lượng quốc tế vào tháng 9 vừa qua đã xác định điểm nghẽn trước mắt là thiếu công suất chưng cất và xúc tác đủ để tạo ra các sản phẩm từ dầu thô.

Hai hệ thống lọc dầu lớn nhất thế giới đều sản xuất ít nhiên liệu chưng cất hơn so với trước khi đại dịch bùng phát. Việc đóng cửa nhà máy lọc dầu của Mỹ do đại dịch gây ra, các lỗi thiết bị và kế hoạch chuyển sang xe điện đã khiến công suất không đủ để đáp ứng nhu cầu xuất khẩu gia tăng và nội địa. Các nhà máy lọc dầu của Mỹ sản xuất trung bình 4,9 triệu thùng dầu nhiên liệu chưng cất mỗi ngày trong 12 tháng kết thúc vào tháng 7, giảm so với 5,2 triệu thùng trong cùng kỳ kết thúc vào tháng 7/2019.

Các nhà máy lọc dầu của Trung Quốc cũng đã giảm quy mô chế biến dầu thô khi nước này phải vật lộn với tình trạng kinh tế bị gián đoạn do các đợt đóng cửa cấp thành phố liên tục để kiểm soát dịch bệnh. Theo Cục Thống kê Quốc gia, Trung Quốc đã sản xuất 115 triệu tấn dầu diesel trong 8 tháng đầu năm 2022, giảm so với mức 119 triệu tấn của cùng kỳ năm 2018.

Một số nhà hoạch định chính sách phương Tây đã kêu gọi Trung Quốc giảm bớt sự thiếu hụt sản phẩm chưng cất bằng cách tăng cường chế biến dầu thô và nối lại xuất khẩu nhiên liệu. Nước này gần đây đã ban hành hạn ngạch xuất khẩu mới để cho phép nhiều nhiên liệu được gửi ra nước ngoài. Nhưng dầu diesel chỉ chiếm 30% sản lượng của các nhà máy lọc dầu của Trung Quốc - phần còn lại là xăng (26%), naphtha (9%), dầu nhiên liệu (9%), khí dầu mỏ (9%), nhựa đường ( 7%), than cốc (5%) và dầu hỏa (5%).

Việc chế biến nhiều dầu thô hơn để đáp ứng nhu cầu xuất khẩu cho sản phẩm chưng cất có thể sẽ khiến hệ thống nhà máy lọc dầu tồn kho dư thừa các sản phẩm khác. Trong bất kỳ trường hợp nào, việc tăng tốc quá trình chế biến của nhà máy lọc dầu sẽ chỉ đẩy sự thiếu hụt ngược dòng từ thị trường nhiên liệu sang thị trường thô. Mức chênh lệch lịch sáu tháng của dầu thô Brent đã được giao dịch ở mức lùi hơn 8 USD / thùng, một dấu hiệu cho thấy thị trường dầu thô đã thắt chặt như thế nào.

Các kho dự trữ dầu thô của Mỹ bao gồm cả dự trữ chiến lược của chính phủ đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 2002, theo dữ liệu từ Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ. Không có đủ dầu thô để đáp ứng sự gia tăng lớn nhu cầu từ các nhà máy lọc dầu ở Trung Quốc mà không làm cạn kiệt hàng tồn kho và đẩy giá cao hơn.

Theo Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, đây là bối cảnh mà các quan chức Mỹ nói với những người đồng cấp Ả Rập Xê út rằng "không có cơ sở thị trường nào để cắt giảm mục tiêu sản xuất" trước cuộc họp OPEC + vào đầu tháng 10. Trong trường hợp không có sự bổ sung mới về sản lượng thô và công suất nhà máy lọc dầu, con đường duy nhất để tái cân bằng thị trường là thông qua việc giảm mạnh mức tiêu thụ nhiên liệu để ổn định sau đó xây dựng lại lượng tồn kho sản phẩm chưng cất. Sản phẩm chưng cất được sử dụng nhiều trong sản xuất, vận chuyển hàng hóa, nông nghiệp, khai thác mỏ, lâm nghiệp và khai thác dầu khí, do đó, tiêu thụ chủ yếu được thúc đẩy bởi chu kỳ kinh tế hơn là giá cả.

Nhu cầu giảm mạnh mức tiêu thụ theo xu hướng cho thấy chu kỳ kinh doanh đang suy thoái tương đối nghiêm trọng trên khắp Bắc Mỹ, Châu Âu và Châu Á. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ không thể khoan giếng dầu hoặc xây dựng các nhà máy lọc dầu mới, nhưng có thể giảm tiêu thụ nhiên liệu bằng cách tăng lãi suất và gây ra sự suy giảm trên diện rộng hơn trong nền kinh tế trong nước và các đối tác thương mại lớn.

Các nhà giao dịch lãi suất Mỹ dự đoán Fed sẽ nâng mục tiêu lãi suất quỹ liên ngân hàng liên ngân hàng lên 4,75-5,00% trước cuối tháng 3 năm 2023, tăng từ 3,00-3,25% hiện tại. Nếu được thực hiện, dự báo tăng lãi suất sẽ đưa lãi suất của Mỹ lên mức cao nhất kể từ tháng 10 năm 2007, ngay trước khi bắt đầu suy thoái vào tháng 12 năm đó. Đường cong lợi tức của Kho bạc Mỹ giữa chứng khoán kỳ hạn hai năm và mười năm bị đảo ngược nhiều hơn bất kỳ lúc nào kể từ tháng 3 năm 2000 và trước đó tháng 2 năm 1982, cả hai đều có liên quan đến sự khởi đầu của suy thoái.

Ngân hàng Thế giới, Quỹ Tiền tệ Quốc tế, Tổ chức Thương mại Thế giới và Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) trong những ngày gần đây đều cảnh báo rằng khả năng suy giảm nghiêm trọng sẽ xảy ra vào năm 2023. Nhưng với công suất dự phòng gần như cạn kiệt, suy thoái là con đường khả dĩ nhất để tái cân bằng thị trường sản phẩm chưng cất nói riêng và thị trường xăng dầu nói chung.

Duy Hưng